Op zondag 23 juli trekken de Spanjaarden naar de stembus. Volgt Pedro Sánchez zichzelf op als premier van een linkse coalitieregering, of trekken de rechtse partijen, de PP en Vox, aan het langste eind? Knack ging te rade bij professor politieke wetenschappen Fernando Vallespín (Universidad Autónoma de Madrid).
De Spaanse verkiezingscampagne was op zijn zachtst gezegd emotioneel. Wat denkt u van de campagne die werd gevoerd?
Fernando Vallespín: Alle verkiezingscampagnes zijn emotioneel. Bij zo’n campagne interesseren mensen zich niet echt voor beleid, ze baseren hun politieke keuze min of meer op hun intuïtie. Politici spelen daarop in door op identitaire kwesties in te zetten. Die spelen namelijk op de emoties. Dat zien we nu ook. De rechterkant, onder leiding van PP-presidentskandidaat Alberto Feijóo en Vox-voorzitter Santiago Abascal, beschuldigt de PSOE ervan de Spaanse identiteit te verraden. Links, met huidig premier Pedro Sánchez en voorzitster van Sumar en huidig minister van Arbeid Yolanda Díaz als prominentste kandidaten, verwijt de PP dan weer net hetzelfde te zijn als het extreemrechtse Vox. Ze benadrukken dat een stem voor de PP een stem voor de terugkeer van franquistisch Spanje zou zijn, aangezien ze misschien een pact zullen sluiten met Vox. Ik denk dat het noch het een, noch het ander is.
Er wordt met argusogen gekeken naar de extreemrechtse partij Vox. Hoe kijkt u naar een mogelijke regeringsdeelname van Vox?
Vallespín: Ik gruw bij de gedachte aan een regering met Vox. Dat zou vreselijk zijn. Maar de meeste van hun politieke voorstellen kunnen ze juridisch niet vertalen, omdat ze ongrondwettelijk zijn. Kijk naar het recht op abortus, dat door het Grondwettelijk Hof als een recht is verklaard. Vox pleit ook voor een unionistisch Spanje, waarin de autonomie van sommige regio’s zou worden ingetrokken. Maar ook die autonomie is grondwettelijk vastgelegd. Daarnaast is Vox ook negationistisch op klimaatvlak en geloven ze niet dat de mens een oorzaak is van de klimaatcrisis. Maar ook op dat vlak is Spanje gebonden aan bepaalde internationale en Europese akkoorden. Daar kunnen ze niet zomaar onderuit.
In de gemeentelijke en regionale akkoorden die Vox na de lokale verkiezingen van mei dit jaar met PP sloot, zien we dat ze hameren op de zogenaamde ‘cultuurkwesties’. Ze schroefden bijvoorbeeld maatregelen tegen huiselijk geweld terug, of ze pleiten voor een conservatieve vorm van onderwijs. Maar in de kern zijn veel van hun programmapunten onuitvoerbaar.
Bij de regionale verkiezingen zijn Podemos en Ciudadanos volledig van de kaart geveegd, terwijl die twee partijen het tweepartijenstelsel doorbraken dat Spanje decennialang heeft gedomineerd. Leeft er bij de Spaanse bevolking een soort nostalgie naar dat systeem?
Vallespín: Ten eerste heb je de Europese politieke context, waar je in verschillende lidstaten een ruk naar rechts ziet. Spanje is daarop geen uitzondering. Daarnaast leeft er door de ervaringen van de afgelopen vier jaar inderdaad een verlangen naar een tweepartijensysteem. Tijdens Sánchez’ regeerperiode, waarin hij een coalitieregering met Podemos en PSOE leidde, zijn er heel veel problemen geweest. De PP en de PSOE, opgejut door de extreme partijen, weigerden cruciale politieke akkoorden te sluiten. De mensen verlangen naar de grote staatsakkoorden van vroeger. Daar waren maar twee partijen bij betrokken, maar die konden het ten minste eens raken over grote politieke kwesties. Ik denk dat de bevolking het politieke stelsel graag weer evenwicht wil brengen.
Als Sánchez erin slaagt om het grootste deel van de Spanjaarden te overtuigen, komt er dan een tweede regering-Sánchez?
Vallespín: Zonder enige twijfel. Er is niemand anders binnen de PSOE die de goedkeuring én capaciteiten heeft van Sánchez. Een coalitieregering, met Yolanda Díaz (Sumar) als eerste vicepremier lijkt me waarschijnlijk. Díaz zou ook veel politieke ruimte toebedeeld krijgen. Maar als Sánchez het niet haalt, dan zal hij wel op zoek gaan naar een internationale job, bij de Europese Unie of misschien wel bij de NAVO. Als de linkse partijen niet winnen, dan denk ik dat we naar een blokkering gaan.
Waarom?
Vallespín: Alle peilingen tonen aan dat de PP de meeste stemmen zal krijgen. Ook in de laatste verkiezingen waren ze de winnaars. Daarop gebaseerd zie ik drie mogelijke scenario’s. Ofwel pakken de rechtse partijen geen meerderheid, wat een politiek gelijkspel zou kunnen betekenen tussen rechts en links, met een politieke blokkering en nieuwe verkiezingen als gevolg. Een andere mogelijkheid is dat de PP dicht bij een absolute meerderheid eindigt. Dat zou betekenen dat Vox het niet goed heeft gedaan, en de PP hen geen partner zou maken in de regering. Dan zou er sprake zijn van een PP-minderheidsregering, waarbij Vox en andere kleinere conservatieve partijen hen zouden steunen bij het parlementaire werk. Een laatste mogelijkheid is dat de PP niet in de buurt van een absolute meerderheid van 176 zetels komt. In dat geval zal Vox tot de regering willen toetreden en zijn we op weg naar een coalitieregering van Vox en PP. Maar dat zou Feijóo in een moeilijk parket brengen.
De PP en Vox sloten al eerder akkoorden in andere Spaanse deelstaten en steden. Waarom zou ze dat nu niet doen?
Vallespín: Mijn indruk is dat de PP op alle manieren Vox uit de regering wil houden. Als Feijóo wint, zal de PP dat ook gebruiken op Europees niveau. Zo kunnen ze aantonen dat rechts ook kan winnen zonder afhankelijk te zijn van extreemrechts. Die beweging zie je in heel Europa. Kijk naar de AfD in Duitsland of Le Pen in Frankrijk: als het erop aankomt, bundelen alle partijen de krachten om extreemrechtse partijen of kandidaten tegen te houden. Dat kan ook in Spanje het geval zijn.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier