Exclusief interview met de zoon van drugsbaron ‘El Chapo’: ‘Trump zal de strijd nooit van ons winnen’

De machtigste drugsbaron ter wereld, de zoon van Joaquin Guzmán, geeft nooit interviews. Tot nu. Criminoloog en Latijns-Amerikakenner Ernesto Rodríguez Amari won zijn vertrouwen en kwam terecht in een wereld die je alleen van tv wílt kennen. ‘Zelfs als de overheid drugs legaliseert, zal er een zwarte economie blijven bestaan.’

Soms is de werkelijkheid spannender dan fictie – het is een gedachte die tijdens de totstandkoming van dit interview vaak door het hoofd ging van criminoloog en Latijns-Amerikakenner Ernesto Rodríguez Amari. Zo loopt op Netflix de serie El Chapo, over de opgang, arrestatie en ontsnapping van de Mexicaan Joaquin Guzmán Loera, ’s werelds grootste drugsbaron. De opnames liepen aanvankelijk in Mexico, maar omdat het er té gevaarlijk was verkaste de productie naar Colombia. Nog meer ‘drugsentertainment’ is er te zien op Vier, waar enkele Vlamingen proberen om De Mol te ontmaskeren. De makers vonden inspiratie in Mexico. Lachend wordt er verwezen naar het Sinaloa-kartel. Een van de eerste opdrachten voor de kandidaten is een van de beruchte martelpraktijken: levend begraven worden in een kist. Dat is even spannend, terwijl je voor de televisie nog een pilsje opentrekt. Maar voor veel Mexicanen is het de bittere realiteit.

Mexico is in de greep van drugs. Hele steden worden gedomineerd door kartels. De politie en het leger staan machteloos. Culiacan, de hoofdstad van de noordwestelijke deelstaat Sinaloa, is de thuishaven van Guzmán, die vanwege zijn bescheiden gestalte de geschiedenis zou ingaan als ‘El Chapo’ (‘De kleine’). Het Sinaloa-kartel, opgericht in 1980, staat te boek als het meest gewelddadige en ondoordringbare ter wereld. Het is actief in meer dan vijftig landen en bestrijkt de hele drugsmarkt: van synthetische drugs voor de armen tot marihuana, cocaïne, heroïne en methamfetamines voor iederéén, van tandeloze zwervers tot de beau monde in de VS, Europa en Australië.

Dat gebeurt niet vanzelf. Het kartel is berucht om de koelbloedige manier waarop het zijn vijanden vermoordt. Het heeft meer dan 15.000 bewakingsagenten, de ‘kantoren’ zien eruit als militaire kampen, het wapenarsenaal is indrukwekkend. De bewakers beweren dat ze alleen geweld gebruiken als ze worden aangevallen en om zichzelf en hun patron te beschermen. Daarnaast rekent het kartel op zijn huurmoordenaars om angst en terreur te zaaien. Sommigen hebben honderden doden op de teller. En de Mexicanen? Die kijken niet meer op wanneer hun straat wordt afgespannen voor het zoveelste moordonderzoek. Iedereen die ook maar iets aan de moorden zou kunnen doen, wordt omgekocht of omgelegd – ook de politie.

Het transport van de drugs naar de Verenigde Staten is strak georganiseerd. Eerst rijden honderden koeriers met telkens kleine hoeveelheden drugs verstopt in verborgen ruimtes naar transporthuizen dicht bij de grens. Van daaruit steken ze de grens over in wagens die volgeladen worden met honderden kilo’s drugs. Elke dag exporteert het kartel zo’n 500 kilo. De hele grensregio is omgekocht. Zodra de drugs in de VS geleverd zijn, keren de koeriers met wapens terug naar Mexico. Andere methodes zijn ‘ambachtelijker’: vrouwen worden met een halve kilo heroïne in hun vagina de grens overgestuurd. Mannen moeten met een rugzak met kilo’s marihuana door de woestijn, voor een tocht van 300 kilometer. Beloning: zo’n 1000 dollar per dag, maar het risico dat je onderweg sterft is gigantisch. Kartelleden die hun waren verliezen of bestolen worden, worden gefolterd en meestal ook vermoord.

Geblinddoekt weggevoerd

In die wereld kwam Latijns-Amerikaspecialist Ernesto Rodríguez Amari even terecht, toen hij na lang aandringen een bericht kreeg: Iván Archivaldo Guzmán Salazar, de zoon van El Chapo, wilde hem ontmoeten. ‘El Chapito’ (‘De kleine kleine’), zoals hij minzaam wordt genoemd, runt het Sinaloa-kartel sinds zijn vader werd gearresteerd in januari 2016.

Rodríguez Amari was niet aan zijn proefstuk toe. Eerder interviewde hij Juan Pablo Escobar, zoon van Pablo Escobar van het Colombiaanse Medellinkartel, én William Rodríguez Abadia, zoon van Miguel Rodríguez Oreguelo van het concurrerende Calikartel. Het grote verschil is dat Ivan Archivaldo Guzmán Salazar het werk van zijn vader overnam en op dit moment een van de meest gezochte drugsbazen ter wereld is.

De interviews met die grote namen, én de Knack-reportages over de Chileense president Michelle Bachelet en over zijn verblijf in een kamp van de Colombiaanse rebellenbeweging FARC, wekten vertrouwen bij Ivan Guzmán Salazar. Hij stemde toe voor zijn eerste interview ooit.

‘Sinds de gevangenschap van zijn vader leeft Guzmán Salazar ver weg van het publieke leven’, vertelt Rodríguez Amari. ‘De voorwaarden voor het interview waren uitermate streng. Geen gsm, geen camera, niets anders dan pen en papier, en op een locatie ver weg van de bewoonde wereld. Ik sprak af met mijn contactpersoon in wat ik maar een hotel in een stad zal noemen. Daar moest ik mijn gsm achterlaten. Ik werd geblinddoekt en in een auto gestopt. Na een lange rit ontmoette ik hem: Ivan Archivaldo Guzmán Salazar. El Chapito is kort van stof: hij beperkt zich tot korte antwoorden en laat niet snel in zijn kaarten kijken. De wapens in zijn omgeving schrikken meer af dan zijn woorden. Hij lijkt wel een gewone man: geld, mooie auto’s en zijn geliefden staan centraal.’ Over zijn ‘werk’ wijdt Guzmán Salazar niet veel uit: alles wat hij zegt kan in het proces tegen zijn vader worden gebruikt.

‘De overheid beschuldigt mij van het vermoorden van zes soldaten in 2016’, zo steekt El Chapito van wal. ‘Dat is wellicht de reden waarom ik nu moet rouwen om het verlies van Luis Alfonso Murillo Acosta, mijn veiligheidsagent. De laatste dagen zijn er veel mensen van mijn organisatie vermoord vanwege die beschuldigingen. Ik vind het onrechtvaardig: de overheid wéét dat ik dit niet heb gedaan.’

Meneer Guzmán Salazar, u wordt ‘El Chapito’ genoemd. Een duidelijker verwijzing naar uw vader bestaat er niet. Hoe voelt het om de zoon van El Chapo te zijn?

Iván Archivaldo Guzmán Salazar: Ik voel me vereerd en ben ontzettend blij dat ik kan zeggen dat hij mijn vader is. Voor mij is mijn vader mijn beste vriend, en dat zal hij altijd blijven. Zijn mantra tijdens mijn opvoeding was: familie is het hoogste goed. Hij koesterde zijn familie, en verwachtte van zijn kinderen niets anders. Iedereen spreekt over ‘El Chapo’ of ‘El Patron’ als ze over Joaquin Guzmán spreken, maar ik kan ‘mi apa’ ( Spaanse koosnaam voor ‘vader’, nvdr.) zeggen, en daar ben ik trots op. Mijn vader is een man met karakter, en zo kent de buitenwereld hem ook, maar hij is ook een liefdevolle man die heel nauw betrokken was bij zijn familie.

Vorige winter werd uw vader aan de Verenigde Staten uitgeleverd. Beelden van het moment waarop hij geboeid in het vliegtuig stapte, gingen de wereld rond. Hoe voelde u zich daarbij?

Guzmán Salazar: Ik voelde een enorme pijn. Ik wilde huilen, maar ik sprak mezelf toe dat ik me sterk moest houden. Ik weet niet of ik ooit nog de kans krijg om hem te zien. Mijn vader had zijn vertrouwen in handen van de Mexicaanse overheid gelegd, en zij heeft hem als een trofee overgeleverd aan de Amerikanen. Dat kan ik ze nooit vergeven. Ik mis mijn vader ontzettend, en het doet me pijn te weten dat hij in de VS geen eerlijk proces krijgt.

Op Netflix loopt de serie El Chapo. Daarin wordt het Sinaloa-kartel heel groot en wreed voorgesteld. Strookt dat met de werkelijkheid?

Guzmán Salazar: Daar kan ik geen antwoord op geven. Ik heb de serie niet gezien, en ik ben ook niet van plan om er ooit naar te kijken. De makers verzinnen graag heel wat verhalen zodat hun series goed zouden verkopen.

U spreekt nu eenmaal tot de verbeelding: u bent een zwaargewicht in de mondiale drugswereld.

Guzmán Salazar: Weet u zeker dat u mij bedoelt? (grinnikt) Ik heb niet de ambitie om belangrijk te zijn, en ik vind mezelf helemaal niet belangrijk. Als ik dat wel was en veel macht zou hebben, dan zou ik me toch niet constant hoeven te verstoppen? U moet maar eens aan mijn vriendin vragen hoe ik leef.

Ik zal het anders zeggen. Er woedt een hevige oorlog tussen het Sinaloa-kartel en de Mexicaanse overheid.

Guzmán Salazar: Ja, en dat zal altijd zo zijn. Het is het werk van de overheid om ons te bestrijden. Ze krijgt de opdracht van het volk om tegen de drugskartels te vechten. Ze bestrijdt ons, maar evengoed alle andere kartels die in haar ogen buiten de grenzen van de legaliteit opereren.

Het Sinaloa-kartel zou 15.000 beveiligingsagenten hebben.

Guzmán Salazar: Ik kan geen details geven over het exacte aantal, maar er zijn heel veel mensen die mij en mijn familie beschermen.

Het kartel is bekend om zijn enorme wapenarsenaal. Welke wapens bezit u zelf?

Guzmán Salazar: Iemand verdedigt zich wanneer dat nodig is, meer wil ik daar niet over zeggen.

In 2016 werd het huis van uw grootmoeder aangevallen, er vielen toen verscheidene doden. Was dat een indirecte aanval op uw vader, door zijn moeder te willen treffen?

Guzmán Salazar: Mensen zonder enige vorm van respect hebben mijn oma proberen te raken. Een aanval op een zwak mens is bijzonder laf. Zulke aanvallers kennen geen vriendschap, geen loyaliteit, geen waarden of normen. Hun ambitie is zo groot dat ze in staat zijn om alles en iedereen op te offeren. Gelukkig is mijn grootmoeder in goede gezondheid gebleven, dat is het allerbelangrijkste.

In die periode bent u ook gekidnapt. Wie zat daarachter?

Guzmán Salazar: Ik zal geen namen noemen – meer nog, ik wel er niet eens aan terugdenken. De enige les die ik eruit geleerd heb, is dat ik niemand mag vertrouwen, zelfs mijn eigen schaduw niet. Gelukkig hebben de mensen die mij hebben gekidnapt mijn leven gerespecteerd. Dat is de enige reden waarom ik nu nog bij mijn familie en vrienden ben.

Kloppen de geruchten dat er een oorlog aan de gang is met drugsbaron Rafael Caro Quintero? (Quintero is een van de oprichters van het Guadalajara-kartel. Hij werd in 1985 veroordeeld tot 40 jaar cel wegens de moord op de Amerikaanse drugsagent Kiki Camarena en kwam in 2013 vrij. Hij zou zich in de bergen van Sierra Madre in Sinaloa ophouden, nvdr.)

Guzmán Salazar: Ik ken die man niet. Ik heb hem nooit in levenden lijve gezien. Er wordt veel over hem verteld, maar ik heb geen zin om me daarover uit te spreken, aangezien ik hem nooit heb ontmoet.

Laten we het even over uw noorderburen hebben. President Donald Trump spreekt harde taal. Hij wil de strijd tegen de kartels opvoeren.

Guzmán Salazar: Hij zal de strijd nooit van ons winnen. Wij zijn veel sterker dan hij. Als de Amerikanen nu eens zouden beginnen met de kartels in hun eigen land aan te vallen – maar uiteraard doen ze er alles aan om zichzelf niet in de voet schieten. Ze richten zich op Latijns-Amerika om de aandacht van zichzelf af te leiden. De Amerikanen zullen nooit de verantwoordelijkheid opnemen voor het geweld en de ellende die je hier ziet.

In grote delen van de wereld – ook in België – wordt gepleit voor de legalisering van sommige drugs. Wat zou dat voor u betekenen?

Guzmán Salazar: Het zal zeker niet voor de komende jaren zijn. Een legalisering zou veel partijen niet goed uitkomen. Zowel voor de overheid als voor de kartels heeft zoiets politieke en economische nadelen. Zelfs als de overheid drugs legaliseert, zal er een zwarte economie blijven bestaan. Tegen die tijd zal er wel een nieuw product geproduceerd worden dat in het zwart verhandeld zal worden.

Het gerucht gaat dat uw vader sommige Zuid-Amerikaanse presidenten aan de macht heeft geholpen. Klopt dat?

Guzmán Salazar: Mijn vader heeft mensen geholpen, maar ik kan geen namen noemen.

Er wordt weleens gezegd dat de best georganiseerde maffia de Mexicaanse politici zijn. Denkt u daar ook zo over?

Guzmán Salazar: Ik weet niet of ze het best georganiseerd zijn, maar ze zijn in elk geval de meest legitieme maffia. Zij heeft de echte macht in handen. Ik kan bevestigen dat Mexicaanse politici die macht gebruiken in hun eigen belang.

Heeft de Mexicaanse staat economische connecties met de drugskartels in Mexico?

Guzmán Salazar: Daar wil ik niets over zeggen, omdat ik daar niets mee te maken heb. Dit is weer zo’n voorbeeld van een gerucht dat sterk verspreid wordt door die tv-series.

Begin juli zijn er presidentsverkiezingen in Mexico. Op wie zou u stemmen?

Guzmán Salazar: Ik heb al lang geen stemrecht meer, mij zullen ze niet in een stemhokje zien. (lacht) Ik kan meer voor mijn volk doen zonder dat ik mijn politieke voorkeur moet uitspreken.

Even terug naar uw vader. Ondanks de vele slachtoffers van het drugsgeweld wordt hij in Culiacan en andere arme regio’s door veel mensen op handen gedragen. Hoe komt dat?

Guzmán Salazar: Mijn vader was heel geliefd bij de mensen in Culiacan. Hij is daar opgegroeid, hij kende de mensen. Wie zijn gezin niet kon onderhouden, werd door mijn vader geholpen. De mensen van Culiacan weten heel goed dat hij alleen zichzelf en onze familie wil beschermen. Wie mijn vader niets aandeed, werd door hem met rust gelaten. Hij wordt daar danig gemist.

