‘Wat zeker niemand in Nederland wil, zijn nieuwe verkiezingen’

Geert Wilders won de verkiezingen in Nederland. Of hij straks ook de formatie wint, is steeds minder zeker.

Bijna honderd dagen na de verkiezingen is de formatie in Nederland terug bij af. In zijn verslag aan de voorzitter van de Tweede Kamer kon informateur Ronald Plasterk vorige maandag alleen melden dat Pieter Omtzigt van de nieuwe, centrumrechtse partij Nieuw Sociaal Contract (NSC) van tafel vertrok en niet van plan lijkt om snel weer aan te schuiven. Zonder hem hebben de extreemrechtse Partij voor de Vrijheid (PVV) van Geert Wilders, de liberale Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD) van Dilan Yesilgöz en de populistische BoerBurgerBeweging (BBB) van Caroline van der Plas samen geen meerderheid.

Omtzigt zegt dat hij uit deze wel erg rechtse formatiepoging stapt uit bezorgdheid voor de financiële toestand van het land. Maar de sfeer om de tafel was al langer verzuurd. Omtzigt hamerde van bij het begin op respect voor de rechtsstaat en de grondwet. Blijkbaar bood Wilders toch te weinig garanties dat hij als winnaar van de verkiezingen veel zou toegeven op zijn programma over Europa of zijn houding tegenover moslims en migranten. Media in Nederland zagen al Poolse of Hongaarse toestanden opdoemen.

Wilders blijft uiteindelijk ook Wilders: de baas van een eenmanspartij waarin hij zonder tegenspraak alles voor het zeggen heeft. Met standpunten die zich moeilijk naar een coalitiepolitiek laten plooien. Hij kon het ook in de loop van de formatiepoging niet laten om zijn gesprekspartners te jennen. Yezilgöz, die nu wel en dan weer niet met hem in zee wil, noemde hij in een tweet ‘bitter’. Over Omtzigt viel ergens de omschrijving ‘katholieke gluiperd’. Een schorpioen, schreef een krant, kan een leuk huisdier zijn als je zijn stekel wegdenkt.

In het versplinterde Nederlandse politieke landschap zijn er niet zoveel mogelijkheden om een stabiele regering te bouwen. Omtzigt zou desnoods een minderheidsregering van PVV, VVD en BBB willen gedogen, maar bijzonder stevig staat zo’n constructie ook niet. In een formatiepoging over links heeft zelfs partijleider Frans Timmermans van de samenwerking Partij van de Arbeid/GroenLinks op dit moment weinig zin. Wat zeker niemand wil, zijn nieuwe verkiezingen. Alle peilingen wijzen erop dat die alleen op een plebisciet voor Wilders kunnen uitdraaien. De tijd begint overigens ondertussen wel te dringen voor aftredend minister-president Mark Rutte (VVD). Die zou zijn werkkamer in het Torentje in Den Haag voor de zomer moeten ontruimen om secretaris-generaal van de NAVO te worden.