‘Afrika voelt zich in de steek gelaten door zijn leiders en door de rest van de wereld’

In bijna alle Afrikaanse landen is de economische groei per inwoner de voorbije tien jaar gedaald.

De voorbije weken kwamen tienduizenden burgers de straat op in Conakry, de hoofdstad van het Afrikaanse land Guinee. Zij eisten er dat de militaire leiders plaats zouden maken voor democratische verkiezingen. De demonstratie typeert de politieke toestand van het continent. Nergens is er zo veel verlangen naar democratie als in Afrika, nergens is er zo veel teleurstelling over de democratie.

Tien jaar geleden gaf 73 procent van de Afrikanen aan democratie te verkiezen als politiek model. Nu blijkt uit een recent rapport van Afrobarometer dat dit is teruggevallen naar 66 procent. Zo’n 40 procent meent dat hun president en parlement corrupt zijn, 39 procent is tevreden met de staat van de democratie en 54 procent vindt dat hun land niet eens een democratie is.

Die politieke moedeloosheid is het gevolg van economische radeloosheid. Volgens andere cijfers van Afrobarometer groeit de ontevredenheid over de levensomstandigheden. Meer dan de helft van de Afrikanen geeft aan opnieuw een tekort aan water en eten te ondervinden. Het gebrek aan banen en hoge prijzen zijn belangrijke aanjagers van die ontevredenheid. Dat is op veel plaatsen in de wereld zo, maar nog meer in Afrika.

De falende democratie is vaak het gevolg van falende staten. Van de 54 staten op het continent zijn er nog slechts een vijftal democratieën en worden er 19 verscheurd door een gewapend conflict. In bijna alle Afrikaanse landen is de economische groei per inwoner de voorbije tien jaar gedaald. Er wordt ook minder geïnvesteerd in wegen en spoorwegen dan tijdens de hoogtijdagen van de grondstoffenboom. Investeerders mogen zich misschien verlekkeren op de kansen die moderne telecom en hernieuwbare energie bieden, maar wat basisinfrastructuur zoals wegen, waterleiding en rioleringen betreft, blijft Afrika achterlopen.

Die teleurstelling heeft een aantal grote gevolgen. Volgens cijfers van Gallup zou 56 procent van de bevolking in zuidelijk Afrika willen verhuizen naar een ander land. Andere recente peilingen bevestigen dat. Tezelfdertijd staan veel Afrikanen sceptisch tegenover buitenlandse partners. Frankrijk moet het ontgelden, maar ook de Europese Unie en de Verenigde Staten. Vooral Rusland en Turkije wakkeren het antiwesterse sentiment aan met onafgebroken propaganda en desinformatie.

De toenemende scepsis over de democratie betekent echter niet dat de meeste Afrikanen autoritaire partners zomaar als alternatief omarmen. Peilingen laten doorschemeren dat de aantrekkingskracht van westerse democratieën in Afrika taant, maar dat dit ook het geval is voor Rusland en China. Afrika voelt zich in de steek gelaten door zijn leiders en door de rest van de wereld.