Football Leaks: de schandalen die de supporter niet wil zien

Alles is te koop in de wereld, en al helemaal in het voetbal. Maar dat het spel zo vuil gespeeld wordt, verrast zelfs de insiders. Het informatielek Football Leaks schetst een onthutsend beeld van het internationale clubvoetbal.

Als u een romantisch idee koestert van hoe voetbal hoort te zijn, met zijn sportiviteit en cameraderie, dan leest u maar beter niet verder. Het internationale clubvoetbal blijkt namelijk een schimmenwereld die in de ban is van hebzucht. Vuile trucs van zaakwaarnemers, belastingontduiking, commissies onder tafel, vervalste boekhoudingen: in het voetbal zijn de excessen van het grote geld in elke porie binnengedrongen. ‘En de fans hebben niet door dat zij met elk ticket, elk voetbalshirt en elk tv-abonnement bijdragen aan een tot op het bot corrupt systeem dat zichzelf dankzij hen in stand houdt’, vertelt John. De jonge Portugees is de bron achter Football Leaks, het grootste datalek in de geschiedenis van de profsport. John bezorgde het Duitse blad Der Spiegel 18,6 miljoen documenten uit de onderbuik van het voetbal, goed voor 1,9 terabyte of 9 externe harde schijven. Het gaat om contracten, brieven, werkdocumenten, e-mails, chatgesprekken, foto’s en excelfiles. Der Spiegel deelde die enorme databerg met de European Investigative Collaborations (EIC), een internationaal mediaconsortium.

‘De buitenwereld kent de entertainende façade van het voetbal, maar de business erachter blijkt bijzonder smerig. Clubs zijn met handen en voeten gebonden aan schimmige figuren, die voor duistere en zelfs illegale deals hun hand niet omdraaien. Noem het gerust the dark side of the moon: het stuk waarvan men niet wil dat je het ziet’, vertelt Michael Wulzinger van Der Spiegel. Samen met collega Rafael Buschmann brengt de onderzoeksjournalist een boek uit over Football Leaks. Nochtans, zo benadrukt Wulzinger, is lang niet alle informatie die in de Football Leaks staat illegaal. Van sommige onthullingen kun je je afvragen of iemand er zaken mee heeft. Le Soir, het enige Belgische lid van EIC, publiceerde bijvoorbeeld de arbeidscontracten van negen Rode Duivels. Het zal u niet verbazen dat Kevin De Bruyne en Eden Hazard veel geld verdienen, maar met hun contracten lijkt niets aan de hand dat het daglicht niet verdraagt.

Bij de sponsordeal tussen Adidas en Real Madrid is het al anders. De Football Leaks onthullen dat de Spaanse topclub daar elk jaar ongeveer 100 miljoen euro aan overhoudt, plus voor 8 miljoen aan truitjes, ballen en ander materiaal. Winst in de Champions League levert Madrid een premie van 5 miljoen euro op. De duizelingwekkende bedragen houden de opstellers van het contract niet tegen om hier en daar een grapje te maken. Als Real om sportieve redenen naar tweede klasse degradeert, dus niet als straf bij een omkoopzaak of bij financieel wanbeheer, dan wordt de vergoeding automatisch bijgesteld naar 65 miljoen euro. De kans dat een speler van KV Kortrijk de Gouden Bal wint, is ongeveer even groot. Maar niet alles is om mee te lachen. Zo eist Real Madrid van Adidas een voorschot van 40 miljoen euro, cash te betalen. Het gaat om een contract uit 2011, dat klaarblijkelijk naar de letter werd uitgevoerd en nog steeds loopt. Hoe dat cash geld werd uitbetaald – in geldkoffers, of in jute zakken met een dollarteken erop? – weet niemand. Het lijkt in ieder geval niet het soort transactie dat ernstige zakenpartners met elkaar sluiten, en dat is de rode draad doorheen de hele Football Leaks. Bovendien liep het vorige sponsorcontract tussen Real en Adidas nog vijf seizoenen. De vraag is dan: wat zegt die bizarre clausule écht? Waarvoor had Real Madrid dringend cash nodig? In wiens zakken is die 40 miljoen beland? Vragen die onbeantwoord blijven. ‘Uw artikel baseert zich op informatie die enkel op illegale wijze kan zijn verkregen’, antwoordde Real Madrid aan Der Spiegel. De club kondigt juridische stappen aan. Adidas liet dan weer weten dat ‘de inhoud van contracten vertrouwelijk is’ en ‘onthoudt zich van verdere commentaar’.

