Dinsdagavond moet duidelijk worden hoe de kaarten liggen voor de tweede ronde van de Franse parlementsverkiezingen. ‘Alles wat tot nu toe verschenen is over de verkiezingen moet je met een korrel zout nemen’, zegt professor Hans Cools, Frankrijkkenner en docent Franse geschiedenis aan de KU Leuven.
Afgelopen weekend trokken de Fransen al naar de stembus voor de parlementsverkiezingen. Waarom moeten ze nu zondag nog een tweede keer gaan stemmen?
Hans Cools: Voormalig president Charles de Gaulle heeft dat systeem van twee stemrondes ingevoerd. De logica daarachter is versnippering tegen te gaan en grote blokken in het parlement te krijgen.
Hoe werkt het precies?
Cools: Wie in de eerste ronde meer dan 50 procent behaalt in zijn of haar district is meteen verkozen. Als niemand van de kandidaten meteen 50 procent behaalt, dan gaan in ieder geval de twee best geplaatste kandidaten door naar de tweede ronde. En eventueel ook een derde of zelfs een vierde kandidaat, als die in de eerste ronde meer stemmen hebben behaald dan 12,5 procent van het aantal stemgerechtigde kiezers in dat district.
Parlementsverkiezingen Frankrijk: extreemrechtse RN wint met 33,1 procent
Hoeveel kandidaten komen uiteindelijk nog op in de tweede ronde?
Cools: De lijsten sluiten vandaag (dinsdag 2 juli) om 18.00 uur af. Dat is een belangrijk moment. Alles wat tot nu toe verschenen is over de Franse parlementsverkiezingen moet je met een korrel zout nemen. Pas na het sluiten van de lijsten wordt duidelijk hoe de kaarten écht liggen.
Hoezo?
Cools: Pas dan zullen we precies weten welke kandidaten uiteindelijk afzien van deelname. Het idee is natuurlijk dat het linkse Nouveau Front Populaire en Ensemble, de beweging rond president Emmanuel Macron, samen een dam proberen op te werpen tegen het Rassemblement National (RN) van Marine Le Pen en kandidaat-premier Jordan Bardella.
Wanneer zowel het Nouveau Front Populaire als Ensemble een kandidaat heeft die het recht heeft deel te nemen aan de tweede ronde, dan doet de slechtst geplaatste van die twee in beginsel afstand van zijn of haar kandidatuur.
‘Biden en Macron sleuren vrolijk hun partij én de rechtsstaat mee de dieperik in’
Hoeveel kandidaten hebben intussen al afgehaakt?
Cools: Wanneer per district drie kandidaten aan de criteria voldoen om zich opnieuw kandidaat te stellen, dan spreek je van een ‘triangulaire’. Op basis van de eerste ronde konden er in theorie 306 triangulaires worden georganiseerd. Maar dinsdagmiddag hadden al 208 kandidaten die in een dergelijk geval verkeerden en nog konden meedingen naar een zetel al afgehaakt. Links heeft dat scrupuleus gedaan: vrijwel overal waar hun kandidaat als derde uit de bus kwam en de kandidaat van Macron als tweede, heeft links zijn kandidaat teruggetrokken. Macron is daar veel ambiguer in. Hij wil zijn kandidaten liever niet terugtrekken ten voordele van het radicaal-linkse La France insoumise van Jean-Luc Mélenchon, het grootste onderdeel van het linkse kartel.
‘Kwatongen beweren dat Macron erop mikt om het RN te laten deelnemen aan de macht, om vervolgens het landsbestuur in de soep te laten draaien.’
Macron zou ook duidelijk tegen zijn kiezers kunnen zeggen: ‘Ik roep u op om op kandidaten van links te stemmen, om een dam op te werpen tegen het Rassemblement National.’ Maar kwatongen beweren dat Macron er net op mikt om het Rassemblement National te laten deelnemen aan de macht, om vervolgens het landsbestuur in de soep te laten draaien: wat het Rassemblement National belooft, kan het immers niet betalen. Net zo min als migranten en vluchtelingen plots zullen ophouden naar Frankrijk te komen.
In de eerste ronde behaalde het RN 33,5 procent, Nouveau Front Populaire 28 procent, Renaissance 21 procent en de rechtse Les Républicains 6,5 procent.
Cools: Die uitslagen zeggen nog niet zo heel veel. Alles hangt ervan af hoe in de tweede ronde wordt gestemd en hoe de zetels worden verdeeld. De meeste peilingen gaan ervan uit dat het Rassemblement National van Le Pen net niet de absolute meerderheid zal behalen. Daarvoor zou het 289 van de 577 zetels moeten winnen.
Zijn er andere partijen bereid om met het RN samen te werken?
Cools: Een aantal mensen van onafhankelijk rechts en Les Républicains willen wel degelijk met het RN samenwerken. Maar dat zijn er niet zo heel veel, hooguit 20.
Het Rassemblement National heeft aangekondigd enkel de premier te willen leveren als het de absolute meerderheid behaalt.
Cools: Slimme strategie. Zo zeggen ze tegen hun kiezers: ‘Als jullie willen dat we meedoen, dan moet je ook echt voor ons gaan stemmen.’
Maakt Johan Bardella (Rassemblement National) kans om premier van Frankrijk te worden?
Cools: Hij maakt zeker een kans, maar die is niet zo heel erg groot. Afgaand op de peilingen vermoed ik dat het Rassemblement National op een zetel of 20-30 van de absolute meerderheid zal blijven steken. Het wordt dus wel spannend.
De opkomst tijdens de eerste ronde was erg hoog: twee op de drie kiezers zijn gaan stemmen. Wat zegt dat?
Cools: Zowel voor- als tegenstanders van het Rassemblement National menen dat dit een historische gelegenheid is.
In Frankrijk heeft de president het meeste te zeggen. Hij heeft ook het recht om het parlement te ontbinden. Wat nieuwe Franse presidenten tot nu altijd deden, is parlementsverkiezingen uitschrijven meteen nadat ze waren verkozen. Zo kunnen ze regeren met een parlement dat hen gunstig gezind is. Het ziet ernaar uit dat Macron, die al in 2022 geen absolute meerderheid meer behaalde in het parlement, tijdens zijn laatste jaren – hij blijft in principe tot 2027 – op een nog veel kleinere groep van parlementsleden zal kunnen rekenen.
Macron heeft het voorrecht om een premier aan te duiden. Maar die moet natuurlijk op zoek naar een meerderheid in het parlement. En de linkse coalitie van het Nouveau Front Populaire, en zeker La France insoumise, zal niet zomaar bereid zijn steun te leveren. Macron zal dus compromissen moeten sluiten.
Het ligt toch voor de hand dat Macrons partij en het Nouveau Front Populaire een coalitie gaan vormen?
Cools: Helemaal zeker is dat nog niet. Twee dingen zitten in de weg. Macron is de afgelopen jaren steeds rechtser geworden en heeft een steeds rechtser beleid gevoerd. En daarnaast is La France insoumise het grootste onderdeel van dat linkse verbond. Zij zijn nogal radicaal en zullen niet snel bereid zijn een coalitie met Macron te sluiten. Ze hebben een heel erg slechte relatie met Macron, en dat is wederzijds. Het ligt dus niet voor de hand om met hen tot overeenstemming te komen.
La France insoumise wil onder meer de omstreden pensioenhervorming van Macron terugdraaien.
Cools: Dat zal Macron niet willen, dus daar zit veel spanning op. Het is, afgaand op sommige peilingen, trouwens niet helemaal uitgesloten dat de linkse coalitie en niet het Rassemblement National de absolute meerderheid behaalt. Dan hebben ze de stemmen van de parlementariërs van Macron zelfs niet nodig.
‘Zoals het er nu naar uitziet, is het meest waarschijnlijke scenario dat het RN in de tweede ronde véél zal winnen, maar net niet voldoende.’
‘Gegokt en verloren’, zo vatten veel kranten de beslissing van Macron samen om vervroegde parlementsverkiezingen uit te roepen. Waarom heeft hij dat eigenlijk gedaan?
Cools: Macron heeft op het sentiment gespeeld: schrik aanjagen. Zijn zet past natuurlijk in een Franse traditie. ‘Het is ik of de chaos’, zo speelde Charles de Gaulle het ook voortdurend. En hij is hét grote voorbeeld van Macron.
Er moest sowieso iets gebeuren, want Macron had al geen meerderheid meer in het parlement en er kwam eigenlijk nauwelijks nog wetgeving tot stand. Als hij nog iets gedaan wilde krijgen, dan moest hij sowieso nieuwe verkiezingen uitschrijven. Die zouden dan wellicht in het najaar zijn gehouden.
Wat verklaart het succes van extreemrechts in Frankrijk?
Cools: Paris et le désert français, zeggen ze in Frankrijk. Parijs en de Franse woestijn. In Parijs, en bij uitbreiding de grote steden, behaalden Macron en/of links overal makkelijk meerderheden. Maar het Franse platteland is volkomen leeg. Daar is niets meer. Er woont niemand meer en ook de industrie is er weggetrokken.
In de oude industriegebieden in het noorden, die aansluiten bij Wallonië, heb je hoge werkloosheid en armoede. Ondanks alle steunmaatregelen viert troosteloosheid er nog steeds hoogtij. En in het zuiden, langs de Côte d’Azur, stond het Front National – en later het Rassemblement National – traditioneel sterk. Als een olievlek heeft het zich over de rest van Frankrijk verspreid. Zoals het er nu naar uitziet, is het meest waarschijnlijke scenario dat het Rassemblement National in de tweede ronde véél zal winnen, maar net niet voldoende.
Wat betekenen die politieke ontwikkelingen voor de rol van Frankrijk in Europa?
Cools: Die wordt zwakker. Macron heeft altijd een Europese voortrekkersrol willen spelen. Dat heeft hij ook deels gedaan. Maar nu moet zijn energie elders naartoe gaan.
Frankrijk is net zoals België op het Europese strafbankje terechtgekomen met een te hoog begrotingstekort. Links en uiterst rechts hebben heel wat beloftes gedaan aan de Franse kiezer, maar die kosten heel veel geld. Het is onduidelijk waar dat geld vandaan moet komen. Dat is natuurlijk ook een reden voor ontevredenheid. Iedereen vindt dat het slecht gaat, maar er is geen geld om beloftes waar te maken. En dus voelen mensen zich machteloos en stemmen ze op extreme partijen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier