Europees Parlement praat over toekomst van de Unie: een hoogmis zonder kerkgangers?

Na het parlementaire debat over de toekomst van de Europese Unie is rechts Europa scherp voor de ambitieuze plannen van Guy Verhofstadt. ‘De ontwikkeling van Europa verloopt nooit met grote sprongen’, zegt Europakenner Hendrik Vos.

Dinsdagvoormiddag debatteerde het Europees Parlement over de toekomst van Europa. In cijfers komt dat neer op vijf rapporteurs, ruim zestig sprekers en één thema: Europa is ziek, en eigenlijk hebben we geen remedie. Rapporteurs Elmar Brok van de Europese Volkspartij (EVP) en Pervenche Berès van de socialistische S&D hielden het bescheiden. Volgens hen moet Europa binnen de bestaande verdragen pragmatische oplossingen zoeken om de burger en zijn welvaart een nieuwe impuls te geven.

Ook Guy Verhofstadt, fractieleider van de liberale ALDE-groep, was rapporteur. Volgens hem is het een misvatting dat mensen tegen Europa zijn. Hij wijdt de groeiende afkeer van de burgers aan ontgoocheling: te veel toppen en een te zware bureaucratie, maar geen uitweg uit de economische crisis, de vluchtelingencrisis en andere gorte uitdagingen.

‘De brexit, Trump, Poetin: er zijn genoeg redenen om de Unie grondig te hervormen’ oppert de Open Vld’er. Hij pleit voor een efficiëntere en democratischere Europese Unie, die meer de krachten bundelt.

Een afgeslankte Europese Commissie, met een minister van Financiën en een minister van Buitenlandse Zaken als ondervoorzitters, moet de besluitvorming efficiënter maken. Het Europa à la carte, met al zijn opt-ins, opt-outs en andere uitzonderingen voor lidstaten, wordt ten grave gedragen. Wel moet het voor bereidwillige lidstaten makkelijker worden om versterkte samenwerkingen aan te gaan. Het vetorecht van lidstaten wordt tot het minimum herleid en nieuwe bevoegdheden voor het Europees Parlement en de nationale parlementen moeten de Unie democratischer maken. Verhofstadt stelt ook een betere bescherming van de burgerlijke vrijheden in Europa voor, en wil de Unie tegen externe dreigingen wapenen met een Europese defensie-unie.

Voorts is er veel aandacht voor de hervorming van de eurozone. De liberaal breekt een lans voor een eigen begroting voor de eurolanden en een Europese minister van Financiën. Een ‘convergentiecode’ moet ervoor zorgen dat de lidstaten op domeinen als belastingen, arbeidsmobiliteit, sociale samenhang en pensioenen naar elkaar toegroeien.

‘Het volk weer bekeren’

‘Hij praat boven de hoofden van die gewone burger’, reageerde Sander Loones (N-VA) van de Europese Conservatieven en Hervormers. ‘Dit was weer een hoogmis waarin Europa de lof van zichzelf zingt. Maar het instituut is; net als de Kerk, vervreemd van zijn parochianen. Eens buiten maalt niemand nog om de hoogdravende woorden die de priester tijdens de dienst gebruikte.’

Nigel Farage, de Britse euroscepticus die in Europa lid is van Europa van Vrijheid en Directe Democratie, vergeleek het parlement met een wereldvreemde godsdienstige sekte. ‘Het volk wil niet meer, maar minder Europa. Kijk naar de betogingen, de volksraadplegingen, de afkeer van immigranten.’ Hij haalde een onderzoek in tien lidstaten aan: ‘Amper 20 procent van de ondervraagden aanvaardt nog de inwijking van moslims. Zij zijn veel radicaler dan Trump, ikzelf of eender welke partij in het Europees Parlement.’

Ook Gerolf Annemans (Vlaams Belang) van Europa van Naties en Vrijheid spaarde de roede niet. ‘Kunstmatigheid troef. Europa is een bedenksel van een kleine elite, gestoeld op propaganda en enkele verdragen. Maar dat blijft onnatuurlijk. Hierbinnen is de hoofdtoon de federale muziek. En de grote partijen lopen er achteraan.’

Verhofstadt veegde alle kritiek in één veeg van tafel. Te veel instituties? ‘We kunnen niet zonder. Hoe kun je anders de banken saneren, de grensbewaking regelen en de veiligheidsdiensten coördineren?’ Te veel uitbreiding? ‘Integendeel. Ik pleit voor minder regulering en een kleinere commissie.’ Te visionair ? ‘Dat heeft Europa net nodig. Alleen zo kunnen we het volk weer bekeren tot het Europees gedachtengoed.’

Noodsituatie

‘Verhofstadt zou het graag willen, maar de ontwikkeling van Europa verloopt nooit met grote sprongen’, zegt politicoloog en Europawatcher Hendrik Vos (UGent). ‘Wat voor het ene land in die grote club van 28 een stap voorwaarts is, kan voor het andere een vla in de afgrond betekenen. Daarom gaat de ontwikkeling van de EU altijd met kleine stapjes vooruit.’

Dat neemt niet weg dat het geen nieuw fenomeen is, Verhofstadt die in grote, ambitieuze plannen denkt. ‘Zijn laatste boek heet Europe’s Last Chance‘, weet Vos. ‘Maar Europa stuikt echt niet in elkaar zonder de radicale oplossingen die Verhofstadt voorstelt.’

Het staat nu al vast dat de rapporten de goedkeuring van het parlement gaan krijgen. De drie traditionele blokken – de christendemocraten, de socialisten en de liberalen – en de groenen staan achter de teksten. Radicaal-links en uiterst rechts zijn tegen. Ook de conservatieven zeggen nee. In die fractie maken de Britten grotendeels de dienst uit en die zitten al volop in brexitmodus.

Volgens Vos beseffen landen vooral in crisistijden dat het belangrijk is om de krachten te bundelen. ‘Geen enkel land staat graag zijn vetorecht af of laat een beslissing aan het Europese niveau. Soms is er een noodsituatie nodig om de EU-lidstaten te laten beseffen dat ze elkaar nodig hebben. Dat zou efficiënter verlopen met minder lidstaten, maar dan verliest de EU zijn gewicht in de wereld. Bijgevolg evolueert de Unie, en wel in de richting die Verhofstadt voorstaat, maar ze doet dat in kleine stapjes en het is niet mooi om naar te kijken.’