Werd Didier Reynders genekt door de methode-Reynders?

Maandag droeg MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez minister van Buitenlandse Zaken Hadja Lahbib voor als kandidaat-Eurocommissaris. Didier Reynders viste achter het net, onder meer door de genderambities van Ursula von der Leyen.

De Belgische benoeming van een kandidaat-Eurocommissaris werd alweer een farce. In 2019 vroeg N-VA-fractieleider Peter De Roover om een stemming in de Kamer, ditmaal was het de beurt aan de PVDA. Als laatste lidstaat droeg ons land een kandidaat voor, als enige haalde het de deadline niet – een zoveelste negatief bijproduct van de samenvallende verkiezingen.

Na een succesvol Europees voorzitterschap onder moeilijke omstandigheden keerde de Belgische politiek opnieuw naar binnen. Nauwelijks iemand die grondig nadacht over hoe we onze belangen in Europa het best behartigen – wat zou voormalig Eurocommissaris voor Interne Markt en Industrie Étienne Davignon van het spektakel van de voorbije weken denken?

Al sinds midden juli vroeg Von der Leyen elke lidstaat om een mannelijke én vrouwelijke kandidaat-Commissaris – een verzoek dat veel lidstaten resoluut in de wind sloegen: ze droegen alleen een man voor. Von der Leyen werd er zenuwachtig van, en de overgebleven lidstaten kregen van haar steeds nadrukkelijker de vraag om een vrouw aan te reiken.

In België werd er via tussenpersonen voorzichtig gepolst bij zowel staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole de Moor (CD&V) en minister van Binnenlandse Zaken Annelies Verlinden (CD&V). De twee waren na een actief Europees voorzitterschap best geïnteresseerd, maar partijvoorzitter Sammy Mahdi vond de prestigieuze functie voor zijn partij onvoldoende opportuun.

Mahdi was daarin niet alleen. Geen enkele Arizona-partijkopman wilde voor de functie van Eurocommissaris dokken, maar allen wilden evenmin dat een andere partij de baan gratis en voor niets kreeg. Wanneer de N-VA en de CD&V de rol vervolgens naar de MR duwden – plots moesten de Eurocommissaris en de premier zogezegd uit verschillende taalgroepen komen – droeg Vooruit alsnog minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke voor om de prijs voor Bouchez op te drijven.

Uiteindelijk kwam men overeen dat de MR daar tijdens de regeringsvorming voor zal moeten betalen. Niet alleen moet nog blijken hoe zich dat concreet zal vertalen, bovendien leeft bij sommigen al de vrees dat Bouchez zich niet zomaar aan de afspraak zal houden.

Wrevel

Eenmaal aan zet schoof Bouchez zijn eigen timing meermaals op. Vrijdag werd zaterdag, zondag werd maandag. In zijn partij kreeg de MR-voorzitter namelijk veel tegenwind toen bleek dat Reynders’ kansen slonken en Lahbib ten tonele verscheen – in de eerste plaats bij een ‘diep ontgoochelde’ Reynders zelf, maar ook breder in de partij.

Ook bij Vivaldi-partijen was de verbijstering groot. In de Kern nam onder meer Georges Gilkinet (Ecolo), zeker sinds Kazachgate niet bepaald Reynders’ beste vriend, het voor de afscheidnemende Eurocommissaris op. David Clarinval (MR), die Reynders vorige week nog bloemetjes toewierp voor zijn werk als Commissaris, moest onwennig in het defensief.

De kritiek van Gilkinet op Bouchez’ keuze voor Lahbib was niet helemaal uit de lucht gegrepen. Al een tijdlang viel in de omgeving van Von der Leyen te horen dat Reynders in de volgende Commissie beloond kon worden voor zijn geleverde werk van de voorbije vijf jaar – zelfs bij de groenen is men tevreden over Reynders’ Europese consumentenwetgeving.

Erg ondenkbaar was dat scenario niet: toen de Deense Eurocommissaris Margrethe Vestager vorig jaar vakantie nam voor een sollicitatie bij de Europese Investeringsbank, kwamen de belangrijke bevoegdheden voor concurrentie even bij Reynders terecht. ‘Een zwaardere portefeuille of het vicevoorzitterschap was niet uitgesloten’, zo klinkt het.

Lahbib zit eerstdaags samen met Von der Leyen, uiterlijk volgende week weten we met zekerheid welke portefeuille ze krijgt. Als afscheidnemend buitenlandminister – in vergelijking met andere kandidaten heeft ze geen slecht profiel – springen er twee domeinen in het oog: internationale partnerschappen en het nabuurschapsbeleid.

Dat eerste ligt moeilijk omdat de chef van die administratie ook een Belg van liberale komaf is. Nabuurschapsbeleid lijkt inhoudelijk dan weer minder interessant: de functie wordt ontdaan van de verantwoordelijkheid over het Europese uitbreidingsproces en de relaties met Noord-Afrika zullen door een nieuwe Commissaris voor de Middellandse Zee onderhouden worden.

De topjob die niemand wil, behalve Didier Reynders?

Schatplichtig

Vraag blijft waarom Bouchez het zichzelf de voorbije week zo moeilijk heeft gemaakt. In principe had de MR-voorzitter het vraagstuk van zich kunnen afduwen door zowel Lahbib als Reynders voor te dragen – Von der Leyen vroeg namelijk aan elke lidstaat twee kandidaten. In dat geval lag de bal in het kamp van de Duitse. Maar die laatste, zo vertelt een goed ingevoerde bron, wilde van België het liefst één kandidate – die knoop had Bouchez vrijdag al doorgehakt. Kreeg Von der Leyen zowel Reynders als Lahbib op haar bord, dan moest ze niet alleen die eerste teleurstellen, maar riskeerde ze kritiek voor die keuze als Lahbib zou tegenvallen. Nu ligt en blijft die verantwoordelijkheid bij Bouchez.

Vermoedelijk speelt er meer. ‘Reynders zendt zijn zonen uit’, zo kopte zakenkrant De Tijd al in 2014. De toenmalige buitenlandminister stond er doorheen zijn politieke carrière om bekend zijn trouwe adviseurs met interessante functies te belonen, onder meer tijdens de vierjaarlijkse diplomatieke rotatie – het moet gezegd dat Reynders in heel wat gevallen oog had voor talent. De redenering: zorg goed voor uw pupillen en zij zullen later ook goed voor u zorgen. Het maakt dat er vandaag de dag in heel wat overheidsinstellingen, het ministerie van Buitenlandse Zaken op kop, heel wat voormalige medewerkers van Reynders hoge functies bekleden.

Bouchez, sinds de recente MR-verkiezingsoverwinningen de onbetwiste partijvoorzitter, kent de methode-Reynders maar al te goed – hij begon zijn carrière namelijk als kabinetsmedewerker van de Luikenaar. In 2022 bombardeerde hij Adrien Dolimont van schepen in Ham-sur-Heure-Nalinnes tot Waals minister van Financiën, meer recent werd Dolimont dankzij Bouchez Waals minister-president.

Met voormalig Miss België Julie Taton op de Henegouwse lijst verraste Bouchez begin januari opnieuw vriend en vijand. Dat was niet anders met Lahbib. In 2022 werd het voormalige RTBF-gezicht minister van Buitenlandse Zaken, nu wordt ze waarschijnlijk Eurocommissaris. Allen zijn ze Bouchez schatplichtig voor hun politieke blitzcarrière.

Is de rol van Reynders, die ook al tweemaal naast de Raad van Europa greep, daarmee uitgespeeld? ‘Heel veel dank en respect voor het schitterende werk van Didier Reynders, die een prominente en belangrijke figuur blijft en zal blijven in onze politieke formatie’, verklaarde Bouchez. Of de MR-voorzitter daadwerkelijk een terugkeer van de 66-jarige politicus voor ogen heeft, is koffiedik kijken.

Tegen die achtergrond circuleert al enkele weken de vraag of ook voorzitter van de Europese Raad Charles Michel (MR) een comeback naar het federale toneel ambieert – veel diplomaten vrezen voor zijn komst naar Buitenlandse Zaken. Afwachten of Bouchez kiest voor een terugkeer naar het verleden of als monsieur 30 pour-cent voor zijn eigen pad kiest.

‘Heel opmerkelijk dat de Vlaamse partijen geen interesse tonen in de Europese commissaris’