‘Voor Europa zijn de strapatsen van de Poolse regering stilaan gevaarlijker dan de brexit’

Een omstreden tuchtkamer voor rechters, een nieuwe mediawet en een ‘antisemitische’ wet zorgen ervoor dat Polen nu overhoop ligt met de EU, de VS én Israël. Binnenlandse critici wordt de mond gesnoerd.

De Europese Commissie botst al langer met Polen over de hervorming van de rechterlijke macht in het land. Die wil rechters in de pas van de rechts-conservatieve regeringspartij PiS dwingen. PiS staat voor Recht en Gerechtigheid, maar de partij past het recht altijd aan zoals haar dat politiek uitkomt. Dit keer eist de Commissie dat Polen de oprichting van een politiek gestuurde tuchtkamer herziet, die magistraten op het matje kan roepen. Als het dat niet doet, dreigt Polen zijn deel uit het coronaherstelfonds mis te lopen. PiS-leider Jaroslaw Kaczynski liet vorige week met tegenzin weten dat het systeem zal worden aangepast.

Polen ligt niet alleen met Europa overhoop. Het lagerhuis van het Poolse parlement, de Sejm, keurde vorige week een nieuwe mediawet goed. Die luidt dat de zeggenschap over media in Polen in handen moet blijven van bedrijven uit de Europese Economische Ruimte. ‘Poolse media moeten Pools zijn’, zei Kaczynski. Hij ontkende dat de wet overduidelijk bedoeld is tegen de kritische televisiezender TVN, een doorn in het oog van de regering en eigendom van het Amerikaanse Discovery, dat zijn Poolse investering nu dreigt te verliezen.

Of de wet van kracht wordt is niet zeker, de tekst heeft nog een lange weg te gaan. Kaczynski heeft er in ieder geval veel voor over: omdat een kleine coalitiepartner uit protest opstapte, moet PiS nu voort met een minderheidsregering. Door het nakende verlies van Discovery haalt PiS zich wel de woede van Washington op de hals. De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken is ‘diep bezorgd’ en zegt dat Polen de relaties met de VS op de helling zet en naast nieuwe Amerikaanse investeringen kan grijpen.

De VS zijn overigens ook boos om een andere wet, die het voor overlevenden van de Holocaust en hun nazaten onmogelijk maakt om eigendommen terug te vorderen die door de nazi’s in beslag zijn genomen. De Poolse president Andrzej Duda ondertekende de wet, die een maximum van 30 jaar voorschrijft voor restitutieclaims. Volgens de Israëlische minister van Buitenlandse Zaken, Yair Lapid, is de wet antisemitisch en komt ze zelfs in de buurt van een ontkenning van de Holocaust.

Op de World Press Freedom Index van Reporters Zonder Grenzen zakt Polen ondertussen naar de 64e plaats. Enkele maanden geleden nog verkocht een Duitse uitgever zijn Poolse krantengroep aan een lakei van Kaczynski. Alle hoofdredacteuren werden meteen ontslagen. Voor de Verenigde Staten is de vrijheid van meningsuiting in Polen pas een probleem als een Amerikaans bedrijf betrokken is. Voor Europa zijn de autocratische strapatsen van de Poolse regering stilaan gevaarlijker dan de brexit ooit is geweest.