‘We moeten onze afhankelijkheid van Amerikaanse techbedrijven afbouwen’

De kruistocht van Elon Musk doorheen de Amerikaanse instellingen is huiveringwekkend”, schrijft Europees Parlementslid Kathleen Van Brempt. “De coup van big tech moet ons niet enkel zorgen baren, het moet ons bovenal aanzetten om Europees actie te ondernemen. We moeten onze afhankelijkheid van Amerikaanse techbedrijven afbouwen.”

De meest directe weg naar de macht is geld. Er is weinig veranderd sinds de uitspraak van president Andrew Jackson in 1835. Zeker in de Amerikaanse politiek blijft het een wetmatigheid. De koerswijziging die sommigen daarvoor doorvoeren is, op z’n zachtst uitgedrukt opvallend te noemen. Van Meta CEO Mark Zuckerberg die met veel bombarie de samenwerking met factcheckers stopzet tot Google die de Golf van Mexico omdoopt tot de Golf van Amerika en de Pride Month uit haar activiteitenkalender haalt. Het verzinnebeeldt de gretigheid waarmee de Big Tech de Amerikaanse president wilt doodknuffelen.

Nobody elected Elon

In realiteit is die knieval niet minder dan een machtsgreep. Met het nieuwe departement voor overheidsefficiëntie (DOGE) kreeg Elon Musk het mes in handen om te snijden in de overheidsadministratie. Inmiddels gebruikte hij die botte hakbijl om de Amerikaanse ontwikkelingshulp te bevriezen en toegang te krijgen tot de persoonlijke en financiële gegevens van miljoenen Amerikanen. De Amerikaanse checks and balances vormen – voorlopig – de enige barrière tegen de Tesla-magnaat.

Maar ook die komen inmiddels onder vuur te liggen. Terwijl Musk openlijk pleit om ‘vijandige en activistische rechters’ uit hun ambt te ontheven, schiet ook Trump met scherp op iedereen die hem nog maar een stroobreed in de weg durft te leggen.

Zijn vice-president Vance stelt zelfs expliciet dat de rechterlijke macht de uitvoerende macht niet mag controleren – een directe aanval op hét fundament van elke rechtstaat. In sneltempo transformeert de democratisch verkozen Trump administratie in een anti-democratisch regime.

De hoofdrollen zijn weggelegd voor onverkozen miljardairs die aansturen op en meewerken aan de ontmanteling van de overheid en de democratische controle.

Eigenbelang

Er wordt  vandaag– niet geheel ten onrechte – gesproken over de Amerikaanse broligarchy. Grote techspelers als Google, Meta en OpenAi buigen in sneltempo  voor de revisionistische en anti-democratische agenda van de president en krijgen in ruil een beleid waar zij financieel garen bij spinnen.

Zo opende de president eerder deze week de aanval op het onafhankelijke controleorgaan voor ethiek, het departement van transport en het departement van consumentenbescherming. Eén voor één bevoegd voor het controleren van de zakelijke activiteiten van Musk of verantwoordelijk voor één van de lopende onderzoeken tegen één van zijn bedrijven.

Inmiddels hoopt Mark Zuckerberg dan weer voldoende persoonlijk krediet te hebben opgebouwd om Trump te overtuigen de Europese mededingingsboetes die tegen Meta lopen aan te vechten en pusht Sam Altman, CEO van OpenAi, om het techbeleid sterk te dereguleren en bedrijfsbelangen vrije baan te geven. Niet aleen in de VS, maar ook in de Europese Unie.

Resist the coup

De Europese Unie moet de coup van de Big Tech écht afwenden. Vandaag digitale regels opofferen als pasmunt voor de onderhandelingen met Trump over de Transatlantische relaties zou in dat opzicht een enorme vergissing zijn. Eén die niet enkel de technologische en economische toekomst, maar ook de integriteit van onze democratie en de soevereiniteit en veiligheid van de Europese Unie bedreigt.

Vandaag is elke Europese vuist gebonden is aan de belangen van anderen. Dat is ook zo voor onze digitale infrastructuur. Van satellieten en software tot online betaalsystemen, cybersecurity en zelfs overheidscommunicatie. Ook in Europa groeit de grip van Amerikaanse techbedrijven. Dat zwakke punt moet nu eindelijk echt worden aangepakt.

Kritieke infrastructuur en eigen alternatieven

De eerste stap is een heldere strategie voor het definiëren en beschermen van kritieke infrastructuur. De huidige richtlijn voor kritieke entiteiten is te vrijblijvend en versnipperd. Uiteraard moeten nationale en regionale actoren stresstesten uitvoeren op hun kritieke infrastructuur en waar nodig die infrastructuur beter beschermen.

Maar er is ook nood aan een hollistische aanpak op Europees niveau. Die moet verder gaan dan het beschermen van kritieke infrastructuur tegen aanvallen van buitenaf, denk aan de datakabels in de Baltische Zee, maar ook vermijden dat er nieuwe gaten in dat al kwetsbare weefsel ontstaan.

Als door een miljardendeal tussen Meloni en Musk de telecommunicatie van de Italiaanse overheid straks in handen komt van Starlink, verkoopt de Italiaanse premier niet alleen de veiligheid van Italië, maar ook die van andere Europese landen aan een privaat bedrijf onder leiding van een onvoorspelbaar en ongeleid projectiel.

We moeten onszelf durven afvragen wie we in een worstcasescenario aan de knoppen van onze satellietinfrastructuur willen zien: de Europese Unie of Elon Musk?

Even cruciaal als het beschermen en verzekeren van bestaande infrastructuur, is het investeren in alternatieve infrastructuur. De Europese Unie moet haar digitale autonomie uitbouwen, te beginnen met de digitale autonomie van overheden en publieke diensten. Ook die is vandaag grotendeels afhankelijk van Amerikaanse technologie, communicatie verloopt via Amerikaanse platformen.

Maar de belangen van de bedrijven achter die platformen sporen niet met de belangen van onze samenleving. Als we de technologie willen laten werken voor de welvaart, het welzijn en de veiligheid van de mensen, moeten we ook investeren in digitale platformen die publiek belang boven winst plaatsen.

Europese Silicon Valley

Dat alternatief heeft slechts kans op slagen als nieuwe en innovatieve spelers zich kunnen ontwikkelen tot alternatieven voor de Amerikaanse big tech. Een Europese variant voor Silicon Valley dus, gebaseerd op waarden en privacy, die de publieke belangen van Europa, haar lidstaten en haar burgers dient in plaats van ze te ondermijnen.

Ook daarvoor is meer Europese samenwerking nodig. Door verschillen in de nationale wetgeving, barrières binnen de interne markt en versnipperde investeringen komt Europa altijd in verspreide slagorde ten tonele. Dat was ook de analyse van Mario Draghi en Enrico Letta in hun veelbesproken rapporten over competitiviteit en de interne markt.

Niet deregulering, maar het bundelen van onze krachten is daarvoor de oplossing. Aan de Europese Commissie om nu met échte voorstellen te komen om de interne markt ook voor technologie en digitale infrastructuur te versterken en zowel publieke, als private middelen aan te wenden om te investeren in een veilige digitale toekomst.

Het tijdperk van de naïviteit is nu écht voorbij. Met elk uitspraak van Trump groeit de afstand tussen de Europese Unie en de Verenigde Staten. De aanval van Trump en de Big Tech op de belangen en de rechten van gewone Amerikanen tonen aan dat Europa meer dan ooit op eigen benen moet leren staan. Ook op digitaal en technologisch vlak. Europe, time to resist the coup!