Ruim een jaar voor de Duitse parlementsverkiezingen is de kanselierskandidaat bekend. De sociaaldemocraat Olaf Scholz doet een poging om in de schoenen van de afscheidnemende Angela Merkel te treden.
De Duitse minister van Financiën Olaf Scholz doet een gooi naar het kanselierschap naar aanloop van de parlementsverkiezingen volgend jaar. Een opvallende keuze: de gematigde politicus verloor vorig jaar enigszins verrassend de voorzittersverkiezingen van een radicaler duo bij de Duitse sociaaldemocraten (SPD). Toch komt de keuze voor Scholz niet uit de lucht gevallen: de voormalige burgemeester van Hamburg zal zich het komende jaar proberen profileren als enige legitieme erfgenaam van het vrijwel sociaaldemocratische beleid van de afscheidnemende bondskanselier Angela Merkel.
Merkel profiteert alweer
Even terug naar 2017: de regeringspartijen CDU/CSU (Union) en SPD krijgen bij de nationale parlementsverkiezingen een flinke pandoering. Meteen na de bekendmaking van de resultaten kondigt de van zijn voetstuk gevallen Martin Schulz (SPD) aan dat zijn partij aan een bezinningskuur in de oppositie begint. Maar de daaropvolgende onderhandelingen tussen christendemocraten, groenen en liberalen lopen door toedoen van die laatsten op de klippen. Uit staatsmanschap en uit vrees voor nieuwe verkiezingen besluit de SPD alsnog om de impopulaire grote coalitie een nieuw leven in te blazen. Daarin wordt Scholz minister van Financiën en vicebondskanselier.
Als opvolger van Wolfgang Schäuble is Scholz een fervent verdediger van een begroting in evenwicht. In de praktijk boekt Duitsland echter jaar na jaar een aanzienlijk begrotingsoverschot. Dat levert de in Osnabrück geboren zestiger bij zijn eigen achterban heel wat kritiek op. Het onderwijs, de gezondheidszorg, de wegeninfrastructuur en de technologiesector smeken namelijk al jaren om investeringen. Tevergeefs. Scholz houdt voet bij stuk en benadrukt dat Duitsland zijn geld zal uitgeven wanneer het écht nodig is. Onder impuls van enkele invloedrijke economen van de Keynesiaanse school en het coronavirus draaide Duitsland van de ene op de andere dag de geldkraan open.
Als de schandaalsfeer de komende maanden aan hem blijft plakken, is Scholz misschien wel hetzelfde lot beschoren als zijn voorganger Shulz.
Gezien de budgettaire en fiscale bandbreedte wordt Duitsland onder impuls van Scholz en Merkel nog meer dan voordien de stuwende economische kracht van Europa. Bovendien blijft het aantal besmettingen en sterfgevallen tijdens de eerste golf van de coronapandemie in vergelijking met de Westelijke buurlanden relatief laag. Toch is het enkele maanden na de eerste golf alweer Angela Merkel die voor het gevoerde regeringsbeleid beloond wordt. Haar partij staat inmiddels op een kleine veertig procent van de stemmen in de peilingen, voor de sociaaldemocraten is het op de derde plaats – achter Die Grünen – met ongeveer vijftien procent flink achtervolgen geblazen.
Erfgenaam
Toch staat een overwinning voor de Duitse christendemocraten binnen een jaar niet zomaar in de sterren geschreven. Met het vertrek van Merkel – voor de eerste keer in de Duitse naoorlogse geschiedenis zal een zittende bondskanselier niet deelnemen aan de bondsdagverkiezingen – is het schier onduidelijk wie haar enorme nalatenschap zal invullen. De voorzittersverkiezingen van de Duitse christendemocraten die in december plaatsvinden, spelen daarbij geen onbelangrijke rol. De drie kandidaten die zich voorlopig hebben aangediend kunnen geen ervaring op het federale niveau voorleggen en hebben zich tijdens de coronapandemie nauwelijks tot niet kunnen onderscheiden.
