‘Waarom de Orkney-eilanden overwegen om het Verenigd Koninkrijk te verlaten’

De Orkney-eilanden onderzoeken de mogelijkheid om aan te sluiten bij een ander land dan Schotland en het Verenigd Koninkrijk. ‘Geef ze eens ongelijk’, verzucht Lia van Bekhoven.

Van tijd tot tijd, bij voorkeur in de nieuwsluwe komkommermaanden (in Engeland terecht Silly Season geheten), wil het landelijke debat zich nogal eens storten op de duurzaamheid van het Verenigd Koninkrijk. Het wel dan niet afbrokkelen van het Britse rijk is een onderwerp dat de komende jaren door zal blijven sukkelen.

De dreiging komt van alle kanten. Het is niet ondenkbaar dat de Schotten zich afsplitsen. Of dat de Noord-Ieren besluiten zich te herenigen met het zuiden. Maar de Orkney-eilanden? Dat had ik niet zien aankomen.

Opstandige bewoners van de bescheiden eilandengroep ten noordoosten van Schotland hebben zich echter wel degelijk aangesloten in de rij regio’s die overweegt zich te onttrekken aan Britse zeggenschap. Eerder deze maand lieten ze weten zich verwaarloosd te voelen door Schotland, waar ze deel van uitmaken, en geminacht door Londen. De eilandbewoners zijn gefrustreerd dat ze minder geld uit de staatskas ontvangen per hoofd van de bevolking dan andere eilandengroepen als Shetland. Jarenlange klachten over de vervanging van verouderde veerboten waar de Orkney-bewoners van afhankelijk zijn, zouden stelselmatig genegeerd zijn.

Noorwegen boven

De inwoners van de Orkneys (totaal aantal 22.500) overwegen nu een vorm van zelfbestuur onder auspiciën van Noorwegen. Geef ze eens ongelijk. De Noren zien er niet alleen beter uit, ze zijn gezonder, gelukkiger en leven langer. De levensverwachting van de Schotten daalt, het BBP staat op 33.000 pond per persoon, de economie stagneert, drugsverslaving en moedeloosheid zijn epidemisch. De reden waarom Schotten met gebogen ruggen lopen alsof ze voortdurend tegen de wind in moeten, is echt niet alleen vanwege het weer. Nee, dan Noorwegen. Dat Scandinavisch land heeft een BBP van 80.000 pond per persoon, een stijgende levensverwachting en de bevolking gaat er huppelend door het leven. In onderzoeken van OESO zijn de Noren een van de meest tevreden volkeren op aarde. Heel Groot-Brittannië zou er goed aan doen zich aan te sluiten bij Noorwegen.

Dat is zeker de conclusie als je er de econoom Sam Bowman op naleest. In een verslag om je polsen bij door te snijden zegt Bowman dat de Britten zichzelf moeten gaan beschouwen als een ontwikkelingsland. Groot-Brittannië, dat nog immer geneigd is zichzelf als grootmacht te beschouwen, lijkt veel meer op Polen dan op de VS als het gaat om de groei die nodig is economisch de frontlijnstaten bij te blijven benen. De VS, waarmee Londen zich graag vergelijkt, zijn 39 procent rijker en produceren 38 procent meer. Waar in Engeland een beginnend verpleegkundige 27.000 pond verdient, strijkt een Amerikaanse 42.000 pond op.

Het VK zit niet meer in de eredivisie der naties, concludeert Bowman. En het grootste probleem is ‘dat de Britse elite, waarmee ik mensen in de politiek, economie en media bedoel wiens gezichtspunten het land vormen, geen flauw benul heeft hoe erg de situatie is’.

Of liever IJsland?

Op een bijeenkomst van de Raad van Orkney-eilanden begin juli werd met vijftien stemmen tegen zes een motie aangenomen om ‘alternatieve bestuursmodellen’ te onderzoeken, waaronder ‘Noorse connecties’.

De Orkney-eilanden behoorden tot 1472 bij Noorwegen (afstand met Noorwegen ongeveer 450 kilometer, afstand met Londen 770) en de affiniteit met dat land is gebleven. Overal op de eilanden vind je Noorse woorden en plaatsnamen. Maar de eilandbewoners zijn niet kieskeurig.

James Stockan, bestuurslid en initiatiefnemer voor afsplitsing, zei aan The Economist: ’Er is geen reden waarom we geen deel kunnen uitmaken van Noorwegen of Denemarken, of van een andere jurisdictie. We zouden onderdeel van IJsland kunnen worden’. IJsland. Het is goed mogelijk dat ze in Londen het rapport van Bowman negeren, maar het lijkt alsof ze het op de Orkney-eilanden wel degelijk gelezen hebben.