Gaf Macron een lesje Trump bespelen? ‘Van alle Europese leiders lijkt hij het meest op Trump’

De Franse president Emmanuel Macron liet tijdens zijn bezoek aan Washington zien dat hij wéét hoe hij moet communiceren met Donald Trump: met vleierij, met het uitstralen van zowel broederlijkheid als macht, en met voorstellen zo framen dat Trump duidelijk de winst voor zichzelf herkent.

Of Emmanuel Macron de Europeanen echt terug in het eindspel van de oorlog in Oekraïne heeft gebracht, is nog onzeker. Wel lijkt de Franse president goed te weten hoe hij zijn Amerikaanse evenknie om de vinger moet winden.

De lastige diplomatieke evenwichtsoefening, waarin het erop aankomt Donald Trump te vriend te houden zonder diepe meningsverschillen onder de mat te vegen, heeft Macron alvast in de vingers.

Tijdens zijn bezoek aan Washington begin deze week zagen waarnemers dat ‘de chemie’ tussen beide presidenten goed zat. De gezamenlijke persconferentie na de ontmoeting was politiek theater op topniveau.

Macron legde zelfs even zijn hand op het been van Donald Trump, terwijl hij voor het oog van de camera’s een van Trumps onwaarheden tegensprak. En hij leek ermee weg te komen.

Wij vroegen de Amerikaans-Nederlandse historicus James Kennedy (Utrecht University) wat het vergt voor een Europees staatshoofd om een wit voetje te halen bij de onvoorspelbare Amerikaanse president.

‘Welke macht heeft de Europese Unie?’ 

Hoe kun je Trump voor je winnen, zonder de boodschap die je wilt overbrengen helemaal te verloochenen?

James Kennedy: Trump is een man met een hoogstpersoonlijk gevoel van wie zijn vriend en vijand is. Hij is nooit vergeten dat Macron hem al in zijn eerste termijn als Amerikaans president altijd heeft geprobeerd te paaien. Trump heeft in die zin al heel lang een vrij positief beeld van Macron. Dat heeft te maken met Macrons vleierij, en zijn vriendelijkheid en respect voor hem.

En dus met publiekelijk waardering uitspreken, zoals Macron deed over de vredesgesprekken met de Russen?

Kennedy: Precies, om bij Trump in de gunst te komen, moet je laten blijken dat Trump in essentie de dingen correct ziet, en daarop ook wel blijven hameren. Dat betekent ook dat je nooit een confrontatie opzoekt waarin Trump zich beledigd of geschoffeerd zou kunnen voelen. Een tweede eigenschap die je nodig hebt, is een bepaalde allure. Je moet kunnen laten zien dat je zelf macht en invloed hebt. Daarom maken de Fransen en de Britten altijd de beste kansen bij Trump. Dat zijn oude bondgenoten en landen met een nucleair arsenaal. Het zijn landen die als het ware nog wat kunnen.

Je moet Trump allicht zelf ook wat te bieden hebben?

Kennedy: Ja, je moet Trump laten zien dat de kosten van niet samenwerken groter zijn dan van wel samenwerken, en dat op een voor hem inzichtelijke en geloofwaardige manier kunnen brengen. Er moeten voor Trump dus ook verleidingen zijn, zoals: met ons Europeanen erbij is er toch een betere deal te behalen dan met de Russen. Wat overigens ook waar is. Het is dus een combinatie van het op persoonlijk vlak uitstekend met hem kunnen vinden, plus aanspraak maken op eigen macht, plus een transactionele benadering hanteren, waardoor Trump de voordelen kan zien van samenwerking.

Zoals het voorstel waarmee Macron naar het Witte Huis kwam: dat Europa wel degelijk bereid is om een vredesdeal met eigen troepen mee te bewaken, mits Amerika veiligheidsgaranties biedt?

Kennedy: Precies. Macron zei tegen Trump: wij Europeanen hebben de hulp van de VS nodig, maar we kunnen ook zelf heel veel voor jullie regelen. Europa beseft dat het de nodige offers moet brengen, waardoor jij krijgt wat je wilt, namelijk vrede in Oekraïne. Als je het zo aan boord legt, valt er wel iets te halen uit een bezoek aan Donald Trump.

Europese vredestroepen op Oekraïense bodem? ‘Het zou enige improvisatie vergen, maar het is niet onmogelijk’

In de eerste ambtstermijn van Trump keken andere Europese leiders nog meewarig naar hoe Macron Trump het hof probeerde te maken. Maar daar plukt hij nu de vruchten van?

Kennedy: Zeker, maar ook omdat Macron van alle Europese leiders ook wel het meest op Trump lijkt. Het is iemand met een sterk gevoel over presidentiële macht. Het respect dat Macron zelf vraagt, geeft hij ook graag aan Donald Trump. Er is geen enkele leider in Europa die de pretenties van het presidentschap beter verstaat dan Macron. Als het gaat over echte bevoegdheden, is Macron het krachtigste staatshoofd in Europa. In die zin verstaan Trump en Macron elkaar.

Wat ook opvalt, is hoe fysiek ze met elkaar omgaan. Macron legde zijn hand op het been van Trump tijdens hun persconferentie.

Kennedy: Dit soort gebarentaal doen de Fransen natuurlijk sowieso meer dan anderen, maar het leek inderdaad alsof Macron daarmee een vorm van broederschap wilde beklemtonen. Terwijl dat voor Trump, die niet bekend staat als iemand die lichamelijke affectie gebruikt voor contact met anderen, heel onwennig moet zijn geweest. Maar Macron kwam ermee weg.

Vindt u dat het behalve politiek theater van de bovenste plank, ook een productief bezoek was? Heeft Macron voor Europa iets binnengehaald?

Kennedy: Zoals vaak wordt gezegd bij Donald Trump, beweegt hij het meest mee met degene die hij het laatst gesproken heeft. (lacht) Dus het bezoek van Macron heeft zeker voor minstens een kwartier gewerkt.

Maar we weten niet of er iets blijft hangen?

Kennedy: Er zijn andere geluiden die Trump natuurlijk ook hoort. Wel is het zo, meer algemeen, dat in het Witte Huis en bij het merendeel van de Republikeinen in Washington een bepaald denkspoor vorm krijgt. Namelijk: als de Europeanen zich schikken in wat wij willen – en die Europeanen weten nu heus wel dat ze meer zullen moeten uitgeven aan hun eigen verdediging – dan levert een bondgenootschap met Oekraïne ons allicht toch meer op dan een band met Rusland. Dan kan ook de oude trans-Atlantische alliantie worden gered, alleen niet zozeer meer als een waardengemeenschap, maar als een transactionele relatie. Dat scenario is wel denkbaar. Dan krijgt Trump zijn vrede in Oekraïne, zonder helemaal de kant van Rusland te hoeven kiezen.

Maar er zijn ook andere, meer radicale stemmen in Washington?

Kennedy: Dat zijn de mensen die tegen Trump zeggen dat hij zijn geniale benadering van de kwestie Oekraïne en Rusland niet mag laten inperken door de oude bondgenootschappen. En dat de VS juist veel rigoureuzer richting Rusland moeten. Want als je China goed wilt aanpakken, dan is Rusland immers de prijs, en niet Oekraïne. Het is uitkijken naar wie Donald Trump uiteindelijk zal luisteren. Waarmee denkt hij dat zijn ego het meest is gediend?

Macron is in dit proces een belangrijke tussenstap, maar ook maar een van de stappen die nodig zijn. Wel lijkt de grondstoffendeal met Oekraïne, ook al is het dan een vorm van roof, een goede zaak voor het behoud van een trans-Atlantisch bondgenootschap. Want het bindt de VS wel aan Oekraïne.