Dat ligt bij Scholz helemaal anders. Als belangrijke pion van Merkels centrumpolitiek wil Scholz zich profileren als erfgenaam van het populaire beleid met sociaaldemocratische accenten. Zo liggen zijn goede relaties met de Franse minister van Financiën mee aan de basis van het nieuwe Europese herstelfonds voor de coronapandemie. Ook was Scholz nauw betrokken bij het miljardenpakket om de meest getroffen regio’s van de Energiewende de komende jaren bijstaan.
Naar verwachting zal hij zich vooral richten op het publiek van de CDU, die de afgelopen jaren heel wat kiezers van de SPD hebben kunnen afsnoepen. Een aanzienlijk deel van de vrouwen, mensen met een migratie-achtergrond en arbeiders zijn de afgelopen jaren namelijk naar de christendemocraten overgestapt. Nu Merkel uitzwaait, meent de SPD dat het moment is gekomen om die kiezers terug te halen. Met Scholz, de derde meest populaire politicus van het land, als de geknipte man.
Wrevel
Toch reageert niet iedereen even tevreden op de kandidatuur van Scholz. Vooral zijn steun aan de arbeidsmarkthervormingen en de verlaging van de werkloosheidsuitkeringen tijdens het vorige decennium blijven hem achtervolgen. De derde weg is door heel wat kiezers aan de links-economische kant van het politieke spectrum nog niet verteerd.
De SPD-leiding hoopt op een linkse coalitie met een sociaaldemocratische bondskanselier.
Daarom lieten SPD-voorzitters Norbert Walter-Borjans en Saskia Esken na de bekendmaking meteen optekenen dat de partij een linkse coalitie niet bij voorbaat uitsluit. Op die manier hopen de twee te voorkomen dat de kiezers uit de linkervleugel het hazenpad kiezen. Daarom valt ook te verwachten dat Esken en Walter-Borjans het komende jaar extra nadruk zullen leggen op de sociale portefeuilles die ze momenteel met Hubertus Heil en Franciska Giffey in hun regeringsrangen hebben.
Al spelen er ook andere redenen. Ruim een half jaar geleden was een coalitie tussen de SPD, Die Grünen en Die Linke (rot-rot-grün) niet ondenkbaar. Maar door het recente succes van de christendemocraten is die piste momenteel niet langer mogelijk. Maar de SPD-top hoopt dat het partijlandschap terug zal normaliseren een rot-rot-grün opnieuw tot de mogelijkheden gaat behoren. Vroeger wilde Scholz daar niet van weten, vandaag stelt hij zich gematigder op.
Schandalen
Het is een alles of niks-strategie. Als Scholz blijft inzetten op het centrum, zullen die Linke en Die Grünen de sociaaldemocraten verder proberen oppeuzelen. Als de Grünen in een linkse coalitie een hogere score behalen – zoals al een tijdlang het geval is – is het aan hen om de kanselier te leveren. Bovendien zullen de christendemocraten Merkel prominent blijven uitspelen zodat het voor de SPD lastig worden om kiezers af te snoepen. Kortom: er staat Scholz een enorme krachttoer te wachten als hij het Duitse partijlandschap op een jaar tijd zo drastisch wil omgooien.
En dan zijn er nog enkele affaires. Zo blijft het min of meer onduidelijk hoeveel de minister van Financiën wist van de wanpraktijken bij het intussen failliete bedrijf WireCard. Voldeed de controle op het financiële dienstverleningsbedrijf niet of had Scholz al eerder in het snuitje dat het kaartenhuisje vroeg of laat zou instorten. Ook moet Scholz zich verantwoorden voor het CumEx-schandaal: enkele Hamburgse banken namen de afgelopen jaren deel aan miljardenfraude toen Scholz burgemeester was in de havenstad. Als die schandalen de komende maanden aan hem blijven plakken, is Scholz misschien wel hetzelfde lot beschoren als zijn voorganger Shulz.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
