Waarom zowel de N-VA als Ecolo tevreden is met de Europese Natuurherstelwet

Een half jaar geleden vlogen ze elkaar nog in de haren, nu zijn Groen/Ecolo en de N-VA voorzichtig tevreden met een voorlopig akkoord over de Europese Natuurherstelwet.

De wonderen zijn de wereld nog niet uit: zowel de N-VA als Groen stuurde een tevreden persbericht uit over de Europese Natuurherstelwet. Aanleiding is het voorlopige akkoord dat de onderhandelaars van het Europees Parlement en de lidstaten donderdagnacht bereikten over het omstreden dossier. Na de definitieve goedkeuring moeten de lidstaten tegen 2030 minstens 20 procent van de land- en zeegebieden in Europa herstellen, en tegen 2050 alle ecosystemen waar herstel nodig is.

‘Het oorspronkelijke Commissievoorstel is bijgestuurd dankzij inspanningen van onder meer Zweden en Vlaanderen binnen de Raad en het Europees Parlement. Dat is een goede zaak’, reageerde Vlaams minister van Omgeving en Milieu Zuhal Demir (N-VA).

‘Er ligt een belangrijk akkoord op tafel dat onze bossen en rivieren zal beschermen. Dankzij druk van de groenen gaat de natuur in en rond onze steden en dorpen er dus eindelijk op vooruit’, liet Europarlementslid Sara Matthieu (Groen) op haar beurt optekenen.

Frans Timmermans

Beide partijen proberen zich te profileren, maar ze hebben ook allebei gelijk. Toen de Europese Commissie in juni 2022 het voorstel van de Natuurherstelwet lanceerde, kraaide er geen haan naar het belangrijke biodiversiteitsonderdeel van de Green Deal. Groen had alle reden om stilzwijgend tevreden te zijn, want het voorstel van voormalig Eurocommissaris Frans Timmermans was bijzonder ambitieus. Bij Demir en de Vlaamse regering bleef het dossier buiten beeld. Terwijl de Nederlandse politiek al in oktober vorig jaar over een uitgebreide impactanalyse beschikte, wist men in Vlaanderen van toeten noch blazen.

Daar kwam pas in het voorjaar van 2023 verandering in, door de stikstofcrisis en de overwinning van de BoerBurgerBeweging bij de Provinciale Statenverkiezingen in Nederland. Plots stond de Natuurherstelwet wél prominent op de radar van de Vlaamse regering. De episode deed wat denken aan de saga over het migratiepact in het najaar van 2018: ook toen schoot de N-VA rijkelijk laat in actie, pas nadat Oostenrijk zich als toenmalig EU-voorzitter onverwachts uit het omstreden migratiepact had teruggetrokken.

Terug naar de Natuurherstelwet: de wakker geschrokken Vlaamse regering liet in sneltempo twee impactanalyses maken. Voor de Vlaamse industrie, landbouw en bouwsector, zo bleek, zouden de gevolgen van het Commissievoorstel aanzienlijk zijn. Maar ondanks de belabberde staat van de Vlaamse biodiversiteit liepen zelfs Belgische diplomaten met groene sympathieën niet bepaald hoog op met het oorspronkelijke Commissievoorstel: héél ambitieus en veel juridische onzekerheid, zo vatte een van hen het samen tegenover Knack.

(Lees verder onder de preview)

Tegengas

Tot grote bezorgdheid van de ecologisten begon de Vlaamse regering tegengas te geven. Voor Groen en Ecolo – dat in Brussel, Wallonië en de federale regering de ministers van leefmilieu levert – zorgde dat voor twee dilemma’s. Zonder intern compromis dreigde België zich op Europees niveau te moeten onthouden, en die blamage wilden beide partijen met het oog op het Belgische EU-voorzitterschap vermijden. Bovendien zou een gebrek aan compromisbereidheid de Natuurherstelwet in haar geheel kunnen kelderen – een slechter scenario dan enkele weliswaar pijnlijke afzwakkingen.

Het leek niet langer ondenkbaar dat de Natuurherstelwet de eindstreep niet zou halen. Want ook de Europese christendemocraten – de grootste fractie in het Europees Parlement, waar ook de CD&V deel van uitmaakt – begonnen zich almaar heviger tegen de Natuurherstelwet te verzetten. Meer nog dan Zuhal Demir werd Vlaams minister van Landbouw Jo Brouns (CD&V) het gezicht van dat verzet, geholpen door minister van Financiën Vincent Van Peteghem (CD&V) en Europarlementslid Tom Vandenkendelaere (CD&V).

Groot was de verbazing bij Groen en Ecolo toen ook premier Alexander De Croo (Open VLD) in navolging van de Franse president Emmanuel Macron opriep om op ‘de pauzeknop’ te drukken. In de Belgische politiek werd het ieder voor zich. De groene en socialistische families lagen op ramkoers met de liberalen en christendemocraten. Op een gegeven moment was ook het vertrouwen tussen de federale klimaatminister Zakia Khattabi (Ecolo) en Zuhal Demir volledig zoek: per mail en via WhatsApp vielen er harde woorden tussen beide kabinetten. Door die verdeeldheid moest België zich in juni onthouden bij een tussentijdse Europese vergadering over de Natuurherstelwet.

(Lees verder onder de preview)

Zijden draadje

Ook in het Europees Parlement ging het er op dat moment hard aan toe. Op het nippertje raakte de Natuurherstelwet door de bevoegde commissie en de plenaire vergadering goedgekeurd. Voor Groen en Ecolo was dat opnieuw een teken aan de wand: misschien was het toch beter om een minder ambitieus basisakkoord overeen te komen dan de Natuurherstelwet volledig in de prullenmand te zien verdwijnen. Bovendien, aldus de ecologisten, dienen er zich tijdens de volgende zittingsperiode van het Europees Parlement misschien nieuwe kansen aan om de doelstellingen alsnog aan te scherpen.

Die houding gaf ook de Vlaamse regering speelruimte om via België Europese aanpassingen te vragen. Demir speelde het klaar om het voorlopige Europese compromis flink bij te sturen. Sterker nog: hele passages die op maat van Vlaanderen werden geschreven, kwamen in de goedgekeurde tekst terecht. Zo mogen de lidstaten bij de opmaak van hun nationale natuurherstelplannen rekening houden met een heleboel regionale verschillen. Tegelijkertijd slaagden ook Groen en Ecolo erin om het gros van hun stokpaardjes – denk maar aan de bescherming van veengebieden of Europese financiering – in de tekst te houden.

Door zich voldoende welwillend en constructief op te stellen kan zowel Groen/Ecolo als de N-VA voorzichtig tevreden zijn over het voorlopige resultaat. Maar helemaal in kannen en kruiken is de Natuurherstelwet nog niet. Na het akkoord van donderdagavond moeten de lidstaten en het Europees Parlement nog hun definitieve fiat geven. De lidstaten stemmen midden december, het Europees halfrond begin volgend jaar.

Zowel bij de N-VA als bij Groen valt te horen dat ze de details nog verder onder de loep willen nemen. Maar bij de CD&V en hun Europese partijgenoten is de strijdbijl nog lang niet begraven.