In enkele jaren is de waarde van het farmaceutische bedrijf Valeant vertienvoudigd en werd de farmaceutische firma vanuit een marginale positie het grootste beursgenoteerd bedrijf van Canada. De voorbije weken hakte een schandaal, dat al vergeleken wordt met Enron, ruim 60 procent van de beurswaarde weg. De kern van de zaak is: beging Valeant wetsovertredingen om peperdure medicijnen verkocht te krijgen?
Elke zaterdag brengt Rudi Rotthier, onze correspondent in Canada en de VS, u met een boeiend achtergrondverhaal een unieke inkijk in de stad of streek waar hij op dat moment resideert.
Dat het bedrijf de naam en de site overnam van een bestaande Canadese firma had met belastingen te maken. Bedrijfsbelasting ligt een stuk lager in Canada, wat betekent dat de winst er hoger ligt, ook al worden de producten vooral in de VS verkocht.
En dat het om winst te doen is, zal niemand betwijfelen.
Ooit was Valeant een door schandalen geplaagd lacheding in de sector. Het bedrijf werd ooit als ICN Pharmaceuticals opgericht door Milan Panic, die als Amerikaan in de woelige jaren 1992-93 nog een tijdje premier was van de Federale Republiek Joegoslavië. Als bedrijfsleider lag Panic niet alleen overhoop met de controlecommissies. Hij had ook zes klachten aan zijn broek wegens seksueel wangedrag.
J. Michael Pearson, een nu 55-jarige Canadees van bescheiden komaf, kwam in 2008 aan het roer van wat intussen Valeant heette. Hij had voordien bijna 25 jaar bij consultatiebureau McKinsey gewerkt en in die hoedanigheid had hij zijn licht laten schijnen over de gebreken en kansen van Valeant.
De aandeelhouders lieten Pearson de ruimte, en vanaf 2010 zette de nieuwe ceo een formule op poten die van hem een in enkele jaren een multimiljardair maakte, die zijn aandeelhouders nog meer miljarden opleverde, en die de gespecialiseerde pers tot hoerajournalistiek bewoog.
De kernvragen die Pearson zich stelde waren: hoe duur kun je pillen maken? En hoe kun je dure pillen toch verkocht krijgen?
Recuperatie
Zijn strategie was simpel.
Hij kocht farmaceutische bedrijven met interessante, voor bepaalde patiënten onmisbare, levensreddende pillen, en verhoogde binnen enkele dagen, soms op de dag van de aankoop, drastisch hun prijs. In sommige gevallen ging pillen het achtvoudige kosten.
Bij de aangekochte bedrijven zat ook Bausch & Lomb, wereldleider inzake alles wat met lenzen te maken heeft. Sindsdien heeft Valeant nog lenzenproducenten gekocht, waardoor het 80 procent van de markt controleert – met als bedoeling ook daar de goudader bloot te leggen, en de prijzen fors te laten stijgen.
Pearson deed niet geheimzinnig over zijn beleid. Er viel ook niet aan te ontkomen. Hij probeerde de prijsstijgingen nog enigszins te vergoelijken.
De pillen die hij zo drastisch duurder maakte, waren tot dan onder de prijs verkocht, argumenteerde hij. Of er zou snel een generisch, goedkoop, alternatief op de markt komen, en dus moest hij snel zijn kosten recupereren.
‘Wetenschap geeft geen winstkansen’
Nieuwe pillen waren niet Pearsons prioriteit. Hij schrapte voor een groot stuk de researchafdelingen in de farmaceutische bedrijven die hij kocht (van bijvoorbeeld 17 procent van het budget in één van zijn aankopen naar minder dan 3 procent).
“Research and Development is een heel risicovolle investering”, zei hij in 2011 in gesprek met Bloomberg. “De kansen dat je slaagt zijn niet zo groot. Wij zijn niet geïnteresseerd in grote wetenschap en R&D, we willen geld verdienen. Dat steunt niet op wetenschap maar op management”.
En dus volgden in de bedrijven die hij kocht massale ontslagen, trouwens niet alleen in de researchafdeling.
“Mijn eerste verantwoordelijkheid zijn de aandeelhouders van Valeant”, aldus Pearson, eerder dit jaar tegenover CNBC. Onder verstaan, niet de zieken, niet de wetenschap, niet de werknemers.
Begin oktober bracht The New York Times het relaas van een man die door de prijsverhogingen van Pearson getroffen werd: Bruce Mannes, een 68-jarige gepensioneerde schrijnwerker uit Grandville, Michigan.
For Bruce Mannes, retired carpenter from Grandville, price of his lifesaving drug quadrupled overnight. Unacceptable http://t.co/ZFgvZWNM2j
— Senator Gary Peters (@SenGaryPeters) October 5, 2015
Mannes gebruikt al 55 jaar het middel Cuprimine om de gevolgen te bestrijden van de ziekte van Wilson, een erfelijke aandoening die zijn lever en zenuwstelsel bedreigt.
Tijdens de voorbije zomer verviervoudigde Valeant de prijs van Cuprimine, waardoor de 120 pillen die Mannes maandelijks inneemt 35.000 dollar zijn gaan kosten, bijna 32.000 euro. Medicare, zijn verzekeringssysteem, neemt nog altijd het gros van die kosten op zich, maar het remgeld is proportioneel met de kost gestegen, van 366 dollar per maand naar 1.800 dollar (ruim 1.600 euro).
“Mijn echtgenoot zal sterven zonder het medicijn”, aldus Susan Mannes in The Times. Zij heeft twee parttime banen genomen om voor de pillen te helpen betalen. Maar als de prijs verder stijgt, wordt de medicatie voor hen onbetaalbaar, zegt ze.
En dat ligt zeker in de lijn van de verwachtingen. Valeant blijft ook in de jaren na de aankoop van nieuwe bedrijven de prijs van de pillen opdrijven. Volgens een analyse van Deutsche Bank, die The Times citeert, zijn in de loop van 2015 de merkmiddelen in het pakket van Valeant gemiddeld 66 procent duurder geworden.
Bernie Sanders
De prijsstijgingen deden vragen rijzen bij politici en juridische instanties. In meerdere Amerikaanse staten lopen onderzoeken naar Valeant. In het Congres, onder meer onder impuls van presidentskandidaat Bernie Sanders, hebben Democraten een onderzoek geëist naar de praktijken van Valeant inzake twee hartmiddelen die op 10 februari 2015, de dag van hun aankoop door Valeant, prompt drastisch duurder werden. Isuprel, dat allerlei hartkwalen bestrijdt, werd die dag 212 procent duurder, de bloeddrukverlager Nitropress maar liefst 525 procent. Het enige wat die dag veranderde aan deze producten, noteerde The Wall Street Journal, was niet hun kwaliteit maar hun prijs.
The financial tide has turned for Valeant https://t.co/aNw7271dwV pic.twitter.com/USEXN0hfkE
— Financial Times (@FT) October 29, 2015
Valeant kocht de medicijnen over van Marathon, dat in 2013 op haar beurt de drugs had gekocht van een ander bedrijf, en in dat proces ook al de prijzen had opgetrokken – had vervijfvoudigd volgens sommige krantenberichten.
Een woordvoerder van Valeant weigerde uitleg te geven over de manier waarop de hogere prijs was bepaald, maar noemde de prijsstijgingen volgens The Financial Times een zakelijke beslissing: “Onze plicht is om ten opzichte van de aandeelhouders de waarde te maximaliseren”. Pearson liet weten dat volgens hem in de toekomst de prijsstijgingen minder uitgesproken zullen zijn.
De Republikeinen, in meerderheid in het Congres, hebben het onderzoek van Sanders en co tegengehouden, Valeant moet geen uitleg komen geven op Capitol Hill.
Maar het gevolg van het rumoer, en van een tussenkomst van Hillary Clinton die aankondigde dat ze als president paal en perk zal stellen aan deze praktijken, haalde wel de prijs van het aandeel omlaag, zij het in eerste instantie “slechts” met dertig procent.
Het zou snel erger worden voor Valeant.
Clinton reageerde trouwens niet rechtstreeks op de prijsverhoging van hartmedicijnen, maar op de prijsstijging van daraprim, een 62-jaar oude drug, die in augustus eigendom werd van het jonge bedrijf Turing Pharmaceuticals, waarna de 32-jarige bedrijfsleiderMartin Shkreliineens 750 dollar vroeg per pil. Voor de ingreep van Shkreli kostte zo’n pil 13,5 dollar. Daraprim wordt onder meer door aids-patiënten gebruikt.
Winst door verlies
Vorige week kwam Valeant pas echt in opspraak, na onthullingen in The Wall Street Journal, op financiële site Bloomberg, en van – hier wordt het helemaal Hollywood – een man die zijn winst maakt door verlies te voorspellen, en die er dus wellicht groot belang bij heeft dat de koers van Valeant instort.
Andrew Left, 45, is behalve de overbuur van guitarist Slash in Los Angeles ook een wat excentrieke short seller. De term wordt vaak ingekort tot short. Een short is iemand die aandelen leent in de veronderstelling dat ze in waarde zullen verminderen en dat zij of hij bij de aflossing van de lening veel minder zal betalen dan de oorspronkelijke waarde. Andrew Left heeft een neus voor bedrijven die het slecht stellen. Als zijn groep, Citron Research, een rapport uitbrengt over een bedrijf staat het aandeel volgens de Wall Street Journal binnen het jaar gemiddeld 42 procent lager.
