Waarom Moldavië toch voor Europa kiest: ‘Neutraliteit werkt gewoon niet’

Weinig landen voelden de impact van de Russische invasie harder dan Moldavië. Toch heeft die misschien voor een definitieve kentering gezorgd.

Het was lange tijd de ultieme grijze zone. Hoewel Moldavische regeringsleiders ter rechter- en linkerzijde hun ambitie uitspraken om toenadering te zoeken tot Europa, leek het nooit van harte. En ook Europa wist lange tijd niet goed wat het met het armlastige landje moest aanvangen.

Het hielp niet dat Moldavië gold als een rovershol waar overheidsgeld in een bodemloze put verdwijnt. Die reputatie was niet geheel onverdiend. Tussen 2012 en 2014 vond ‘de bankoverval van de eeuw’ plaats in Moldavië, een grootschalige fraude waarbij in totaal een miljard euro werd weggesluisd. De armlastige overheid moest in allerijl optreden om de bankensector te redden. Het schandaal legde de voorbije jaren een enorme last op de al tere Moldavische begroting. Het brein achter de bankfraude, de Israëlisch-Moldavische oligarch Ilan Shor, is vandaag een van de voornaamste oppositieleiders.

Het voorbije anderhalf jaar ging het land door zwaar weer. Er zijn weinig landen die de gevolgen van de Russische invasie harder voelen. Plotseling moest Moldavië, dat tot 2022 volledig afhankelijk was van Russisch gas, zijn energie van elders halen. In november zorgden de grootschalige Russische bombardementen op de Oekraïense energie-infrastructuur voor voortdurende black-outs. De inflatie haalde vorig jaar bijwijlen 35 procent, maar is de voorbije maanden serieus gedaald. Moldavië vangt volgens cijfers van het VN-Vluchtelingenagentschap maar liefst 110.000 Oekraïense vluchtelingen op.

Bovendien is Moldavië bijzonder kwetsbaar voor Russische beïnvloeding. Vooral bij etnische minderheden wordt veel Russische staatstelevisie gekeken. Het zorgt ervoor dat ongeveer een derde van de Moldaviërs Rusland steunt in zijn invasie in Oekraïne. Een extra moeilijkheid zijn Transnistrië en Gagaoezië, de twee Moldavische regio’s die zich in 1992 met steun van het Russische leger onafhankelijk verklaarden. In Transnistrië bevindt zich nog steeds een Russische troepenmacht van ongeveer 1500 soldaten, al bestaat die groep voornamelijk uit Transnistriërs met een Russisch paspoort. Hoewel die troepen licht bewapend zijn en vermoedelijk niet in staat zijn om grote militaire successen te boeken, zit de angst er goed in. In april 2022 suggereerde de Russische generaal Rustam Minnekajev dat Rusland de bedoeling heeft om heel Zuid-Oekraïne te bezetten om een landbrug tot Transnistrië te creëren. Dat gevaar is voorlopig geweken, maar het suggereert dat Moldavië maar beter op zijn tellen past.

(Lees verder onder de preview)

EU-uitbreiding

Ondanks de immense impact van de invasie had de oorlog ook onverhoopte gevolgen. Door de invasie stond Moldavië plotseling opnieuw in de Europese belangstelling. In juli vorig jaar werd Moldavië samen met Oekraïne kandidaat-EU-lid. Eind augustus stelde Charles Michel als voorzitter van de Europese Raad dat de EU tegen 2030 klaar moet zijn om uit te breiden.

Sinds eind 2020 heeft Moldavië een uitgesproken Europeesgezinde presidente. Maia Sandu, een voormalige econome bij de Wereldbank, werd verkozen met een ambitieus anticorruptieprogramma. Nu ze door de inflatie wegzakt in de peilingen, zet ze specifiek in op de EU-ambities om de steun voor haar partij op te krikken.

De oorlog in Oekraïne heeft het vooruitzicht van EU-lidmaatschap aantrekkelijker gemaakt. Bij een peiling in december sprak maar liefst 63 procent van de Moldaviërs zich uit voor EU-lidmaatschap. De aantrekkingskracht van Europese integratie is zo groot dat ook de Moldavische linkerzijde, die traditioneel meer op Rusland gericht is, Europese toenadering bepleit. Zelfs Transistrië en Gagaoezië, die cultureel het vizier op Rusland hebben, exporteren vooral naar EU-landen.‘Als de oorlog ons één ding geleerd heeft, is het dat je niet in de grijze zone kunt blijven’, zegt Iulian Groza, directeur van het Instituut voor Strategische Initiatieven. ‘We kunnen enkel een welvarend land worden als we ons op het Westen richten en tot de democratische wereld horen. Neutraliteit werkt gewoon niet.’

Geen NAVO

Tegelijk is duidelijk dat Moldavië nog een immens lange weg te gaan heeft. Bij de toekenning van het kandidaat-lidmaatschap vorig jaar kreeg het land een negenstappenplan van de Europese Commissie. De onderhandelingen worden slechts geopend als op alle negen vlakken de nodige vooruitgang is geboekt. Hoewel Moldavië de voorbije jaren heel wat stappen zette, blijft de strijd tegen corruptie en de invloed van de oligarchen een hardnekkig probleem.

De ambities van Moldavië zijn strikt beperkt tot EU-lidmaatschap. Er is momenteel geen enthousiasme om lid te worden van de NAVO. Behalve de invloed van Russische propaganda bestaat er bij veel Moldaviërs een heilige schrik dat de minste NAVO-ambitie onmiddellijk tot Russische bombardementen zou leiden.