Transferrechten kopen

De Football Leaks onthullen de echte verhoudingen binnen het Europese topvoetbal, en lang niet alles is wat het lijkt. Sinds een jaar of vijf behoort Atletico Madrid bij de absolute superclubs. Het team stond dit seizoen opnieuw in de halve finale van de Champions League. Het succes blijkt gebakken lucht. De tweede club uit Madrid zit financieel in vieze papieren, moet ondergaan wat makelaars beslissen en kan daarom van vandaag op morgen in elkaar klappen. Dat leert een investeringsprospectus van het schimmige kantoor Doyen Sports, waarvan jammer genoeg niet bekend is wie erop intekende. Doyen wordt geleid door de Portugees Nélio Lucas en is nog niet zo lang actief in het voetbal. Het Maltese bedrijf heeft Kazachse eigenaars en blijkt zowat overal belangen in te hebben: van grondstoffen via hotels tot de chemische industrie. De sportafdeling wordt in het boek van Der Spiegel ‘het minst scrupuleuze sportbedrijf ter wereld’ genoemd. Bijna alle onthullingen uit de Football Leaks vallen op een of andere manier met het Maltese bedrijf te verbinden. Zijn bank is waarschijnlijk de bron van het lek.

Via Doyen Sports kun je de transferrechten van spelers van Atletico Madrid kopen. Wie nu investeert, krijgt daar wanneer de voetballer wordt verkocht een veelvoud van terug. Doyen bepaalt de transfersom, wanneer de transfer plaatsvindt en wie een opportune koper is, níét Atletico. Sinds 2010 heeft het makelaarsbureau dat kunstje al meer dan twintig keer geflikt, alleen al bij Atletico Madrid. Hun klapstuk was de verkoop van Sergio Agüero in 2011. Tot begin dat jaar kon je 12 procent van zijn transferrechten kopen voor 2,5 miljoen euro. Toen Agüero voor 36 miljoen naar Manchester City trok, streken de financiers per kop 2,6 miljoen euro op. Ook voor de huidige spelerskern biedt Doyen investeringspakketten aan. Intekenen op groot talent Saúl Níguez kan bijvoorbeeld voor 1,5 miljoen. Wanneer hij Atletico verlaat, zal de Spaanse international minstens 45 miljoen kosten, bepaalde Doyen. Het is een helder voorbeeld van third-party ownership, een praktijk die door de Wereldvoetbalbond FIFA in 2015 werd verboden. De constructie rond Agüero was destijds niet illegaal, wat men nu van plan is met Saúl wel. Waarom de Spaanse topclub hierin meedraait, verklapt Doyen in de openhartige inleiding van de prospectus. ‘Atletico Madrid heeft financiële hulp nodig om zijn bedrijfsvoering in stand te houden. Door de huidige financiële crisis en de situatie op de kapitaalmarkt is het voor de club uiterst moeilijk om bij de banken financiering te verkrijgen. Doyen is hun laatste redmiddel.’

Na navraag bij Der Spiegel blijkt dat Rode Duivel Yannick Carrasco een van de weinige spelers in de kern van Atletico is die niet in zo’n illegale constructie gevangenzitten.

Belgische links

Het makelaarsbureau trachtte ook Anderlecht tot zulke deals te verleiden. In 2014 had manager Herman Van Holsbeeck twee ontmoetingen met Nélio Lucas van Doyen Sports, één in Londen en één in het Brusselse restaurant Rouge Tomate. Lucas wilde van vijf Anderlechtspelers de transferrechten gedeeltelijk overnemen: Youri Tielemans, Chancel Mbemba, Oswal Álvarez, Aleksandar Mitrovic en Cheikhou Kouyaté. De Football Leaks haalden een ondertekend document naar boven waaruit blijkt dat Van Holsbeeck voor Álvarez en Kouyaté heeft ingestemd, al ontkende de Anderlechtmanager dat in een interview met Le Soir. ‘Mijn handtekening diende om Nélio Lucas naar Brussel te halen en hem te kunnen confronteren met mijn bazen bij Anderlecht. Ik begreep welk gevaarlijk spel die man wilde spelen. (…) Lucas had me in Londen ontvangen als een prins, inclusief een Bentley en sterrenrestaurant. Ik vrees dat zijn aanbod indruk kan maken op clubs die op zwart zaad zitten.’

