Het is voorlopig nog onduidelijk waarom Robert Fico werd aangevallen. ‘Dit is een absolute shock voor Slowakije, en eigenlijk voor de hele Europese Unie.’
Robert Fico, de premier van Slowakije, is in levensgevaar nadat er deze namiddag een aanslag op zijn leven werd gepleegd. Volgens televisiezender TA3 werd Fico vier keer beschoten in Handlova, een dorpje in Centraal-Slowakije. De schutter werd ondertussen al opgepakt.
Fico is zonder twijfel de meest invloedrijke Slowaakse politicus van de voorbije twee decennia. Op 25 oktober trad hij voor de derde keer aan als premier van Slowakije, nadat hij eerder van 2006 tot 2010 en van 2012 tot 2018 de Slowaakse regering leidde.
‘Dit is een absolute shock voor Slowakije, en eigenlijk voor de Europese Unie,’ zegt Jozef Bátora, politoloog aan de Comeniusuniversiteit in Bratislava. ‘Slowakije is een veilig land, met lage criminaliteitscijfers. Een moordpoging op een zittend minister, laat staan een premier, is ongezien.’
In 2018 was er wel de moord op de journalist Jan Kuciak en zijn verloofde. In de nasleep van die moord trad Fico’s regering af na grootschalige straatprotesten.
Momenteel is nog onbekend wat de motieven zijn voor de aanslag. Het is niet uitgesloten dat de schutter mentale problemen had.
Anderzijds is duidelijk dat er binnen de Slowaakse maatschappij aanzienlijke spanningen bestonden. Nadat Fico in oktober voor de derde keer aantrad als premier, nam zijn regering in snel tempo radicale stappen om de persvrijheid te ontmantelen.
‘Fico probeerde de publieke omroep onder zijn politieke controle te krijgen,’ aldus Bátora. ‘De regering wilde ook controle krijgen over de rechtbanken. Zo heeft deze regering het bureau van de speciale aanklager ontmanteld, een afdeling die speciaal ingericht om de strijd met de georganiseerde misdaad aan te gaan. Fico vond dat dat bureau politieke motivaties had.’
Bovendien bereidde Fico’s regering ook een grondige pensioenhervorming voor, die stevig dreigde te snijden in de uitkeringen.
Afkeer voor Oekraïne
De voorbije jaren omarmde Fico steeds nadrukkelijker een anti-EU-discours. ‘Eigenlijk verandert hij voortdurend van gedachten,’ zegt Bátora. ‘Toen Slowakije in 2004 toetrad tot de Europese Unie, was hij kritisch. Maar tijdens zijn vorige premierschap was hij net enorm trots over het Slowaakse EU-lidmaatschap. Ondertussen is hij opnieuw van mening veranderd, en stelt hij de EU voor als een bedreiging.’
Tijdens zijn campagne bediende Fico zich van een opmerkelijk Russischgezind discours. Hij verkondigde bijvoorbeeld dat de oorlog in 2014 begonnen is, toen ‘Oekraïense nazi’s en fascisten de Russische bevolking in de Donbas begonnen te vermoorden’, een discours dat Rusland lanceerde om Oekraïne in diskrediet te brengen.
Fico’s afkeer voor Oekraïne is persoonlijk: in 2009 moest hij als premier de noodtoestand uitroepen toen Slowakije door een dispuut tussen Oekraïne en Rusland bijna drie weken lang zonder gas zat. De compromisloze houding van de toenmalige Oekraïense regering is Fico nooit vergeten.
Tegelijk zou het een oneer zijn om Fico als een lakei voor het Kremlin te verslijten. Dat hij aankondigde dat Slowakije geen wapens of munitie meer naar Oekraïne zou sturen, had er ook mee te maken dat Slowakije ongeveer al zijn beschikbare wapensystemen, waaronder zijn voltallige luchtmacht, al naar Oekraïne had gestuurd.
‘Fico is vooral een opportunist,’ zegt Bátora. ‘Hij is bereid om het even wat te zeggen als hij denkt dat hem dat meer kiezers oplevert.’
Bátora verwacht niet dat de aanslag tot grote onlusten zal leiden. ‘De volledige Slowaakse politiek heeft de aanslag al veroordeeld,’ zegt Bátora. ‘Van links tot rechts roepen politici op tot kalmte. Ik vermoed dat de Slowaakse maatschappij zich zal verenigen om politiek geweld te veroordelen. Ik denk niet dat dit tot een grote binnenlandse crisis zal leiden.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier