Formatie Nederland: hoe NSC van Pieter Omtzigt besloot om de stekker eruit te trekken

De Nederlandse regeringsvorming onder leiding van formateur Ronald Plasterk is mislukt. NSC trok dinsdagavond de stekker uit de coalitiebesprekingen met PVV, VVD en BBB.

Ronald Plasterk doet woensdag een ultieme poging om de vier partijleiders te verenigen of om ze te laten getuigen in zijn eindverslag dat een akkoord voor een rechts kabinet onmogelijk is.

Het is niet duidelijk of daarmee een definitief einde is gekomen aan de vorming van een rechts kabinet. NSC werpt zich nu op als kampioen financiële degelijkheid, kennelijk in een wedkamp met de VVD die hetzelfde wilde doen.

De spanning in de kabinetsformatie liep de afgelopen dagen op tot grote hoogte door onderling gekissebis via sociale media. Maandagavond echter kwamen sussende verklaringen van Geert Wilders en Dilan Yeşilgöz.

Wilders zei dat dit de uitgelezen kans was voor een rechts kabinet: ‘De inzet van de vier partijen moet zijn om er samen uit te komen.’ Dilan Yeşilgöz en Caroline van der Plas sloten zich daarbij aan: ‘Zo staat BBB er ook in.’

Het mocht niet baten. Op het ministerie van Justitie, waar minister Yeşilgöz gastvrouw speelde, kwamen de vier onderhandelaars dinsdag urenlang bij elkaar. Zonder Plasterk.

Aan het begin van de avond trok Omtzigt de stekker eruit via een mail aan de leden van zijn Nieuw Sociaal Contract: ‘Vanwege de toch al zorgwekkende toestand van de overheidsfinanciën is een goed inzicht cruciaal. NSC heeft dat pas gisteren gekregen van de informateur met deels vertrouwelijke brieven.’

Volgens Omtzigt heeft Plasterk die brieven één tot twee weken geheimgehouden. Dinsdag 6 februari werd Omtzigt overrompeld door de inhoud van de brief. Omtzigt voelt zich bedrogen door Plasterk: ‘Bestaanszekerheid bouw je niet met luchtkastelen.’

De vraag is wat in die brieven van Plasterk stond. Dat er bezuinigd moest worden door een nieuw kabinet is al maanden bekend. Het werd al ruim voor de Tweede Kamerverkiezingen geadviseerd door de Studiegroep begrotingsruimte. Het advies om 17 miljard euro in de komende kabinetsperiode te bezuinigen, werd gesteund door president van De Nederlandsche Bank Klaas Knot. Hij kwam, samen met andere financiële experts, medio januari langs bij de formatie. Daar stelden partijen al vragen over de financiën van de staat

Wilders geeft Omtzigt de schuld

De kabinetsinformatie onder leiding van oud-minister Plasterk ging vanaf het begin gebukt onder amateurisme. Van de hoofdrolspelers had alleen PVV-leider Geert Wilders eerder met het formatiebijltje gehakt. Omtzigt werd door de medeonderhandelaars beschreven als een twijfelaar. Yeşilgöz vocht vooral tegen een scheuring in de VVD. Van der Plas begreep niets van de staat van de overheidsfinanciën.

Wilders geeft niet Plasterk maar Omtzigt de schuld: ‘Ongelooflijk teleurstellend. Nederland wil dit kabinet. Nu gooit Pieter Omtzigt de handdoek in de ring.’

(Lees verder onder de preview.)

Toch over links?

Daarmee impliceert hij dat hij een poging wil wagen om de kabinetsinformatie te redden. Van der Plas toonde zich ‘verbijsterd’ omdat we ‘tot en met vandaag spraken in een goede sfeer’. Of Omtzigt zich de komende dagen laat vermurwen, is hoogst twijfelachtig.

Het alternatief is een poging tot regeringsvorming van GroenLinks-PvdA met VVD, NSC en BBB. Maar Yeşilgöz voelt daar niks voor en GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans ziet daar ook weinig in. Het is een mogelijkheid waar op last van de Tweede Kamer naar zal worden gekeken, maar waar weinig perspectief in zit.

Lukt het de komende weken niet om opnieuw een band te smeden tussen de rechtse partijen en Omtzigt opnieuw aan boord te halen, dan zijn nieuwe verkiezingen ergens deze zomer onvermijdelijk.