Zwitser Alain Berset verkozen als topman Raad van Europa, Reynders grijpt naast topjob

De Zwitserse oud-president Alain Berset is dinsdag verkozen als de nieuwe secretaris-generaal van de Raad van Europa, de instelling die in heel het Europees continent toeziet op de naleving van de mensenrechten. De Belgische oud-minister en huidig Europees commissaris voor Justitie Didier Reynders grijpt voor de tweede keer naast de topfunctie.

In de tweede stemronde haalde Berset het met 114 stemmen. Zijn Estse uitdager Indrek Saar haalde 85 stemmen, Reynders werd derde met 46 stemmen.

Ook tijdens de eerste stemronde eerder op de dag kwam Berset als eerste uit de bus, voor Saar en Reynders. De Zwitser haalde toen 92 stemmen, Saar 78 en Reynders 70. Omdat geen van de drie kandidaten een absolute meerderheid in de wacht wist te slepen, kwam er een beslissende tweede stemronde. Daarin volstond een eenvoudige meerderheid.

Nadat de uitslag bekend was gemaakt, gaf Berset meteen een eerste korte persconferentie. “De eerste prioriteit is Oekraïne”, verklaarde hij. “Ik wil de discussie leiden over de snelle vorming van een ’taskforce’ waarin op gezette tijden de Parlementaire Vergadering van de Raad van Europa, zijn Comité van Ministers, zijn secretariaat-generaal en zijn Congres van Lokale en Regionale Overheden samenkomen om voorstellen te bespreken en voor te bereiden.”

Berset wil concreet het gesprek aangaan over de oprichting van een compensatiemechanisme voor de Oekraïense slachtoffers van de oorlog met Rusland, en van een bijzonder Oekraïne-tribunaal, dat de steun krijgt van meer landen dan de 46 lidstaten van de Raad van Europa.

Ook de “erosie van de democratie” is voor de Zwitser een aandachtspunt. “De echte vraag”, aldus Berset, “is hoe haar principes beter ten uitvoer kunnen worden gebracht, bij de jeugd, in het onderwijs en in de strijd tegen desinformatie.”

De socialist Berset was een van de populairste politici van Zwitserland toen hij eind 2023 zijn vertrek bij de Bondsraad aankondigde, de federale regering van het land. Twaalf jaar lang was hij minister van Binnenlandse Zaken geweest en het is in die hoedanigheid dat hij de coronacrisis moest bestieren. Op het hoogtepunt van de pandemie werd Berset bedreigd met de dood en moest hij politiebescherming krijgen – een zeldzaamheid in Zwitserland.

Berset nam ook tweemaal het roterende presidentschap van Zwitserland waar. Een eerste maal in 2018 en opnieuw in 2023. Het is een overwegend protocollaire functie die de ministers in de Bondsraad combineren met hun ministeriële portefeuille.

Voor Didier Reynders is het de tweede keer dat hij naast de leiding van de Raad van Europa grijpt. Ook in 2019 was hij kandidaat om secretaris-generaal te worden. Toen moest hij de duimen leggen voor de Kroatische Marija Pejcinovic Buric, van wie het mandaat op 18 september verstrijkt.

Reynders zal nu opnieuw zijn functie van Eurocommissaris voor Justitie opnemen. De 65-jarige oud-minister van Buitenlandse Zaken en Financiën had midden april onbetaald verlof genomen uit de Commissie om campagne te voeren.

‘Christendemocraten, socialisten en liberalen sluiten akkoord over Europese topjobs’

De drie traditionele politieke families hebben een akkoord gesloten over de verdeling van de Europese topjobs. Dat meldt het Duitse persbureau DPA dinsdag, op basis van bronnen dichtbij de onderhandelingen.

Op basis van de deal die de christendemocraten, de socialisten en de liberalen hebben gesloten zou Ursula von der Leyen zichzelf kunnen opvolgen als voorzitter van de Europese Commissie. De Portugese oud-premier Antonio Costa zou de Europese Raad gaan leiden (alvast voor een eerste termijn van 2,5 jaar) en de Estse eerste minister Kaja Kallas zou hoge vertegenwoordiger voor het buitenlands en defensiebeleid van de EU worden.

Daarmee lijken de namen te worden bevestigd van de kandidaten die al enkele weken bovendrijven, maar hun benoeming is allerminst een gelopen race. De Europese staatshoofden en regeringsleiders moeten zich donderdag of vrijdag, tijdens hun top in Brussel, formeel over het pakket uitspreken, maar niet alle 27 leiders behoren tot de drie traditionele families die nu een voorakkoord hebben gesloten.

De vraag van 1 miljoen is vooral hoe de Italiaanse eerste minister Giorgia Meloni zich gaat opstellen. Op de top van maandag 17 juni, waar de topjobs een eerste keer besproken werden, werd ze grotendeels genegeerd, maar nu zou ze alvast haar steun gegeven hebben voor de voordracht van Ursula von der Leyen voor een tweede mandaat als Commissievoorzitter. Er is sprake van een inhoudelijke deal, maar het is niet duidelijk of er voor Meloni en Italië ook iets meer inzit, zoals een post van vicevoorzitter in de volgende Commissie.

Ook onzeker is of Von der Leyen zich verzekerd weet van een absolute meerderheid in het Europees Parlement. De Duitse zal haar nieuwe ambtstermijn namelijk pas kunnen aanvatten als ze de steun heeft van minstens 361 van de 720 Europarlementariërs, die haar voordracht door de Europese Raad moeten goedkeuren.

De christendemocratische EVP, het socialistische S&D en het liberale Renew Europe, die sowieso de parlementaire basis van de volgende Commissie lijken te vormen, hebben vooralsnog maar een meerderheid van 399 zetels in het halfrond. Dat lijkt té nipt voor Von der Leyen om met een gerust hart de geheime stemming over haar voordracht door te komen. Ze zal wellicht een manier moeten zoeken om ook Fratelli d’Italia van Meloni achter zich te scharen. Met 24 zetels kan die partij het verschil maken, maar haar steun ligt dan weer erg gevoelig bij de socialisten.

Woensdag valt over de positie van Fratelli mogelijk meer nieuws te rapen. Dan houdt de conservatieve ECR-fractie in het Europees Parlement haar constituerende vergadering en wordt alvast duidelijk hoe sterk die nu écht is, en wat daarin de komende vijf jaar de rol van de Italianen zal zijn. Ook weten we dan of N-VA bij ECR blijft.