Volgens Vluchtelingenwerk Vlaanderen worden mensen straks massaal opgesloten aan de grenzen van Europa. Ook kinderen. Dat is althans een deel van het nieuwe migratieakkoord. ‘Dit is geen historisch akkoord in de positieve zin, nee.’
Woensdagochtend konden de onderhandelaars van de EU-lidstaten en het Europees Parlement na een allerlaatste nacht doortrekken een langverwacht asielakkoord voorstellen. Asielzoekers moeten aan de buitengrenzen van Europa meteen gescreend worden, en mogen pas verder als ze ernstig kans maken op het statuut van vluchteling. Alle politici zijn tevreden dat ze in 2024 campagne kunnen voeren met iets in handen. De inkt van het akkoord is nog niet droog – en de definitieve tekst zal pas na technische onderhandelingen echt uitgeschreven worden, maar de kritiek klinkt al luid.
Is dit echt een ‘historisch’ akkoord, zoals alle onderhandelaars beweren?
Thomas Willekens: Het is historisch omdat er een akkoord over migratie is gevonden waar alle lidstaten mee akkoord gaan, ja. De Europese Unie was daar sinds de vluchtelingencrisis van 2015 naar op zoek. Het is voor ons absoluut geen historisch akkoord in de zin dat het een positieve verbetering is voor mensen op de vlucht. Dat is het hoegenaamd niet. De onderhandelaars kloppen zich ook op de borst omdat het zo’n groot akkoord is, maar juist omdat iedereen moest instemmen, is het op cruciale punten heel beperkt. Het is nog maar de vraag hoezeer de lidstaten aan de buitengrenzen van de EU zich gesteund zullen voelen door de andere landen om écht werk te maken van dit akkoord. Er rust nog altijd heel veel verantwoordelijkheid op hun schouders.
Het is wel logisch dat er eindelijk werk gemaakt wordt van een screening van asielzoekers aan de buitengrenzen, nee?
Willekens: Dat is logisch, ja. Dat gebeurt ook bij ons in de luchthaven. Het akkoord zegt alleen dat die eerste screening daar binnen de zeven dagen zal gebeuren. Het is een totale illusie te denken dat zoiets zou kunnen lukken, zonder dat daar problemen ontstaan. Griekenland en Italië krijgen vandaag al geld om aan de grenzen opvangcentra open te houden. De wantoestanden in die kampen zijn bekend en ik zie geen reden waarom dat zou verbeteren. Mensen die uit een land komen waar men minder dan 20 procent kans maakt op erkenning als asielzoeker, zullen bovendien aan die grensposten worden vastgehouden. We spreken over grootschalige detentie, ook al zullen beleidsmakers daar andere woorden voor gebruiken. Gezinnen met kinderen krijgen geen uitzondering, en kunnen daar ook belanden. Bovendien wordt het recht op een advocaat niet beschermd, en is in de laatste onderhandelingsronde zelfs een onafhankelijk monitoringsysteem van de opvangomstandigheden geschrapt. Daarmee wordt de lat wéér lager gelegd. Als een land aangeeft onder druk te staan door een externe factor, zoals Polen en Litouwen hebben meegemaakt met Wit-Rusland dat migranten naar hen doorstuurde, mogen zelfs alle aankomende asielzoekers automatisch in zo’n grensprocedure belanden. Dat zet de deur helemaal open naar massale detentie.
De asielzoekers die meer dan 20 procent kans maken, worden verdeeld onder de lidstaten. Dat moet zorgen voor de solidariteit waar Zuid-Europese landen al heel lang om vragen.
Willekens: Die solidariteit is niet verplicht. Lidstaten kunnen ervoor kiezen in de plaats van het opvangen van asielzoekers geld te geven aan de Europese grenslanden of aan derde landen. Dat is geen echte solidariteit, want de relocatie is cruciaal voor een spreidingsplan. Het is onduidelijk waar die mensen dan wél terecht kunnen. Waarschijnlijk blijven ze hangen in landen als Griekenland en Italië.
Asielzoekers die geen recht hebben op een statuut moeten sneller worden teruggestuurd. Zal dat lukken?
Willekens: Die ambitie staat ingeschreven in het akkoord, maar daarmee verandert er natuurlijk niet meteen iets. Europa wil meer deals afsluiten zoals met Tunesië en Turkije. Tunesië toonde in de praktijk nochtans niet geïnteresseerd te zijn in het opvangen van mensen op de vlucht. Dat is ook begrijpelijk: een land dat daarmee begint, zal van de EU snel heel veel mensen toegestuurd krijgen. Dit akkoord zoekt manieren om de verantwoordelijkheid voor asielzoekers af te schuiven op derde landen. We zouden beter meer geld investeren in de opvang in de regio, en met hervestigingen ook mensen van daar naar hier halen om goodwill te creëren.
De Dublin-akkoorden, die de omgang met asielzoekers in de EU vandaag regelen, zijn op papier ook best al verregaand. Ze worden alleen niet uitgevoerd. Wat is de kans dat ook dit akkoord uiteindelijk in de praktijk niet veel verandert?
Willekens: Het is heel moeilijk om daar vandaag uitspraken over te doen. Staatssecretaris voor Asiel en Migratie Nicole de Moor belooft alvast 20.000 minder mensen die we moeten opvangen in België. Zulke voorspellingen zijn zeer gevaarlijk, want de politiek zal daar op afgerekend worden. Misschien kunnen er straks nog altijd veel mensen doorreizen naar Brussel om hier asiel aan te vragen. Alles hangt af van de steun die landen als Italië en Griekenland zullen krijgen om de beloftes waar te maken. Let wel: als dit plan daadwerkelijk geïmplementeerd wordt, worden er dus over enkele jaren massaal mensen vastgehouden aan de grenzen van Europa. Is dat echt wat we willen?
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier