‘We dreigen de strijd voor een leefbare toekomst te verliezen’

Democratie en christendemocratie zijn niet in staat, of bereid, om de volgende generaties een mooie toekomst te garanderen.

Witgekalkte graven! Volgens de Bijbel gebruikte Christus dat beeld voor ‘huichelaars en schijnheiligen’ in een tempel: mooi van buiten, rot van binnen. De analogie kan vandaag perfect gerecycleerd worden voor christendemocratische politici die de belangrijke Europese natuurherstelwet proberen te kelderen met een bombardement van desinformatie en volksverlakkerij.

Geen manoeuvre wordt geschuwd om het destructieve doel te bereiken. Dat bewees CD&V-Europarlementslid Tom Vandenkendelaere: een gladde jongen in maatpak die Knack beleefd te woord stond. Als trouwe soldaat van de Europese Volkspartij (EVP) – de koepel van christendemocratische partijen waar de CD&V deel van uitmaakt – maakte hij twee keer zijn opwachting in de milieucommissie van het Europees Parlement, waar hij nooit eerder was gesignaleerd, om er tegen de natuurherstelwet te gaan stemmen.

Van haar 21 vaste leden in de milieucommissie verving de EVP er voor de gelegenheid liefst zeven. Om zeker te zijn dat de marsorders van de partij gevolgd zouden worden, werden alle leden die zich al eens positief over de natuur hadden uitgelaten niet al te vriendelijk verzocht om weg te blijven bij de stemming. Het manoeuvre was nodig, want zelfs zo was het kantje-boordje: de stemming leverde een eindstand van 44 stemmen voor en 44 tegen op, wat helaas impliceerde dat de natuurherstelwet niet werd goedgekeurd. De EVP kreeg in deze de steun van extreemrechts en een aantal liberalen.

Vandenkendelaere, die dit jaar al minstens zes officiële meetings met de Boerenbond had, vertelde Knack wel dat hij vond dat de EVP op sociale media ‘onvoldoende genuanceerd’ berichtte over de natuurherstelwet. Twee dagen later postte hij zelf een Facebookbericht, waarin hij poneerde dat de natuurherstelwet Vlaanderen liefst 172.000 hectare landbouwgrond zou kunnen kosten. Dat is niet minder dan een kwart van het Vlaamse landbouwareaal! ‘Wij steunen geen voorstel dat het einde van de boerenstiel zou betekenen voor veel van onze Vlaamse landbouwers’, luidde het nog.

Het de jongste maanden tot vervelens toe herhaalde riedeltje over een afname van de voedselzekerheid – ‘geen voedsel meer op ons bord’, zegt CD&V-voorzitter Sammy Mahdi altijd – mocht uiteraard niet ontbreken. Alleen in de Bijbel valt er manna uit de lucht. De realiteit is dat we ons inzake voedselzekerheid niet te veel zorgen moeten maken: we exporteren voedsel à volonté, we gooien massaal voedsel weg en we eten te veel, getuige de epidemie van menselijk (en huisdierlijk) overgewicht die wild om zich heen slaat.

Vandenkendelaere viel over het Europese voorstel om 10 procent van de landbouwgrond natuurvriendelijk in te richten. Maar in de tekst van de wet staat letterlijk dat die 10 procent ‘geen verplichting’ is, enkel een ‘aanbeveling’ die geïnspireerd werd door het feit dat een natuurvriendelijker landbouw niet alleen duurzamer, maar ook productiever kan zijn, omdat ze een deel van de nefaste gevolgen van de klimaatopwarming kan opvangen. Wereldwijd kreunt de landbouw nu al onder dalende opbrengsten als gevolg van extremere weersomstandigheden. Nog meer opwarming zal nadeliger zijn voor onze landbouw dan natuurmaatregelen om de gevolgen van de opwarming te compenseren.

(Lees verder hieronder.)

Maar dat willen de promotoren van natuuronvriendelijkheid niet gehoord hebben. Ook Vlaams landbouwminister Jo Brouns (CD&V) slooft zich uit om de Boerenbond ter wille te zijn door onzin over de natuurherstelwet uit te kramen, zoals het fabeltje dat ze de bouw van scholen en ziekenhuizen zou verhinderen. De natuurherstelwet stipuleert dat projecten van ‘hoger algemeen belang’ altijd voorrang kunnen krijgen. De zichzelf graag als ‘groen’ vermommende econoom Geert Noels, slippendrager van wat veel geld heeft, vond het nodig om ervoor te waarschuwen dat de natuurherstelwet ertoe zou leiden dat er huizen zullen worden afgebroken. Klinkklare nonsens, maar de sfeer was weer gezet.

Ik zei het al: witgekalkte graven! En een groengekalkt.

Ondertussen worstelen ons land en de rest van de wereld met verzengende bosbranden, hittegolven, extreme droogteperiodes, waterbommen met catastrofale overstromingen, massamigraties, zware luchtvervuiling, verwoestende stormen, massaal stervende bomen enzovoort. Allemaal gevolgen van de klimaatopwarming. En dan zitten we wereldwijd ‘nog maar’ met een gemiddelde temperatuurstijging van 1,5 °C ten opzichte van het pre-industriële niveau, terwijl wetenschappelijke projecties aangeven dat we naar minstens 3 °C zullen gaan. Het zal dus nog erger worden.

Als jonge misdienaar zag ik een oude priester aan het werk, die van parochie naar parochie reisde om een onheilsboodschap te brengen. Vanop de preekstoel fulmineerde hij tegen de zondaars en beloofde hen ‘hel en verdoemenis’. Vandaag leeft iedereen met het vooruitzicht van hel en verdoemenis, niet alleen de zondaars. En dat omdat mensen die beleid zouden moeten voeren waarmee het tij kan worden gekeerd, om platte partijpolitieke redenen weigeren mee te werken. Integendeel, ze verkneukelen zich in het feit dat ze ‘de groene waan’ een halt toeroepen. Het is lachen geblazen met de groene jongens en meisjes, want stel je voor, die willen het beste voor de wereld, niet voor hun eigen kliek!

Vorige week schreef hoofdredacteur Bert Bultinck in zijn Commentaar in Knack dat ‘de hebzucht van Shell niet minder genadeloos is dan de jongste hittegolven en overstromingen’. Shell – een van de grootste producenten van fossiele brandstoffen ter wereld – is in Nederland veroordeeld tot het verscherpen van zijn klimaatdoelstellingen, maar lapt die uitspraak ongegeneerd aan zijn laars. Op de hoofdzetel van het bedrijf in Londen werd onlangs beslist om voluit te blijven gaan voor olie en gas in plaats van hernieuwbare energie. In het licht van de verwachting dat de gasprijzen in het najaar weer zullen stijgen uit – door lobbymachines aangewakkerde – angst voor energietekorten, is er héél veel geld mee te rapen. ‘We mogen onze beschaving toch niet kapotvergroenen?’

Vandaag worden politieke pogingen om de klimaatopwarming te bestrijden dus  gecounterd door twee van de voornaamste veroorzakers van de opwarming: de landbouw (zie vooral de veeteelt) en de fossielebrandstofindustrie. Beide sectoren pompen veel geld in de strijd tegen een transitie. Elke keer dat ik ernaar ga kijken, is het vermogen van de holding boven de Boerenbond (MRBB) weer wat groter geworden: de laatste keer benaderde het de 5 miljard euro. Met zoveel geld koop je invloed. Het boerenbondvermogen steunt op het lucratieve zakenmodel van de intensieve landbouw die zoveel onheil voor onze leefomgeving veroorzaakt heeft en waarvan de milieukostprijs op de maatschappij is afgewenteld. De Boerenbond heeft alle belang bij business as usual, net als Shell. Als je met een overtal aan ruggengraatlozen en opportunisten in de politiek zit, krijg je dat klaar.

(Lees verder hieronder.)

Voor het zomernummer van Knack dat binnen twee weken verschijnt, sprak ik met de Duitse succesauteur Philipp Blom. Zijn laatste boek ‘De Onderwerping’ heeft als rode draad ‘het christelijk verhaal dat wij boven en buiten de natuur staan’. Twee millennia heeft dat verhaal standgehouden, maar nu haalt de natuur ons in, als gevolg van de hoogmoed van de technologische mens die dacht – en nog altijd denkt – dat hij alles ongestraft naar zijn hand kan zetten. Je kunt ‘de natuur’ echter niet eindeloos blijven mismeesteren.

Blom stelt onomwonden dat ‘de democratie zichzelf lijkt te verteren’. In zijn visie heeft ze met het vrije ondernemerschap ‘een nieuwe aristocratie geschapen, die buiten de wetten van de democratie staat en beslissingen kan kopen’. Die aristocratie heeft niet het welzijn van de wereld voor ogen, alleen haar eigen welzijn. In principe zou een democratie dat doorzichtige eigenbelang moeten counteren in plaats van in de hand werken. Maar zo zien christendemocraten en liberalen dat blijkbaar niet.

Vijftig jaar heeft het democratisch model extra comfort gecreëerd, weliswaar ten koste van de gezondheid van onze leefomgeving. Recent gaat ook de gezondheid van steeds meer mensen achteruit. De bewijzen daarvan stapelen zich op, maar lui die niet verder willen kijken dan hun neus lang is zien in elke poging tot aanpassing van hun activiteiten een aanval op menselijke verworvenheden, op ‘de beschaving’. Dat die ‘beschaafden’ niet komen janken dat het de schuld van ‘de natuur’ is als het helemaal uit de hand loopt. Dat ze zich niet verschuilen achter een variant van ‘Wir haben es nicht gewusst’. Ik hoop dat ze dan ter verantwoording zullen worden geroepen voor hun non- en wanbeleid.

De harde realiteit is dat we de strijd voor een leefbare toekomst voor de volgende generaties dreigen te verliezen door politiek gepoker en gespartel. Er blijft nog een sprankeltje hoop: het Europees Parlement moet binnenkort in plenaire zitting een oordeel vellen over de natuurherstelwet. We kunnen alleen maar hopen dat voldoende Europarlementsleden hun verantwoordelijkheid nemen. En dat Commissievoorzitter Ursula von der Leyen, nota bene lid van de EVP die alles en iedereen mobiliseert om haar natuurherstelwet te kelderen, blijk geeft van visionair leiderschap en een manier vindt om de wet er toch door te sluizen. Zo zou ze de democratie en christendemocratie verder gezichtsverlies besparen.  

Maar het belooft spannend te worden. In het slechtste geval wordt de natuurherstelwet begraven. In een witgekalkt graf. En kunnen we weer van nul af aan beginnen. Diepe zucht. Het is allemaal zo nodeloos vermoeiend…