Vraag is daarbij natuurlijk: in hoeverre creëert Left zijn eigen winst? Mede door het feit dat hij een bedrijf een negatief rapport bezorgt, helpt hij de aandelenkoers naar beneden. Hij is, volgens Valeant, een man die wars van de gevolgen ‘brand!’ roept in de cinema.
Binnen Lefts universum is wat hij Valeant verwijt erger dan wat hij andere bedrijven met dalende aandelenkoersen aanwrijft. Hij heeft het niet alleen over de krankjorum prijsverhogingen en over ondoorzichtige structuren maar over fraude. Volgens hem werkt Valeant frauduleus via een “netwerk van spook-apotheken” waarmee het bedrijf mensen de duurdere Valeantproducten opsolfert. Hij heeft het ook over “fraude om met facturen controleurs te misleiden en inkomsten te boeken”. Hij vergelijkt de schaal van het schandaal met Enron, het energie verhandelend bedrijf, dat politieke kassen spijsde en in het begin van de jaren 2000 van zijn voetstuk denderende. Enron bleek op drijfzand gebouwd, het bedrijf schermde zich af met een frauduleuze boekhouding. Een deel van de top belandde uiteindelijk in de gevangenis.
Hoeveel bewijsmateriaal Left achter de hand houdt, en hoe dodelijk het zal zijn, valt af te wachten. Maar in tussentijd geven de Wall Street Journal en Bloomberg al een goed idee van de manier waarop Valiant artsen, patiënten en ziekenfondsen “overtuigde” om dure producten van Valeant te gebruiken eerder dan goedkopere alternatieven.
Apotheek gekaapt
Ongeveer een jaar geleden besloot de 64-jarige apotheker Russell Reitz uit Californië zijn buurtapotheek R & O voor 350.000 dollar te verkopen aan Isolani, een bedrijf uit Delaware. Nog voor de verkoop was afgerond zag Reitz zijn verkoop verveelvoudigen. Hij verkocht, merkte hij, medicijnen waarvoor hij zelf geen voorschriften binnengekregen had, hij verkocht medicijnen die hij niet in voorraad had en nooit had gehad. Voor dat alles werd gebruik gemaakt van het identificatienummer van R & O. Zijn koper, Isolani, toonde ook grote belangstelling voor de verzekeraars met wie R & O werkte.
Reitz, die schrik begon te krijgen over de miljoenen dollar die binnenstroomden voor pillen die hij nooit in handen had gehad, begon de checks te verstoppen, probeerde na te trekken wat er aan de hand was en startte ook een gerechtelijke procedure. Toen hij bij Isolani zijn beklag maakte, kreeg hij de volgende dag mensen van de online-apotheek Philidor RX over de vloer, uit Pennsylvania.
Volgens Bloomberg werd een innnige band duidelijk tussen Isolani, Philidor RX en Valeant. Philidor had een optie om Isolani te kopen, en ze delen onder meer een gratis informatienummer. Valeant had dan weer een optie van 100 miljoen dollar om Philidor te kopen. The Wall Street Journal berichtte dat werknemers van Valeant onder schuilnaam en met een schuil-e-adres ook voor Philidor werken. De verwevenheid tussen de drie was totaal, maar werd naar buitenuit, tot vorige week, onder de stolp gehouden.
Waarom wilde Valeant/Philidor/Isolani per se met R & O in zee? Omdat Reitz iets had wat Philidor etc. niet hebben: een vergunning om in Californië pillen te verdelen. In 43 andere staten is Philidor wel vergund. Waarom het in Californië niet lukte? De bevoegde instantie geeft geen uitleg, maar geeft aan dat zo’n weigering hoogst uitzonderlijk is: minder dan één aanvraag op honderd wordt afgewezen.
Californië is een lukratieve markt, met de grootste medische consumptie in de VS.
Voetschimmels
Tot dusver maakte Valeant zijn grote winst met hoog geprijsde onmisbare producten, die, omdat er geen alternatief is, doorgaans op remgeld na terugbetaald worden. Maar nu richt het bedrijf zich ook op heel makkelijk en goedkoper te vervangen producten, zoals Jublia, dure druppels tegen voetschimmel, die op tv eindeloos worden aangeprezen door tennisster John McEnroe, en die à rato van enkele honderden dollar per flesje verkocht worden.
Waarom stappen consumenten niet over naar een goedkoop alternatief?
