‘Waarom is er geen debat over de toekomstige toetreding van Oekraïne tot de EU?’

Je hoeft echt geen Poetin-fan te zijn om een debat te willen over de zeer ingrijpende gevolgen van de toekomstige toetreding van Oekraïne, schrijft Robbert de Witt (EW).

Het lijkt wel een eeuwigheid, maar het is toch echt pas acht jaar geleden dat Nederlanders in een referendum – die had je toen nog – het Europese associatie-akkoord met Oekraïne afwezen. Want, herhaalden de tegenstanders met succes, zo’n akkoord is de opmaat naar het lidmaatschap van de Europese Unie van een door en door corrupt land.

Van dat verzet horen we nu weinig. Begrijpelijk, de aanjagers van het winnende nee-kamp hebben andere beslommeringen. Thierry Baudet is druk met afwezig zijn in de Tweede Kamer, geld verdienen met onder meer Forum-maaltijdboxen en het uitdragen van complottheorieën. En GeenStijls Bart Nijman vertoeft in het aangename Portugal, dat dankzij de EU zó dichtbij is dat steeds meer Nederlanders er goedkoop kunnen wonen en vanuit dat land op afstand werken.

De almaar uitdijende EU laat zich natuurlijk ook niet tegenhouden door een opstandige minderheid in een klein Europees land (slechts 32 procent van de kiezers nam de moeite te stemmen). Zoals EW Magazine destijds schreef over de uitslag: ‘De kans dat het gebrul van de Hollandse Leeuw aan de Brusselse vergadertafels verstomt tot een kuchje, is reëel.’

Sympathie voor Oekraïners groot

Afgelopen december besloten de EU-landen – ook Nederland – dat de toetredingsonderhandelingen met Oekraïne konden beginnen. Vorige maand gebeurde dat daadwerkelijk. Geen leeuw die ernaar brult. Dat heeft uiteraard alles te maken met die vreselijke oorlog. De Oekraïners vechten voor het voortbestaan van hun land, voor hun vrijheid. De sympathie voor de Oekraïners is groot en de bereidheid om ze te helpen ook.

In weerwil van de voortdurende zelfkritiek dat Nederlanders egoïstisch en xenofoob zijn, omdat zij minder asielzoekers willen, werden zonder morren honderdduizend Oekraïense vluchtelingen opgenomen – boven op de reguliere, nimmer aflatende asielinstroom van elders. En ook met de financiële en militaire hulp hoeft Nederland zich bepaald niet te schamen.

Maar Vladimir Poetin heeft Rusland klaargemaakt voor een langdurige oorlog, dus wat kan er nog meer worden gedaan voor Oekraïne? NAVO-lidmaatschap, waarvoor president Volodymyr Zelensky steeds pleit, is uitgesloten. Een land in oorlog toelaten, betekent de verplichting Oekraïne veel directer te helpen. En een rechtstreekse oorlog met atoommacht Rusland zien de meeste NAVO-leden niet zitten. ‘Ooit’ gaat het gebeuren – met die toezegging moet Kiev het doen.

Vandaar ook de belofte van het EU-lidmaatschap. Dat trekt Oekraïne Europa binnen, en is een duidelijk signaal aan Moskou: een EU-lidstaat kan niet zomaar worden ingelijfd.

Corruptie

Maar Oekraïne is wat betreft rechtsstaat, economie en corruptie nog ver verwijderd van landen als Bulgarije en Roemenië. Het is een veeg teken dat Zelensky zelfs in oorlogstijd militairen moest ontslaan, omdat zij geld voor het rekruteren van burgers in eigen zak staken, zoals vorig jaar augustus gebeurde. En in januari bleek dat vijf hoge militairen 40 miljoen euro achterover hadden gedrukt, waarmee honderdduizend granaten moesten worden gekocht. Wel betaald, nooit geleverd.

Hoe moet het straks met de royale Brusselse landbouwsubsidies? Oekraïne is een grote agrarische natie en zal een flink deel van het geld opslokken. Als de Europese miljarden worden toegekend en verdeeld naar de huidige maatstaven, loopt de rekening, met Oekraïne erbij, flink op. Voor rijke lidstaten als Nederland kan de bijdrage fors hoger worden.

Nog een belangrijke consequentie: een land met 44 miljoen inwoners erbij, betekent dat het politieke zwaartepunt verschuift. Dat Nederlandse kuchje zal dan nóg zachter klinken.

Tenzij het toelaten van zo’n enorm, maar relatief arm land tot gevolg heeft dat de EU fundamenteel hervormt en minder alomvattend, minder dwingend wordt. De Britten waren altijd voor een steeds grotere EU, zolang Brussel zich alleen zou bemoeien met de interne markt en niet met politieke integratie. Maar ja, de Britten hebben de handdoek in de ring gegooid. En Europese ambities worden zelden teruggeschroefd.

Dat er nu, anders dan in 2016, amper wordt gesproken over de toekomstige toetreding van Oekraïne, hoelang dat ook nog duurt, is dus gek. Je hoeft echt geen Poetin-fan te zijn om een debat te willen over de zeer ingrijpende gevolgen daarvan.

Robbert de Witt (1978) is sinds augustus 2021 redactiechef bij EW.