Bart De Wever kondigde donderdag op tv aan dat België zijn rol zal opnemen in een Europese afschrikkingsmacht in opbouw en ‘daarbij zal de vraag van kernwapens aan de orde zijn’. ‘Zelden kondigde een regeringsleider zo terloops zo’n fundamentele wijziging van het beleid aan’, schrijft Knack-redacteur Walter Pauli. ‘Bovendien tast die de veiligheid van het land en zijn burgers aan.’
Premier Bart De Wever (N-VA) manifesteerde zich de voorbije week in twee gedaantes: erg terughoudend en tegelijk best roekeloos. Het waren twee wezenlijk verschillende reacties op de Nieuwe Agressie die het kenmerk is geworden van de tweede ambtstermijn van de Amerikaanse president Donald Trump.
Na het Kamerdebat donderdag werd De Wever om uitleg gevraagd over de Belgische houding op de invoerheffingen die de Europese Unie oplegt aan de Verenigde Staten, als reactie op eerdere, eenzijdige tariefverhogingen vanuit Washington. Nog niet zo lang geleden was Bart De Wever voor grote delen van de Belgische bevolking een enemy of the state, de gezworen vijand van heel Franstalig België en progressief Vlaanderen. Maar deze keer toonde hij zich een staatsman – het woord is niet overdreven. Verstandig, correct, beheerst, ook toen hij provocatieve vraagjes kreeg die hem hadden kunnen verleiden om te scoren bij het eigen publiek. En dat zelfs in Noord én in Zuid: bij confrontaties met de VS zitten we tenslotte allemaal in hetzelfde schuitje.
De eerste minister deed het niet. Misschien voor het eerst in zijn leven wilde De Wever geen haantje-de-voorste zijn. Voor de tv-camera’s betreurde hij wat in gang was gezet en hoopte hij dat het allemaal zo snel mogelijk voorbij zal zijn. Wellicht tegen beter weten in, maar toch is dat de verstandigste houding die je kunt aannemen in de handelsoorlog.
Tegen heug en meug
’s Avonds werd aan de premier in Terzake een reactie gevraagd over een andere oorlog waarbij België helaas betrokken lijkt te raken – net als bij de handelsoorlog tegen heug en meug. De bestaande steun aan Oekraïne evolueert in snel tempo naar een nieuwe militarisering van de hele Europese Unie, België incluis. Het gaat dan ook om niet meer of minder dan het voortbestaan van onze democratie. In de studio van Terzake zei De Wever dat België zijn verantwoordelijkheid zal nemen in een nieuw op te bouwen, Europese militaire strategie. Ook dat is de logica zelf.
Maar er is, zo voegde de premier daar aan toe, ‘nog vijf tot tien jaar nodig om een geloofwaardige Europese afschrikkingsmacht te creëren’. En daarna, als was het een vanzelfsprekend vervolg op die uitleg: ‘Daarbij zal de vraag van kernwapens – dat wil zeggen ballistische en tactische wapens – aan bod komen. Moeten wij dat op Europees niveau ontwikkelen en indien nodig strategisch inzetten? Ik denk dat ons land zich moet aansluiten bij de consensus daarover.’
Het is niet ‘makkelijk’ om tegen kernwapens te zijn. Het is vooral hoogst verstandig.
De Wever begrijpt dat sommige landen, zoals Polen, nu al een zeer uitgesproken mening over de kwestie hebben. ‘Als West-Europa zeggen dat we principieel tegen kernwapens zijn, is makkelijk. Ik denk dat we een consensus moeten vinden in de hele Europese familie en dat we daarbij een beetje empathie en begrip moeten tonen voor landen als Polen en de Baltische staten die niet zo ver van de Russische agressie verwijderd zijn.’
Vintage De Wever
Dat is dan weer vintage De Wever, de BDW die we al langer kennen: de historicus die precies weet hoe hij een loopje moet nemen met de geschiedenis als hem dat goed uitkomt, de politicus die een fundamentele bocht in het Belgische beleid kan verkopen als de meest vanzelfsprekende oplossing. Het klinkt allemaal gematigd. In werkelijkheid is het behoorlijk roekeloos.
Het is namelijk niet ‘makkelijk’ om tegen kernwapens te zijn. Het is vooral hoogst verstandig. Daarom ook ondertekende België in 1968 het zogenaamde non-proliferatieverdrag, dat ingegaan is in 1970. In dat zeer belangrijke internationaal verdrag wordt niet alleen het gebruik maar ook en vooral het bezit van nucleaire wapens beperkt tot welgeteld vijf landen: de Verenigde Staten, Rusland, China, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk – de vijf overwinnaars van de Tweede Wereldoorlog. Dat zijn de zogenaamde kernwapenstaten. De andere landen beloofden een niet-kernwapenstaat te zijn en te blijven. Daar hoort België dus ook bij. En Polen.
Of je nu tot de kapitalistische, vrije wereld behoorde, tot het communistische blok of tot de groep van ongebonden landen: in volle Koude Oorlog vonden we het een zaak van internationale veiligheid dat er vooral niet te veel kernwapens over te veel landen werden verspreid. Iedereen zag daar toen het vanzelfsprekende voordeel van in. Ook al werden toen zo veel kernwapens gemaakt en gekocht dat voor het eerst gesproken werd over overkill capacity: met het steeds uitdijende kernarsenaal kon de aarde gemakkelijk meerdere keren worden verwoest.
