‘Feest voor de verjaardag van de Iraanse revolutie? Er is niets te vieren’

‘Je viert geen totalitair regime dat al 45 jaar aan de macht is’, schrijft advocate Jasmine Malekzadem. Ze vraagt aandacht voor de duizenden burgers die al jaren opkomen voor meer rechtvaardigheid in Iran.

Recent las ik dat ‘tienduizend Iraniërs met toeters en bellen op straat zijn gekomen om de 45^ste verjaardag van de Iraanse revolutie te vieren’. Op 11 februari 1979 viel namelijk de regering van de laatste Iraanse sjah en werd de Islamitische Republiek uitgeroepen. Tienduizend mensen op straat? Zelfs al waren het er honderdduizend of een miljoen geweest, het neigt erg naar een schijnvertoning. De Iraanse revolutie vieren? Neen, je viert geen totalitair regime dat al 45 jaar aan de macht is.

Wat ik wel wil geloven, is dat er sinds 16 september 2022 tienduizenden Iraanse burgers de straat op komen hopend op meer empathie en rechtvaardigheid.

Zij komen op straat en vragen gerechtigheid voor Mahsa Amini (22), die in 2022 in Teheran overleed nadat de zedenpolitie haar had opgepakt, omdat ze haar hoofddoek niet correct droeg. Het zijn evenzeer Iraanse vrouwen die allemaal gerechtigheid vragen voor Armina Garawand (17), die in 2023 na contact met de zedenpolitie eerst hersendood werd verklaard en vervolgens overleed. Al deze manifestanten, ‘de Iraanse vrouwen’, vragen gerechtigheid voor Roya Heshmati (34), die begin dit jaar 74 zweepslagen kreeg, omdat zij zonder haar hoofddoek was gezien en zelfs na haar strafuitvoering weigerde er één te dragen.

Niet alleen in Iran maar in de hele wereld vroegen Iraanse burgers en hun medestanders om gerechtigheid voor de ‘Nobelprijswinnares voor Vrede 2023’ Narges Mohammadi (51), die veroordeeld is tot 30 jaar gevangenisstraf en 154 zweepslagen omdat zij het jarenlang opneemt voor de eerbiediging van de mensenrechten, een eerlijke behandeling van gevangenen en de afschaffing van de doodstraf.

Gerechtigheid moet er ook komen voor Nasrin Sotoudeh (60), die veroordeeld is tot 38 jaar celstraf en 148 zweepslagen wegens samenzwering tegen het regime, gewoon omdat zij haar beroep als advocaat uitoefent, net zoals die er moet komen voor voor Mohammad Ghobadlou (23), die veroordeeld werd tot de doodstraf wegens aanrijding (tijdens de protestactie in 2022) en wegens ‘corruptie op aarde’. Volgens Amnesty International kreeg Ghobadlou geen eerlijk proces, omdat er valse ‘bekentenissen’ zouden zijn verkregen door marteling. Ghobadlou had tevens een mentale beperking (bipolaire stoornis) waar het Iraanse rechtssysteem geen rekening mee hield, aldus de mensenrechtenorganisatie. Op 23 januari 2024 werd Ghobadlou geëxecuteerd, terwijl zijn advocaat een nieuwe procedure had ingeleid om onderzoek te doen naar zijn geestelijke gezondheid en de impact ervan op zijn schuld.

De Iraanse burgers blijven om deze gerechtigheid vragen tot er internationale bereidheid is om het respecteren van de mensenrechten door de Islamitische Republiek af te dwingen. Alleen dan kan er rechtvaardigheid zijn; het woord zegt het zelf, de vaardigheid om recht te spreken.

Of hoe Nobelprijswinnares Mohammadi, vanuit de gevangenis tijdens de Nobelprijsuitreiking op 10 december 2023, haar stem krachtig liet klinken:

“Wat betreft justitie moet expliciet worden gesteld dat de rechterlijke macht van de Islamitische Republiek een manifestatie is van onrechtvaardigheid en tirannie, een schender van de mensenrechten. De onafhankelijkheid van de rechterlijke macht is onmogelijk wanneer het hoofd van deze macht rechtstreeks door de opperste leider wordt benoemd en de revolutionaire rechtbanken onder controle staan van de veiligheidsinstanties en ordetroepen. Wat niet haalbaar is in dit rechtssysteem, is gerechtigheid”.

Wat zegt de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties op haar noodkreet? Iran heeft meerdere internationale verdragen ondertekend die de bescherming van de mensenrechten waarborgen, waaronder dat van 19 december 1966 inzake burgerrechten en politieke rechten (BUPO) met daarin opgenomen de gelijkheid van vrouwen en mannen én het recht op een eerlijk proces.

Op 24 november 2022 besliste de VN Mensenrechtenraad al om een onafhankelijk onderzoek te starten naar de manier waarop de Islamitische Republiek de beweging ‘Woman, life, freedom’ aanpakt. Waar blijft de VN-rapporteur? Is dat een kwestie van tijd?

Jasmine Malekzadem is advocaat aan de Gentse balie. Ze is ook wetenschappelijk Medewerker aan de KU Leuven en docent aan de Karel de Grote Hogeschool.