België wordt niet vaak vermeld in de Football Leaks. Doyen Sports is geen grote speler in ons land, al zou het makelaarsbureau dat graag veranderen. Het stelde zelfs een actieplan op om marktleider te worden. ‘België is een ontwikkelingsmarkt. De opleiding is van hoog niveau, en het is zaak om voetballers zo jong mogelijk vast te leggen’, stelt Doyen, dat in scoutingverslagen omschrijft hoe benaderbaar jong Belgisch talent is. ‘Vader doet zeer moeilijk’, is bijvoorbeeld het commentaar bij Evangelos Patoulidis (u16 van Anderlecht). Mile Svilar (volgend seizoen A-kern Anderlecht) ‘heeft een makelaar die bevriend is met Nélio’. ‘Benader zijn vader begin volgend seizoen’, schrijft men over Obbi Oulare, toen bij Club Brugge, nu eigendom van Watford.

Twee Belgische verbanden worden duidelijk in de Football Leaks. Luciano D’Onofrio blijkt ondanks een beroepsverbod nog altijd actief als spelersmakelaar. De vroegere vicevoorzitter van Standard cashte onder meer bij transfers van Steven Defour en Eliaquim Mangala. Pini Zahavi, sterke man bij Moeskroen, blijkt dan weer betrokken bij een Cypriotische carrousel: Oost-Europese voetballers tekenen een schijncontract bij Apollon Limassol en vertrekken dan naar hun echte club van bestemming, wat Zahavi toelaat de transfersom af te romen. Zahavi is trouwens de vroegere mentor van Nélio Lucas, maar raakte later met hem gebrouilleerd. Ook Rode Duivel Adnan Januzaj wordt vermeld in de Football Leaks. Hij zou voor 1,5 miljoen de helft van zijn portretrechten hebben verkocht aan Doyen, plus nog eens 500.000 euro in het zwart aan de vader van Januzaj. Dat zwarte geld werd een twistappel toen een sponsordeal tussen Doyen en schoenenfabrikant New Balance afsprong. Manchester United, waar Januzaj toen voor speelde, vond de schoenen niet goed genoeg en vermoedde zelfs dat ze de oorzaak waren van de vele kleine blessures waar de voetballer mee kampte. Het medisch verslag van de clubarts is te vinden in de Football Leaks-bestanden.

Alles blijkt authentiek

De vraag blijft wie er achter deze lekken zit. Wie is John, en wat zijn zijn motieven? Der Spiegel omschrijft hem als een jonge Portugees van een eind in de twintig die vijf talen spreekt, vaak reist en goed ingevoerd is in het internationale voetbal. John drinkt veel bier, supportert voor Hamburger SV en verzon zelf zijn schuilnaam. Die omschrijving lijkt specifiek genoeg om de man op te sporen, dus het is niet uitgesloten dat er hier en daar een dwaalspoor werd gelegd. Hoe het ook zij, John is Doyen Sports niet genegen, maar heeft wel toegang tot de databank.

‘We weten wie hij is en we kennen zijn echte naam, maar hoe John aan deze informatie komt, blijft ook voor ons geheim’, vertelt Michael Wulzinger. Zijn collega Rafael Buschmann is de enige die de klokkenluider al heeft ontmoet. ‘John beweert dat hij geen hacker is, maar zelfs al zouden de Football Leaks gehackt materiaal bevatten, dan maakt dat voor ons als journalist juridisch geen verschil. Wij hebben niet zelf gehackt, en we hebben er niet de opdracht toe gegeven. Elk document dat diende als basis voor een artikel of voor het boek, werd nauwgezet gecheckt, gedubbelcheckt en afgetoetst, zowel bij de betrokkenen als bij onafhankelijke partijen. Tot hiertoe vonden we in de Football Leaks geen enkel document dat niet authentiek bleek.’

