Waarom de familie van de Antwerpse Ulyana (27) Oekraïne niet ontvlucht: ‘Wij zijn survivors’

‘We staan perplex, met tranen in onze ogen’, zegt Ulyana Tyshchenko, die geboren werd in Oekraïne.

Het is donderdagavond. Ulyana Tyshchenko zit bij haar moeder thuis in Antwerpen. Op de televisie worden ze via Oekraïense televisiezenders op de hoogte gehouden van de Russische inval in haar geboorteland. De 27-jarige Ulyana kwam rond haar zesde levensjaar naar België, ze spreekt vlekkeloos Nederlands.

En toch kan ze haar gevoel enkel uitdrukken in het Oekraïens: ?????? (vidchai), wat het best wordt vertaald als ‘wanhopig’. ‘Maar in het Oekraïens’, zegt Ulyana, ‘heeft het een gevoeligere connotatie.’

Haar moeder is het enige familielid dat ze bij zich in Antwerpen heeft. Andere familieleden en kennissen zijn in Oekraïne, waar Ulyana doorgaans zomervakanties doorbrengt. Het merendeel, waaronder haar vader, woont in het westelijke Lviv (‘Een halfuur rijden tot aan de Poolse grens’), maar een deel woont ook in het centrum van het land.

Met haar vader chat ze via Facebook Messenger en Telegram – de populaire app Viber werkt niet meer naar behoren. ‘Hij zegt me dat de winkels leeg zijn. Men wordt ook aangemoedigd om geen dollars aan te kopen om de grivna, de lokale munt, niet te laten kelderen. Maar we horen ook al dat lonen niet langer worden uitbetaald. Het leven wordt duurder, mensen zullen verarmen.’

Of haar familie nog niet aan vluchten heeft gedacht? Helemaal uitsluiten kan ze het natuurlijk niet. ‘Maar ik kan het me gewoon niet inbeelden’, zegt Ulyana. ‘Dat zou betekenen dat we toegeven dat mijn land kwijt is.’

‘Wij voelen ons nergens aan vasthangen. We willen geen Russen zijn, maar zo enorm West-Europees zijn we nu ook weer niet.’

Taal van het geld

Of haar familie er soms aan denkt om de wapens op te nemen en terug te vechten? ‘Dat kan zeker’, zegt ze. ‘We zijn één volk, maar het blijft een individuele beslissing. Voor burgers is het gemakkelijker geworden om aan wapens te geraken. Er zullen kennissen van me zijn die gaan vechten. Onze mensen zijn weerbarstig, wij zijn survivors.’

Ja, ze beseft dat de numerieke sterkte van Rusland die van Oekraïne overtreft. ‘Natuurlijk zien de cijfers er niet goed uit, maar het voordeel is dat dit op ons grondgebied gebeurt.’

Het Westen heeft al langer duidelijk gemaakt dat het geen militaire krachten wenst te ontplooien om de soevereiniteit van Oekraïne te vrijwaren. Economische sancties, die komen er wel. ‘Als ik het allemaal zo hoor’, zegt Ulyana, ‘denk ik niet dat de Russen veel schrik hebben van sancties. Ik begrijp wel dat de Europese Unie geen sancties wil treffen waardoor ze zelf bloedt. Ik ben alleszins blij dat ik die beslissing niet hoef te maken.’

Wel heeft Europa zich in een positie gemanoeuvreerd die vermeden had kunnen worden, denkt Ulyana. ‘We hebben ons in zekere mate afhankelijk gemaakt van Russisch olie en gas. Misschien zijn we in slaap gesust door de goedkope prijzen, door de taal van het geld. Nochtans zijn er genoeg signalen geweest van de Russische intenties, van de droom om het Sovjettijdperk terug te brengen.’

Diaspora

Toch voelt ze hier veel medeleven. Heel wat mensen stuurden haar al steunberichten. En dan is er nog de Oekraïense diaspora, die heel actief is op sociale media. Ulyana heeft al weet van verschillende protesten op vrijdag, onder meer aan het Russische consulaat in Wilrijk.

Die bereidheid tot actie geeft haar moed.

‘Naarmate de tijd vordert wordt het moeilijker om helemaal mee te zijn met de Oekraïense tijdsgeest, ook al ben ik daar jaarlijks. Ik voel me machteloos, maar de diaspora werkt heel verenigend. Iedereen is zich aan het uitspreken, en ondanks alles geeft dat een goed gevoel.’

De stroom aan nieuwsberichten, de tv op de achtergrond: het werkt overprikkelend, zegt Ulyana. ‘We staan perplex, met tranen in onze ogen.’ Het voert Ulyana terug naar 2014, toen de protesten op het Maidanplein uitmondden in een revolutie tegen toenmalig president Viktor Janoekovytsj.

‘Ik zat op de universiteitsbanken, en heb me toen enorm laten opslokken door de gebeurtenissen. Later ging ik zelf naar Maidan. Die emotionele betrokkenheid vergt iets van een mens. Sindsdien heb ik me kunnen distantiëren van het nieuws en het overprikkelend effect. Maar als ik nu afstand zou blijven nemen, zou ik Poetins bewering onderschrijven dat Oekraïne geen recht van bestaan heeft. Ik heb geen keuze meer.’