Hommeles in de Noordzee: zet visserijconflict de Brits-Europese defensie op de helling?

Het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie willen nauwer met elkaar samenwerken rond veiligheids- en buitenlandbeleid. Maar een aanhoudend dispuut over visserij dreigt roet in het eten te gooien. ‘We staan opnieuw voor onzekere tijden.’

In het Kanaal van Bristol, tussen Wales en Engeland, werden midden april vijf Belgische vissersboten plots tegengehouden door de Marine Management Organisation (MMO) – de organisatie die de Engelse wateren controleert.

Het was geen korte routinecontrole. De opvarenden werden onder toezicht geplaatst en de vaartuigen kregen het bevel naar een Engelse haven te varen. Daar nam de MMO de harde schijven van meettoestellen en computers in beslag.

De schepen konden niet anders dan naar België terugkeren – hun verliezen lopen op tot 50.000 euro. De MMO geeft geen commentaar, ook de Vlaamse minister voor Visserij Hilde Crevits (CD&V) wacht op een verklaring.

Het voorval kwam op een wel erg opvallend moment. Ruim vijf jaar na de Brexit bekijken het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie of ze hun buitenland- en defensiesamenwerking opnieuw kunnen opschroeven.

Tijdens de Brexitonderhandelingen wilde de Conservatieve Partij van ex-premier Boris Johnson daar niet van weten, maar sindsdien is er veel veranderd: de oorlog in Oekraïne, Donald Trump opnieuw in het Witte Huis, en de Britse sociaaldemocratische kopman Keir Starmer in Downing Street 10. Gevolg? Het VK en de EU komen stukje bij beetje dichter bij elkaar.

Minder tong

Maar het visserijdossier dreigt roet in het eten te gooien – en dat is niet voor het eerst. Waar gaat het over? In juni 2016 stemde 96 procent van de Britse vissers voor de Brexit, in de hoop meer vis te mogen vangen in Britse wateren. De visserijsector is goed is voor 0,3 procent van het Britse bbp, maar het dossier werd een symbool voor de soevereiniteitsverlangens van de brexiteers.

Uiteindelijk bereikten de EU en het VK een akkoord: Europese vissers mochten in de Britse wateren blijven vissen, maar in een overgangsperiode van vijfenhalf jaar moesten ze stapsgewijs wel een kwart van de vangstrechten afstaan (of een vierde minder vis vangen). Wel moet er tegen 1 juli 2026 een systeem komen dat elk jaar opnieuw de toegang van EU-vaartuigen tot de Britse wateren vastlegt.

‘De zomer van 2026 lijkt ver weg, maar uit de Brexit weten we dat zulke onderhandelingen lang kunnen aanslepen’, vertelt Emiel Brouckaert, directeur van de Belgische Rederscentrale. ‘Onze vissers hebben het sinds de Brexit niet gemakkelijk gehad, onder meer omdat we minder tong mochten vangen. Nu hopen we op een status quo, maar staan we opnieuw voor onzekere tijden.’

Kallas

Brussel onderhandelt met Londen over visserij en veiligheid. En ook over energie moeten beide kanten van het Kanaal tegen de zomer van 2026 een nieuw akkoord sluiten. De Belgische vissers hopen alvast dat al die dossiers aan elkaar worden gekoppeld. ‘In het visserijdossier is Europa de vragende partij. Als de dossiers apart worden behandeld, dan staat de EU minder sterk om onze sector te verdedigen’, vreest Brouckaert.

Wie is Kaja Kallas, de nieuwe EU-diplomatenleider die gezocht wordt door Rusland?

Maar niet iedereen in de EU denkt daar zo over. ‘Het verbaast me hoe belangrijk de vissen zijn, gezien de veiligheidssituatie’, zei de Hoge Vertegenwoordiger van het EU-buitenlandbeleid Kaja Kallas vorige week aan BBC Radio 4. Voor Kallas, de voormalige Estse premier, krijgt de veiligheidssamenwerking tussen het VK en de EU absolute prioriteit, en mag het visserijdispuut daar onder geen beding tussen komen.

Kallas’ uitspraken werden niet goed onthaald in sommige Europese hoofdsteden. ‘Ze was premier tijdens de Brexitonderhandelingen en heeft de saga op de eerste rij meegemaakt. Ze zou moeten weten hoe gevoelig het onderwerp ligt voor onder meer België, Frankrijk, Denemarken en Nederland. Haar uitspraken, uitgerekend aan de Britse pers, kunnen in ons gezicht exploderen’, zegt een goed ingevoerde Europese diplomaat.

Vooral Parijs staat niet te springen om het VK toegevingen aan te bieden rond energie en veiligheid zolang de Britten de Europese visserijvloot geen gunstige en langdurige voorwaarden geven. ‘Als de Britten willen deelnemen aan gemeenschappelijke Europese defensieaankopen, dan moeten ze in het visserijdossier met toegevingen komen. De vangstquota heronderhandelen, waar de Schotse vissers steeds nadrukkelijker om vragen, is voor de Franse regering al helemaal uit den boze.’

Volgens minister Crevits is de toegang tot Britse wateren voor Vlaamse vissers van cruciaal belang. ‘Meer dan de helft van de Vlaamse visserijactiviteiten vindt in Britse wateren plaats. Ook het behoud van de quotaverdeling is een noodzaak. We willen een permanente oplossing voor de toegang tot Britse wateren, de visbestanden zijn namelijk gezamenlijk. Het is belangrijk om te beseffen dat het VK en de EU niet zomaar goede vrienden kunnen zijn voor het ene en tegelijkertijd moeilijk doen over het andere.’

Op 19 mei vindt er een Europees-Britse top plaats in Brussel. Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen trok deze week naar Londen voor een internationale energietop, waar ze met Starmer ook over het samenspel tussen visserij, veiligheid en energie besprak. ‘Niemand wil dat de Brits-Europese top in mei volledig in het teken staat van visserij’, zegt een goedgeplaatste Europese bron. ‘Er moet en zal voordien wel een oplossing uit de bus komen.’