Frankrijk wordt overspoeld door een stakingsgolf. Het is de eerste grote krachtmeting tussen Emmanuel Macron en de vakbonden, maar volgens politicoloog Stéphane Rozès zal de president aan het langste eind trekken.
Frankrijk maakt zich op voor drie maanden chaos op het spoor. Het personeel legt tot eind juni elke vijf dagen 48 uur lang het werk neer, wat betekent dat 4,5 miljoen reizigers nauwelijks op hun werk of vakantieadres kunnen komen. President Emmanuel Macron wil het staatsspoorbedrijf SCNF klaarmaken voor concurrentie op de regionale lijnen, een eis van Brussel. Maar de Franse spoorwegen zelf zouden in zo’n strijd weinig kans maken, onder andere vanwege de zeer gunstige arbeidsomstandigheden die de loonkosten flink opjagen. Het staatshoofd wil die het huidige personeel niet afpakken, maar wel afschaffen voor nieuwe medewerkers.
De jonge voorman van La République en Marche is niet de eerste die machinisten, controleurs en seinwachters hun voordeeltjes wil afnemen. Zijn voorganger Nicolas Sarkozy haalde al eens bakzeil, net als Jacques Chirac in 1995. Een megastaking van drie weken die het hele land plat legde, deed hem van zijn plannen afzien. Politicoloog en consultant Stéphane Rozès, directeur van het adviesbureau CAP Conseil en verbonden aan het politiek onderzoeksinstituut Sciences Po, geeft Macron ditmaal meer kans.
Macron heeft nog amper met obstructie te maken gehad. Hij doet wat hij heeft beloofd, hij heeft dit allemaal aangekondigd
Frankrijk kijkt naar deze staking met Jacques Chirac in het achterhoofd, die zijn hervorming na drie weken van blokkades opgaf. Waarom zou het Emmanuel Macron anders vergaan?
Stéphane Rozès: In 1995 wilde premier Alain Juppé het socialezekerheidssysteem op zijn kop zetten, waaronder ook de pensioenen van het spoorwegpersoneel vielen. Op zich waren de Fransen het wel eens met de afzonderlijke maatregelen, maar ze waren kwaad op Jacques Chirac. De president was ruim een halfjaar daarvoor verkozen en had campagne gevoerd op wat hij de ‘sociale fractuur’ noemde, die hij zou herstellen. Ineens toverde hij deze hervorming tevoorschijn. Hij wilde het systeem aanpassen om Frankrijk klaar te stomen voor de invoering van de euro. Het was een scharnierpunt in de geschiedenis: Chirac gaf voorrang aan de Europese Unie, niet aan zijn afspraken met de natie. Dat bracht een anti-neoliberale stemming op gang.
De Fransen schaarden zich achter de stakingsbeweging ‘bij machtiging’: ze gaven het spoorwegpersoneel – en andere beroepsgroepen die daarna het werk neerlegden – hun toestemming om namens hen te protesteren. Dan werkt het, want om de politiek te doen afzien van plannen, moeten twee dingen samenkomen: bonden die het land echt plat kunnen leggen met hun stakingsmiddelen – zoals spoorwegpersoneel – en een brede steun van de publieke opinie. Twee derde van de Fransen stond toen achter de bonden, nu zit dat ver onder de vijftig procent.
Is dat alles wat Macron mee heeft, dat de omstandigheden nu anders zijn?
Rozès: De Fransen zelf zijn veranderd. Ze zijn individualistischer dan ruim twintig jaar geleden en hechten minder dan toen aan solidariteit op de werkvloer. Dat Chirac met een politieke afrekening te maken kreeg en dat het dit keer om hervormingen voor slechts één beroepsgroep gaat, maakt het anders. Maar dat is volgens mij niet het belangrijkste. Macron heeft tot nu toe nauwelijks met obstructie te maken gehad, ook niet toen hij het arbeidsrecht wilde hervormen. Hij doet wat hij heeft beloofd, hij heeft dit allemaal aangekondigd.
Deze president heeft het mandaat van de Fransen. Maar er is meer nodig om het land te hervormen…
Rozès: Emmanuel Macron heeft precies begrepen waar het om draait. Hij heeft vlak na zijn verkiezing het Congres bijeengeroepen in Versailles en daar een speech gehouden. Daarin heeft hij gezegd dat ‘de eerste opdracht die de Fransen mij hebben gegeven, het herstellen van de soevereiniteit van deze natie is’. Dit staatshoofd heeft ingezien dat de Fransen hun lot weer in eigen hand willen nemen. Ze willen best concessies doen en hun socialezekerheidssysteem aanpassen, maar niet als dat van buiten wordt opgelegd. Ze moeten het idee hebben dat ze er zelf op vooruitgaan, dat het systeem er beter van wordt.
Dat vier op de tien Fransen het eens zijn met deze staking, doet vermoeden dat hervormen moeilijk blijft in dit land.
Rozès: Fransen zijn Fransen. Ze zijn misschien wat meer open dan in de jaren negentig, maar in meerderheid nog altijd anti-neoliberaal en gehecht aan nationale soevereiniteit, aan de Republiek en het sociale stelsel. Macron heeft gewoon heel goed begrepen dat dit volk niet zijn spoorwegen wil aanpassen omdat Brussel dat wil. Een land heeft een eigen cultuur, je krijgt hier mensen niet aan hun verstand dat ze het model van de Duitsers moeten overnemen omdat de Deutsche Bahn zo goed zou werken. In Frankrijk zijn hervormingen een middel, niet een doel.
Er klinkt nu steeds het verwijt dat de overheid dit niet goed heeft uitgelegd.
Rozès: Altijd maar weer die kritiek op de ‘pedagogie’. Dat lijkt me een argument van mensen die voor de rest inhoudelijk niets te melden hebben. Bovendien vind ik het begrip wat denigrerend. Zo van: de intelligente mensen zullen de sukkels eens uitleggen hoe het zit en waarom dit een goede maatregel is. Zo werkt het niet. Je moet kijken naar hoe een cultuur in elkaar zit. Dit land wil er zelf op vooruitgaan, niet zich naar Brussel schikken.
Maakt het volgens u uit dat de president ‘bij beschikking’ wil regeren, om zo ellenlange debatten te voorkomen en de wet sneller door te voeren?
Rozès: Nee, dat maakt de Fransen niet uit. Zij hebben Macron hiervoor gekozen, we wisten wat hij van plan was.
42% van de Fransen vindt de spoorstaking gerechtvaardigd.
Hebben deze staking en de reactie van Macron daarop gevolgen voor zijn positie binnen de Europese Unie?
Rozès: De Europese Unie zit met een groot probleem. Kijk maar naar de recente verkiezingen in Italië. Overal komen nationalistische en anti-Europese gevoelens op. Merkel moet begrijpen dat ze van haar strenge eisen af moet stappen. In Brussel begrijpen ze maar niet dat je andere landen niet zomaar dingen op kunt leggen omdat het bij hen toevallig goed heeft gewerkt. De Europese Unie draait te veel om regels en bezuinigingen.
Dus Macron haalt de eindstreep en de vakbonden delven het onderspit?
Rozès: Veel manoeuvreerruimte heeft Macron wel niet. Vergelijk het met fietsen: de president moet in beweging blijven, anders valt hij om. Macron moet de Fransen het idee geven dat hun land erop vooruitgaat en tegelijkertijd laten zien dat het sociale model behouden blijft. Zoals ik al zei, is dit volk op zijn soevereiniteit gesteld. De houding van Brussel is belangrijk: de Fransen moeten niet het idee hebben dat er alleen maar regels worden opgelegd, maar ook dat Macron er ruimere afspraken voor terugkrijgt. Anders zou de publieke opinie de machinist nog wel eens kunnen inzetten voor haar eigen ongenoegen en de staking gaan steunen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