Valeant werkt via online apotheken, zoals Philidor. Die ontlasten de arts van de taak om terugbetaling te zoeken voor voorgeschreven medicijnen – de apotheken nemen dat werk over, en garanderen arts en de verzekerde patiënt dat het middel terugbetaald zal worden, op het remgeld na. Ze ontlasten de klant van een reis: de pillen of druppels worden aan huis besteld. Van de andere kant: in een gewone apotheek zal de apotheker klanten soms wijzen op goedkope alternatieven. Dat ‘risico’ loopt Valeant niet met de online apotheken.
Volgens de Wall Street Journal en Bloomberg haalde Philidor, dat instond voor bijna 7 procent van de omzet van Valeant, alles uit de kast om artsen te binden en verzekeringsmaatschappijen onder druk te zetten.
Les nummer één
“Accepteer geen neen’, was volgens de Journal les nummer één bij Philidor.
Volgens Bloomberg kregen de werknemers van Philidor de schriftelijke opdracht om in voorschriften de code te veranderen zodat werd aangegeven dat ofwel de arts ofwel de gebruiker expliciet aangaf dat men het merkproduct van Valeant wou en niet een goedkoper alternatief (of het om schriftvervalsing ging, moet nog blijken).
De Wall Street Journal bericht dat men op verschillende manieren de grenzen bij de verzekeringsmaatschappijen uittestte. In een opleidingsboek voor werknemers werden dat “achterpoorten” genoemd, die men moest uitproberen. Werd een product door de verzekering niet terugbetaald, dan probeerde men het via een andere apotheek (bijvoorbeeld via R & O) – soms zijn de termen regionaal lichtjes anders. Ook kon men proberen of andere verzekeringen happiger waren. Of anders liet men de prijs van een middel zakken tot de verzekeringsmaatschappij wel bereid was het product terug te betalen. Als men die ‘overwinning’ had geboekt, liet men de prijs terug stijgen, en testte men uit in hoeverre de verzekeringsmaatschappij mee bewoog. Zo bepaalde men de maximumprijs voor terugbetaalbaarheid.
Valeant is urging the SEC to investigate Citron’s allegations against it https://t.co/KflZdvPzjz pic.twitter.com/Cs9RiQPKLg
— Financial Times (@FT) October 26, 2015
Ook varieerde Philidor de dosissen. Als de verzekering een flesje met 30 tabletten weigerde, kon men nog altijd proberen of 10 tabletten terugbetaalbaar zouden blijken.
De officiële uitleg van Philidor was dat men het beste voor de consument op het oog had, maar winstoptimalisatie en klantenbinding lijken reëler doelstellingen te zijn geweest.
De aanpak van Philidor en Valeant was ongetwijfeld achterbaks, maar werden wetten overtreden?
Terwijl Citron Research, Bloomberg en The Wall Street Journal sinds midden vorige week steeds meer materiaal opspitten, blijft het aandeel van Valeant maar zakken.
Maandag gaf Valeantbaas Pearson als verklaring dat er niets aan de hand was, er was niets illegaals gebeurd, en wat short Andrew Left suggereerde, was bedoeld om hem zelf rijker te maken. Pearson beloofde een onderzoekscommissie naar wat er in zijn bedrijf en met Philidor aan de hand was. Hij vroeg ook om een onderzoek naar Left en diens “belangenvermenging”.
De tussenkomst van Pearson was niet van aard om de val van het aandeel te stuiten.
Vrijdag sprak een van de belangrijkste betrokkenen zijn vertrouwen uit. Bill Ackman, die met zijn hedge fund Pershing Square Capital Management grootaandeelhouder is van Valeant, zei dat het probleem wat hem betreft bij de communicatie lag, maar dat niks wees op fraude. Tijdens een vier uur durende conferentie werd ook bekendgemaakt dat alle banden van Valeant met Philidor opgezegd worden.
Ook de tussenkomst van Ackman, die winst in het vooruitzicht stelde, kon niet baten. Vrijdag zakte de waarde van het aandeel opnieuw met 15,9 procent. Het stond bij de sluiting op 93,77 dollar. Op 6 augustus kreeg je voor een aandeel nog 263,81 dollar.
Valiant is niet langer het grootste beursgenoteerde bedrijf van Canada. Pearson is niet langer multimiljardair, maar, gemeten tegen de huidige koers, gewoon miljardair. Voor Andrew Left, die niet wil bekendmaken of hij aandelen van Valeant geleend heeft, is dat allicht goed nieuws. Voor de miljoenen klanten van Valeant is het af te wachten welke prijzen de toekomst brengt.
Het is ook af te wachten of Valeant en Pearson deze val van het aandeel overleven. En blijft het bij een roetsjbaan op de beurs, of eindigt het, zoals Left aangeeft, in de gevangenis?
Door Rudi Rotthier vanuit Denver, Colorado, VS
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