Doyen Sports beweert twee jaar geleden te zijn afgeperst door een hacker. Ene Artem Lovuzov dreigde via e-mail om Doyens donkerste geheimen te openbaren: ‘Geef mij een genereuze donatie en ik verzeker u dat het materiaal waarover ik beschik wordt vernietigd.’ Na wat heen en weer gemail volgde er een ontmoeting tussen de advocaten van Doyen en die van Lovuzov, waarin het makelaarsbureau 300.000 euro aanbood. Lovuzov liet echter niets meer van zich horen. Vreemd is dat niet: uit het mailverkeer van Doyen, dat nu in Football Leaks opduikt, blijkt dat het kantoor met de politie een val had opgezet.

Enkele dagen later ging de blog footballleaks2015.wordpress.com online. De blog bevatte een e-mailadres, waar zowat elke sportjournalist ter wereld naar heeft gemaild – ook Knack waagde tevergeefs zijn kans. The New York Times kreeg een nietszeggend e-mailinterview, Der Spiegel werd uitverkoren om het gelekte materiaal journalistiek uit te werken. De suggestie wordt gewekt dat het feit dat Der Spiegel zijn thuisbasis heeft in Hamburg een rol speelde voor Hamburg-fan John. De klokkenluider betreurt dat zijn blog voortdurend offline wordt gehaald, zowel door hackers als door advocaten die verhaal gingen halen bij de internetproviders.

Over de chantagepoging bij Doyen Sports zegt Michael Wulzinger dat John met klem ontkent dat hij de afperser is, of dat hij daar op een of andere manier mee is verbonden. ‘De e-mailcorrespondentie van de vermeende chantagepoging zit trouwens in de Football Leaks, die we dankzij John ter beschikking kregen.’

Intussen wordt stevig jacht gemaakt op John. De politie, maar ook privédetectives en zware jongens uit de onderwereld zitten achter hem aan.

Fans kijken weg

Je zou je kunnen afvragen waarom, want in het voetbal is het allang weer business as usual. De schandalen uit de Football Leaks veroorzaken lang niet zoveel deining als je zou verwachten. Ze blijven niet plakken aan de betrokkenen, die zonder gêne overgaan tot de orde van de dag. Le Soir schreef eind december 2016 al over de inmenging van Doyen Sports bij Anderlecht en over het zwarte geld van Adnan Januzaj. Geen enkele Vlaamse krant nam die berichten over. Michael Wulzinger zegt dat hij het over heel Europa zag gebeuren. Als voorbeeld noemt hij Cristiano Ronaldo, die vaak wordt geciteerd in de Football Leaks. ‘In december schreven we over het systeem dat zijn adviseurs opzetten om belastingen te ontduiken (ter waarde van 35 miljoen euro, nvdr.). In april brachten we het verhaal van een Amerikaanse vrouw die hem van verkrachting beschuldigde. Ronaldo heeft haar zwijggeld betaald. Dat hebben we zwart op wit, met zijn handtekening erbovenop. We hebben hem daarmee geconfronteerd, en hij kon geen bevredigende antwoorden geven. Twee dagen later scoorde Ronaldo twee weergaloze doelpunten in de Champions League. Welk verhaal kreeg de meeste aandacht, denkt u, de verkrachting of de prachtige goals? Veel media negeren de onthullingen uit Football Leaks, hoewel het bijvoorbeeld in die vermeende verkrachtingszaak toch over bijzonder ernstige feiten gaat. Onderschat de kracht van star quality niet. Ik zou ook niet minimaliseren hoeveel macht spelersmakelaars en clubs wel hebben. Mensen willen niet ontwaken uit hun voetbaldroom: dat lijkt de kern van de zaak. We krijgen bij Der Spiegel lezersbrieven die zeggen: val ons hier alsjeblieft niet mee lastig. De supporters willen van de show genieten, zonder meer.’

De redactie van Der Spiegel ontving ondertussen nieuwe bestanden, met nieuwe schandalen. Via John, die blijkbaar nog niet is uitverteld. Wat er in het nieuwe lek staat, is nog nergens verschenen. De redactie van Der Spiegel heeft de bestanden nog niet helemaal doorgelicht. Wulzinger: ‘Dit is nog niet het einde. De Football Leaks worden een verhaal dat nog jaren doorgaat.’