Dat risico werd fundamenteel beperkt door zo weinig mogelijk mensen achter de knoppen te zetten, en die knoppen beperkt te houden. De logica zelf, zo vond men toen. En nog niemand heeft een goede uitleg gegeven waarom dat niet meer het geval zou zijn. We hebben – vooral – nog geen enkel maatschappelijk, politiek of parlementair debat gevoerd of België, al dan niet in EU- of NAVO-verband, dat non-proliferatieverdrag vandaag maar moet opzeggen. De Wever neemt de vlucht vooruit en rekent er blijkbaar op dat de publieke opinie en een grote politieke meerderheid hem wel zal volgen.
Kleine Brogel
De Wevers uitspraak wordt niet als een provocatie gezien, met dank aan de tijdsgeest. Op zijn best zal men erkennen dat de premier de zaken alvast een beetje forceert – maar is dat niet eigen aan echte leiders, dat ze voorop lopen? Het klinkt allemaal goed, maar het neemt niet weg dat een grootschalige nucleaire oorlog een concretere bedreiging kan zijn dan de opwarming van de aarde.
Inderdaad, de wereld evolueert. Ook de nucleaire machtsverhoudingen zijn veranderd. Sinds 1970 kunnen een paar landen ook beschouwd worden als feitelijke kernwapenstaten: India, Pakistan, Israël en (ongetwijfeld) Noord-Korea. De internationale gemeenschap doet er al een aantal jaar alles aan opdat Iran niet bij dat groepje zou komen. Landen als Oekraïne hebben onder internationale druk afstand gedaan van de atoomwapens op hun grondgebied. Die zijn daar blijven staan, ook toen Oekraïne geen deel meer uitmaakte van de Sovjet-Unie.
De Wever neemt een groot risico: niet voor zichzelf als politicus, maar voor de veiligheid van zijn land en zijn inwoners.
De NAVO verspreidde ook een deeltje van het nucleair arsenaal onder niet-kernwapenstaten. Dat werd nooit officieel meegedeeld aan de eigen bevolking. Maar uitgelekte documenten (die verdeeld waren in het NAVO-Parlement) bevestigden in 2019 dat de vermoedens klopten: er liggen, onder meer op de luchtmachtbasis van het Limburgse Kleine Brogel, gesofisticeerde kernkoppen in ons land. Die staan onder Amerikaanse controle, maar de Belgen doen duidelijk mee aan dat programma. Belgische technici verzorgen mee het nucleaire onderhoud, Belgische piloten worden getraind en doen mee aan internationale oefeningen, de nieuwe F-35’s die N-VA-minister van Defensie Theo Francken wil aankopen, zijn gebouwd voor nucleaire missies.
Andere wereldorde
Bart De Wever is een verantwoordelijke man, en ongetwijfeld heeft hij de nucleaire poort geopend vanuit zijn visie op politieke verantwoordelijkheidszin. Het zit in de aard van het beestje. Een jaar of tien geleden plaatste hij grote vraagtekens bij de Conventie van Genève over vluchtelingen: het leek een haast overbodig geworden verdrag uit een voorbije tijd. Nu doet hij min of meer hetzelfde met het non-proliferatieverdrag.
Hoe dan ook neemt De Wever een groot risico: niet voor zichzelf als politicus, maar voor de veiligheid van zijn land en zijn inwoners. De verspreiding van kernwapens is nu eenmaal bijzonder bedreigend – er zijn goede argumenten om te zeggen dat minder kernwapens die door minder staten worden gecontroleerd, nog altijd tot een veiligere wereld leiden. Dat was volkomen logisch toen de wereld nog min of meer bipolair was.
Het lijkt aantrekkelijk om dat vandaag in een andere wereldorde anders te zien. Maar moet dat? Zelfs als Europa voor zijn eigen defensie instaat, blijven Frankrijk en Groot-Brittannië nucleaire machten. Zij kunnen straks doen wat de VS tot nu al deden: kernwapens stallen bij Europese bondgenoten die dat nodig hebben of dat veiliger vinden.
Want als een niet-kernwapenland als Polen recht heeft om zelf een nucleair arsenaal op te bouwen, waarom mag Hongarije dat dan niet? En wie garandeert dat Polen na een volgende verkiezing niet opnieuw een regering krijgt die kiest voor een autocratische koers? En als Polen het mag, met welke argumenten gaan we Iran dan nog tegenhouden? Of opkomende Afrikaanse supermachten als Nigeria? Of Saudi-Arabië? Of toekomstige wereldspelers als Indonesië?
En wat dan? Dan ligt het nucleaire arsenaal binnen de kortste keren in handbereik van elke schurkenstaat, elke populist of elke dictator die het om gelijk welke reden nodig denkt te hebben.
Kernwapens nu al willen toestaan aan Polen – zonder debat, zonder garanties, zonder kader – is dus geen kwestie van ‘empathie’, maar van overhaast. Zogezegde dadendrang: hopelijk heeft Bart De Wever de nodige zelfbeheersing om zich daarvan ver weg te houden. Zoals het een ware stoïcijn betaamt.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier