Verkiezingen in Moldavië: ‘130.000 kiezers zijn omgekocht door Moskou’

Het mogelijke gesjoemel met volmachten tijdens onze gemeenteraadsverkiezingen is peanuts in vergelijking met wat er in Moldavië gebeurt in de aanloop naar de stembusgang. Vandaag organiseert het land presidentsverkiezingen én een referendum over zijn toekomstig pad naar de EU.

Online desinformatiecampagnes door Russische trollen, gerichte cyberaanvallen, aangestuurde presidentskandidaten en miljoenen euro’s om kiezers om te kopen. Welkom in Moldavië, kandidaat-lidstaat voor de EU, buurland van Oekraïne én doelwit van Ruslands hybride oorlogsvoering. Knack sprak met Iulian Groza, directeur van de Moldavische denktank Institute for European Policies and Reforms (IPRE).

Zondag organiseert Moldavië niet alleen presidentsverkiezingen maar ook een referendum. Waarover gaat dat precies?

Iulian Groza: Het is een referendum om Europese integratie als strategisch doel in onze grondwet op te nemen. Zo zorgen we ervoor dat we – ongeacht welke regering er de komende jaren komt – werken aan onze toetreding tot de EU tegen 2030. In juni 2022 werd Moldavië officieel kandidaat-lidstaat van de EU, amper drie maanden nadat we het lidmaatschap hadden aangevraagd. In juni 2024 zijn we officieel begonnen met de toetredingsonderhandelingen.

Hoe staat de Moldavische bevolking tegenover de EU?

Groza: Moldavië ís een Europees land. We hebben twee periodes in onze geschiedenis gehad waarin we onder Russisch gezag vielen. De rest van de tijd maakten we deel uit van Roemenië of waren we onafhankelijk. Die historische context is erg belangrijk. Tot de Russische invasie van Oekraïne in 2022 was Moldavië erg verdeeld tussen het Westen en het Oosten, tussen degenen die lid willen worden van de Europese Unie en hen die terug willen naar Rusland. Maar de voorbije twee jaar is de publieke steun voor integratie in de EU gestaag toegenomen. Vandaag wil meer dan twee derde van de Moldaviërs dat ons land lid wordt van de Unie, zo blijkt uit tal van opiniepeilingen.

Een derde van de bevolking is dus nog pro-Russisch? Inclusief de inwoners van de afgescheiden regio Transnistrië?

Groza: Nee. In Transnistrië kunnen we geen opiniepeilingen organiseren. Het staat al vele jaren onder Russische invloed – hoewel de onafhankelijkheid door niemand is erkend. Officieel wonen er meer dan 350.000 burgers in Transnistrië. Zij zijn allemaal burgers van de Republiek Moldavië.

Gaan zij zondag ook stemmen?

Groza: We hebben niet de macht om de wet in die regio te handhaven.

Hoeveel Russische soldaten zijn er in Transnistrië gestationeerd?

Groza: Zo’n 1500.

Dat klinkt niet echt als een militaire bedreiging.

Groza: Alle Russische troepen vormen een potentiële militaire bedreiging, vooral in landen die grenzen aan Oekraïne. Natuurlijk zijn ze wél een veiligheidsrisico. Al is de inzetbaarheid van die troepen heel beperkt. Het bestuur in Transnistrië wil immers niet dat de regio betrokken raakt bij een escalatie van de Oekraïne-oorlog. Sinds de allereerste dag van de oorlog heeft het lokale bestuur in Transnistrië heel duidelijke signalen afgegeven – zowel aan Kiev, Chisinau als aan Moskou – dat ze niet bij de oorlog betrokken willen worden.

Wil Moldavië ook toetreden tot de NAVO?

Groza: Nee. We hebben wel vergevorderde betrekkingen met de NAVO. We maken deel uit van het Partnership for Peace-programma. Maar volgens onze grondwet zijn we een neutraal land. En zeven op de tien inwoners wil dat zo houden. We bevinden ons niet in de situatie van Finland of Zweden, die historisch neutraal waren maar na de Russische invasie in Oekraïne besloten toe te treden tot de NAVO. Maar we krijgen wel steun van de EU om onze veiligheids- en defensiecapaciteit tegen Russische hybride oorlogsvoering te versterken. Die agressie neemt alleen maar toe naarmate de verkiezingsdag nadert.

Wat is er dan precies gebeurd?

Groza: Op dit moment is Rusland niet in staat om een conventionele aanval op ons uit te voeren, omdat Oekraïne hen bezighoudt. Maar Moskou gebruikt alle mogelijke middelen om onze soevereiniteit en democratische processen te ondermijnen. Door desinformatie te verspreiden op sociale media. Door dagelijkse cyberaanvallen. En door proxy’s in te zetten, die illegale activiteiten financieren.

Het journalistencollectief OCCRP onthulde eerder deze week hoe de Russische non-profitorganisatie Evrazia zou hebben geprobeerd de verkiezingen te beïnvloeden.

Groza: Evrazia heeft tal van jongeren opgeleid om subversieve desinformatie-activiteiten uit te voeren op sociale media. Maar dat is nog niet alles. Vorige week achterhaalde de Moldavische politie een crimineel plan waarbij 130.000 burgers – zowat 1 op de 10 kiezers – zijn omgekocht om tégen de EU te stemmen. In een maand tijd heeft Rusland daarvoor liefst 15 miljoen euro uitgegeven. Het onderzoek naar die destabilisatie-activiteiten loopt nog. En afgelopen donderdag was er een persbriefing waarop onze politie, parket en inlichtingendiensten pogingen van Rusland hebben toegelicht om strijders verbonden aan de voormalige Wagner-groep in te zetten als trainers. Meer dan 100 mannen zijn door hen in Rusland, Servië en Bosnië-Herzegovina opgeleid, om destabiliserende activiteiten uit te voeren in Moldavië.

Over wat gaat dat dan precies? Sabotage?

Groza: Instellingen bezetten. Overheidsgebouwen aanvallen. Chaos en rellen uitlokken. Moldavië destabiliseren. Het plan van Rusland is ons land verzwakken – om van Moldavië een tweede Wit-Rusland te maken. Het is duidelijk dat Rusland een zwak Moldavië nodig heeft –dat loyaal is aan Rusland– om zijn agressie tegen Oekraïne verder te zetten.

Het aanvankelijke plan van Rusland was om Kiev in drie dagen in te nemen, vervolgens Odessa te bezetten, het te verbinden met de regio Transnistrië en ten slotte het Russische leger uit Transnistrië te gebruiken om de invasie vanuit Oekraïne uit te breiden naar Moldavië. Wat Rusland nu probeert, is het vertrouwen van de burgers in onze instellingen te ondermijnen.

Welke uitslag verwacht u zondag?

Groza: Wat de presidentsverkiezingen betreft, wijzen alle peilingen erop dat de zittende president Maia Sandu haar tweede termijn veilig zal stellen. Zo niet in de eerste verkiezingsronde, dan wel in de tweede ronde, die over twee weken plaatsvindt.

Wat het referendum betreft, stipte ik al aan dat de steun onder de bevolking voor de EU alleen maar is toegenomen. Maar zelfs als er voldoende kiezers opdagen en het referendum positief verloopt, dan nog zal de agressie van Rusland niet afnemen. Maar als samenleving zullen we meer verenigd zijn. En beter in staat om de hybride oorlogvoering van Rusland verder te bestrijden in de aanloop naar de parlementsverkiezingen, die volgend jaar plaatsvinden.