130.000 Israëli’s trokken afgelopen zaterdag door de straten van Tel Aviv om hun afkeuring te uiten voor de nieuwe regering-Netanyahu. Het kabinet Netanyahu 6, een onuit- gegeven coalitie van de conservatieve Likud met extremistische religieuze zionisten en niet minder fanatieke Joods-nationalistische partijen, was nog maar twee weken in functie. Dat volstond om alle angsten te voeden die het aantreden van de hard-rechtse formatie in binnen- en buitenland had gewekt. Zo was er de provocerende wandeling naar de Tempelberg van Itamar Ben-Gvir, een door de wol geverfde oproerkraaier en rabiate Arabierenhater, die de ministerportefeuille van nationale veiligheid kreeg. De in het regeerakkoord opgenomen intentie om Joodse nederzettingen op de bezette Westelijke Jordaanoever uit te breiden, werd meteen in de praktijk gebracht met de oprichting van een nieuwe voorpost.
Toch protesteerde de massa in Tel Aviv vooral tegen de plannen om het Hooggerechtshof te hervormen en onder politieke voogdij te plaatsen. ‘Biblical disaster’ was een slogan op veel borden. Overdreven? ‘Nee’, zegt ex-Knessetvoorzitter, progressief politicus, schrijver en zakenman Avraham Burg. ‘Deze betogingen zijn anders dan het protest van twee jaar geleden. Dat was toen tegen corrupte politici gericht, maar deze keer gaat het over de kern van onze democratie’.
Ironisch genoeg klinkt Netanyahu nu als de stem van de redelijkheid.
Waar bent u zelf het meest bezorgd over? Een escalatie van het conflict met de Palestijnen? Of de ondermijning van het Hooggerechtshof, een van de pijlers van de Israëlische democratie?
Avraham Burg: Die twee liggen in elkaars verlengde, het gaat om rechtvaardigheid. Zolang we miljoenen Palestijnen in de bezette gebieden hun fundamentele politieke en democratische rechten blijven ontzeggen, kan er van een rechtvaardige samenleving geen sprake zijn. Waarom nu die betogingen? Omdat deze regering nu ook de democratische rechten van de eigen Israëlische bevolking op de helling zet.
Veel deelnemers komen overigens alleen op voor hun eigen comfortzone. De organisatoren lieten ook geen Arabische toespraken toe. Betreurenswaardig. Ik heb met enkele medestanders een nieuwe politieke beweging opgericht. All of its citizens, de naam zegt alles. Het wordt een tweetalige partij die Israël niet als Joodse staat ziet, maar als een land waarin alle burgers gelijke rechten hebben.
Maar het belang van een onafhankelijk Hooggerechtshof kan toch niet onderschat worden?
Burg: Ik wil het Hooggerechtshof niet idealiseren, het is tenslotte de instelling die al vijftig jaar lang het bezettingsbeleid juridisch legitimeert. Maar inderdaad, er staat veel op het spel. Hoe onvolmaakt ook, het Hooggerechtshof is het sluitstuk van een juridisch systeem waarvan de scheiding der machten de basis vormt. Dat wordt nu aangevallen door een nieuwe doctrine waarin religieuze wetten boven seculiere wetten staan.
Veel betogers komen alleen op voor hun eigen comfortzone.
Hoe schat u de rol van Benjamin Netanyahu In? Klopt het dat hij verregaande toegevingen aan extremistische zionisten en nationalisten heeft gedaan zodat hij als premier kan ontsnappen aan het corruptieproces dat hem al zes jaar boven het hoofd hangt?
Burg: Die corruptiezaak wordt hoe dan ook voortgezet, maar wellicht werden bij de formatie politieke afspraken gemaakt. Als het tot een veroordeling komt, kan Netanyahu zijn achterban wijsmaken dat hij het slachtoffer van een politieke afrekening is. Netanyahu staat politiek zwak en is daardoor vatbaar voor chantage door zijn regeringspartners. Gevolg: partijen die tot voor kort de extreme marges van het politieke landschap bevolkten, vormen nu de mainstream. Ironisch genoeg doet die situatie Netanyahu als de stem van de redelijkheid klinken. Zo ziet de buitenwereld hem alleszins, als de enige die in staat is de extremisten in zijn eigen regering in te tomen.
Vraag is of dat zal lukken. Met vijf verkiezingen in vier jaar tijd is het politieke landschap in Israël erg volatiel. Hoe lang geeft u dit kabinet?
Burg: (lacht) Iedere dag is er voor mijn part één te veel. Maar als de regering erin slaagt een begroting te laten goedkeuren, dan zijn we vertrokken voor een of twee jaar. Ik zie drie scenario’s. Het wordt een wilde rit, maar Netanyahu blijft in het zadel door geregeld een stuk van onze democratie aan de hongerige leeuwen van het extreme zionisme en nationalisme te voeden. Of misschien wordt de druk zo groot dat hij zich tot gematigde oppositieleiders zoals Benny Gantz of Yair Lapid richt om een nieuwe meerderheid te vormen. Maar ik sluit niet uit dat de boel uit elkaar spat en het toch tot vervroegde verkiezingen komt.