U bent kennelijk ook een filantroop. Klopt het dat u 1 miljoen dollar hebt geschonken aan de slachtoffers van de aardbeving in Mexico, begin dit jaar?

Guzmán Salazar: Een mens doet wat hij kan, maar ik heb er nooit van gehouden om te zeggen wat ik zoal doe. Het is normaal dat een mens helpt. Je moet daar niet te veel over praten.

In de serie El Chapo zien we hoe uw vader duizenden rode rozen uitstrooit over de lijkkist van uw broer, wanneer die naar zijn graf wordt gedragen. Heeft uw vader dat echt gedaan?

Guzmán Salazar: Mijn broer gaf graag rode rozen aan mensen, daar was hij om bekend. Toen hij stierf, hebben honderden dorpelingen rode rozen geschonken aan mijn vader. En ja, het klopt dat mijn vader alle andere rode rozen die er in de omgeving te vinden waren heeft gekocht om ze op het graf van mijn broer uit te strooien.

Verscheidene kranten schrijven dat uw familie niet langer bereid is om de advocaten van uw vader te betalen. Wat is daarvan aan?

Guzmán Salazar: Het klopt niet dat wij geen advocaten willen betalen. Het probleem is dat mijn vader geen eerlijk proces krijgt. Hij heeft nog geen enkel moment de kans gekregen om met zijn advocaten te spreken. Alleen in de rechtbank heeft hij ze ontmoet, voor zover ik dat van hen heb begrepen. Hoe kun je terugvallen op advocaten en een rechtvaardig proces verwachten als je advocaten nog niet eens de mogelijkheid krijgen om met jou te praten?

Mag ik het even hebben over uw privéleven? U wordt gezocht door de CIA, de FBI, de DEA, Interpol, en het leger, de politie en de inlichtingendiensten van Mexico. Dat is toch geen leven?

Guzmán Salazar: Het is hun taak om mij te zoeken, en het is mijn taak om mij te verstoppen. Ik ben me ervan bewust dat dit het patroon zal zijn voor de rest van mijn leven.

Heeft iemand zoals u ook maar een fractie van een gezinsleven? Hebt u een vriendin?

Guzmán Salazar: Ik heb een vriendin – tenminste, dat hoop ik toch. Ze is de dochter van verre familie. Ze woont in een andere Mexicaanse staat. Door de afstand en door de beschuldigingen van de overheid is het niet makkelijk om elkaar te zien. Bovendien heeft ze haar moeder op de hoogte gebracht van onze relatie, en dat maakt het allemaal nog veel lastiger. Haar moeder beschuldigt mij van mensenhandel, en heeft tegen haar dochter gezegd dat ik haar zal ontvoeren. Een vreselijk verwijt is dat. Ik ben tégen mensenhandel, ik ga helemaal niet akkoord met de manier waarop die vrouwen behandeld worden. Ik heb geprobeerd om haar moeder daarvan te overtuigen, maar het is me nog niet gelukt. Ik hou veel van mijn vriendin, en het maakt me kwaad dat ik ervan verdacht wordt haar ongelukkig te maken. Ik zou mensen van wie ik hou nooit iets aandoen.

Gebruikt u zelf weleens drugs?

Guzmán Salazar: Ja.

Zou u uw kinderen toestaan om drugs te gebruiken?

Guzmán Salazar: Nooit!

Waar houdt u zich zoal mee bezig tijdens uw vrije tijd?

Guzmán Salazar: Ik voetbal een beetje – kon ik het maar vaker doen. En ik ben dol op mijn Ferrari’s, Lamborghini’s en Bentleys. Ik hou ook van mijn volbloedpaarden. En zoals ik al zei: mijn familie is mijn lange leven. Ik ga graag met hen of met vrienden uit eten.

Tussen ons: is het waar dat u van leeuwen houdt?

Guzmán Salazar: Dat klopt. Ik heb ooit een welp gekregen, en ondertussen is hij een grote leeuw geworden. Hij is mijn mascotte.