‘Wordt de Europese Politieke Gemeenschap een wachtkamer voor lidmaatschap van de EU?’

In Granada heeft Spanje de derde bijeenkomst geleid van de Europese Politieke Gemeenschap (EPG). ‘Voor het grootste deel van de bevolking is dit een ongekende club’, schrijft Herman Matthijs (VUB & UGent), die in deze bijdrage stilstaat bij de taken en de toekomst van de nieuwste Europese instelling.

In Granada heeft Spanje de derde bijeenkomst geleid van de Europese Politieke Gemeenschap (EPG). Voor het grootste deel van de bevolking is dit een ongekende club. Het was de Franse president Emmanuel Macron die in mei 2022 tijdens een toespraak voor het Europees Parlement dit idee lanceerde. Nadien werd het gesteund door de EU-top te Brussel in juni 2022. Waarna de eerste samenkomst van de EPG plaatsvond te Praag in de herfst van 2022. In de lente van dit jaar kwam de EPG samen in het deels door de Russen bezette Moldavië.

De EPG is een intergouvernementele club van oorspronkelijk 47 landen met de Europese Commissie en de permanente Raadsvoorzitter. Nooit uitgenodigd waren de Russische president Wladimir Poetin en zijn Wit Russische collega Aleksandr Loekasjenko en ook… Vaticaanstad. Daardoor is het duidelijk dat deze EPG een tegenzet is ten aanzien van Rusland.

Azerbeidzjan is op deze derde meeting niet komen opdagen omdat men daar vindt dat de Unie te veel Armenië steunt. Ook Turkije is er niet, wat er op zijn minst op wijst dat Recep Erdogan niet echt meer geïnteresseerd is in een EU-lidmaatschap. Turkije zit openlijk te flirten met de sterk opkomende ‘Shanghai Cooperation Organisation‘, dat is de samenwerkende instelling met onder andere Rusland, China, India en Pakistan. Dat zal zeker de grote politieke, economische en militaire concurrent worden van het westen.

Wie is lid van de EPG?

De EPG is een allegaartje van leden: 27 EU-landen en 4 EFTA-landen of dus de 31 leden van de Europese Economische Ruimte (EER), het Verenigd Koninkrijk, zes Balkan landen (Albanië, Bosnië, Kosovo, Montenegro, Noord-Macedonië en Servië ), twee Kaukasus-staten (Armenië en Georgië), Moldavië en Oekraïne, plus drie ministaten: Andorra, Monaco en San Marino.

Taken

De taken van deze EPG zijn erg breed opgevat, namelijk: samenwerking op vele vlakken en vooral betreffende energie en veiligheid. Wetende dat sommige van deze landen ook samenwerken met Rusland en diens bondgenoten stelt wel vragen bij de mogelijkse realisaties van de EPG. Officieel heet het dat deze landen dezelfde Europese waarden verdedigen, alhoewel een aantal van hen niet echt aan de criteria van een democratie voldoen.

Voorst wil men nauwer samenwerken op domeinen waar de Europese Unie bepaald niet echt veel succes heeft behaald: energie en migratie. Maar ook een samenwerkingen op economisch- en veiligheidsvlak staan op de agenda.

Toekomst

Spanje gedurende is gedurende de tweede jaarhelft van 2023 ook de voorzitter van de Europese Unie. Het is uitkijken wat België, dat de voorzitter van de EU in de eerste jaarhelft van 2024 zal zijn, gaat doen met de EPG. Met andere woorden, de EPG zal blijven bestaan en de vraag is of dat ten koste gaat gaan van andere bestaande instellingen of dat er dubbel circuits van bevoegdheden gaan bestaan tussen instellingen? Of wordt deze EPG de wachtkamer voor een EU, EFTA of EER lidmaatschap?

(Lees verder onder de preview.)

Een andere visie zou kunnen zijn dat deze EPG zowat heel Europa meeneemt omdat de toetreding van een aantal landen tot de EU niet verkoopbaar is aan de huidige lidstaten. Ook is het een intergouvernementele samenwerking wat gemakkelijker is voor een land dat op zijn autonomie staat en dat is een verschil met de supranationale Europese Unie.

Bovendien zijn de Britten via de EPG terug aan boord, wat toch altijd is meegenomen in deze turbulente tijden en zeker omdat zij de belangrijkste Europese strijdmacht hebben. Ook voor het Élysée is dat mooi meegenomen omdat de as Berlijn-Parijs veel van zijn glans heeft verloren. Het was meer dan opmerkelijk dat de president Macron een week geleden te Parijs paradeerde met het Britse koningspaar. Want als er dan toch een Europees land, via deze EPG, echt terug aan de tafel is geraakt dan zijn het wel de Britten.

Uitbreiding

De EU heeft te Granada ook gesproken over zijn uitbreidingen in de toekomst. Negen landen zijn kandidaat om de EU-club te vervoegen: Oekraïne, Moldavië, Georgië en de zes Balkan staten. Allemaal arme landen die veel geld gaan kosten aan de rijkere EU-leden. Bovendien zitten nogal wat van die landen in een oorlogssituatie, draait hun economie vierkant en zijn er wel wat ernstige vragen te stellen over hun niveau van democratie en rechtstaat.

Voorzichtige berekeningen vanuit de EU-administratie schatten dat die landen 186 miljard euro gaan kosten aan de EU-begroting. Bovendien gaan de huidige budgettaire landbouwmiddelen voor de huidige 27 leden met op zijn minst 2 procent naar beneden. Met andere woorden, het thema van de uitbreiding is zeker niet populair bij de bevolking van de huidige 27 lidstaten.

Enige dagen geleden presenteerde de Europese Rekenkamer haar 2022 verslag over de EU-begroting. Het gaat om 196 miljard euro aan uitgaven en dat loopt op naar 243 miljard als men daar de Recovery Resilience Facility (RRF)-uitgaven bijtelt. Het is al de vierde maal op rij dat de Rekenkamer de EU-begroting in zijn uitvoering buist. Zou men niet beter eerst budgettair orde op zaken stellen, vooraleer te beginnen aan peperdure uitbreidingen? Het zou pas interessant worden voor de EU-schatkist als de rijke EFTA-landen lid zouden worden.

Conclusie

Het zal geen eeuwigheid meer duren vooraleer deze intergouvernementele EPG een vast secretariaat krijgt met een leiding. Voor deze laatste functie zullen er zeker genoeg kandidaten te vinden zijn met op kop de Franse president Macron, die na twee aansluitende termijnen moet verhuizen uit het Elysée. Over zes maanden komt de EPG opnieuw samen en dan te London.