Veiligheid domineert agenda van inkomend Pools EU-voorzitterschap
Op 1 januari neemt Polen het roterende voorzitterschap van de Europese Unie over. In deze tijd van geopolitieke onzekerheid, met het nakende aantreden van Donald Trump als Amerikaanse president en de onzekere uitkomst van de oorlog in Oekraïne, staat het voorzitterschap van de pro-Europese regering van premier Donald Tusk helemaal in het teken van veiligheid. Intussen wacht Tusk ook in eigen land een cruciale politieke krachtmeting.
Op 1 januari neemt Polen het roterende voorzitterschap van de Europese Unie over. In deze tijd van geopolitieke onzekerheid, met het nakende aantreden van Donald Trump als Amerikaanse president en de onzekere uitkomst van de oorlog in Oekraïne, staat het voorzitterschap van de pro-Europese regering van premier Donald Tusk helemaal in het teken van veiligheid. Intussen wacht Tusk ook in eigen land een cruciale politieke krachtmeting.
“Security, Europe”, luidt het motto van het Poolse voorzitterschap. De prioriteiten draaien helemaal rond het veiligheidsconcept, in al zijn gedaanten: van defensie, grensbewaking en cyberveiligheid over betaalbare energieprijzen, voedselbevoorrading en de beschikbaarheid van essentiële medicijnen tot de concurrentiekracht van Europese bedrijven en economische veiligheid.
Het Poolse voorzitterschap begint dan ook op een moment van grote onzekerheid. Op 20 januari neemt Trump opnieuw zijn intrek in het Witte Huis en eigenlijk weet niemand goed wat Europa te wachten staat. Gaat Trump meteen de invoertarieven optrekken, of kan hij gepaaid worden met enkele lucratieve deals? Gaat de man die de oorlog in Oekraïne naar eigen zeggen “binnen 24 uur” kan oplossen buiten Europeanen en Oekraïners om met de Russische president Vladimir Poetin praten? En Kiev dwingen om door Rusland bezet grondgebied op te geven?
Er is de Europeanen veel aan gelegen om dat te vermijden en mee aan tafel te zitten. Met de Franse president Emmanuel Macron sprak Tusk al over de mogelijke inzet van Europese soldaten in Oekraïne om te waken over een staakt-het-vuren. Voorbarig misschien, maar hij sloot in ieder geval niet uit dat er snel vredesonderhandelingen komen. “Ons EU-voorzitterschap zal mee verantwoordelijk zijn voor hoe het politieke landschap er gaat uitzien, misschien wel hoe de situatie er zal uitzien tijdens onderhandelingen”, observeerde de Poolse premier.
In afwachting wil Polen Rusland maximaal onder druk blijven zetten. Warschau is één van de meest fervente bondgenoten van Oekraïne en wil tegen de derde verjaardag van de invasie op 24 februari nieuwe sancties tegen Moskou klaarstomen. Tegelijkertijd zal Polen tegen eind juni een nieuw, delicaat compromis over de import van Oekraïense landbouwproducten moeten smeden en de toetredingsonderhandelingen pushen. Ze hopen alvast vaart te maken met de screening van de wetgeving – de eerste fase in de onderhandelingen – en mogelijk al gesprekken over de rechtsstaat en buitenlands beleid aanknopen.
De houding ten opzichte van Oekraïne en Rusland is niet het enige punt waarop het Poolse voorzitterschap in schril contrast zal staan met het uitgaande Hongaarse. Waar de Hongaarse premier Viktor Orban met de slogan ‘make Europe great again’ nog provocatief knipoogde naar het nationalistische discours van Trump, kiest Polen voor een logo dat de Poolse vlag met de letters E en U vervlecht, een symbool van zijn gehechtheid aan de Europese integratie. Het is van de hand van de beroemde artiest Jerzy Janiszewski, die ook het logo van de legendarische vakbond Solidarnosc ontwierp.
Als pro-Europese regering zal het Poolse voorzitterschap veel meer dan het Hongaarse kunnen rekenen op de goodwill van de Europese instellingen. Nu zal het nog wel even duren vooraleer de nieuwe Commissie van voorzitter Ursula von der Leyen met nieuwe initiatieven op de proppen zal komen, maar er ligt nog belangrijk wetgevend werk van de vorige legislatuur in de kast. Werk dat naadloos aansluit bij het veiligheidsnarratief van Warschau, zoals de strategie voor economische veiligheid en de screening van buitenlandse investeringen, het investeringsprogramma voor Europese defensie (EDIP) en de herziening van de farmawetgeving.
Als oud-voorzitter van de Europese Raad is Tusk een connaisseur van de Brusselse machinerie, maar sommige waarnemers vragen zich af of de premier zijn aandacht niet vooral naar de eigen binnenlandse politiek zal gaan. In mei vinden er presidentsverkiezingen plaats en het is voor Tusk van het grootste belang dat een bondgenoot de functie kan overnemen van de huidige president Andrzej Duda, die nauw aanleunt bij de vorige conservatieve en nationalistische regering van PiS en geen gelegenheid laat liggen om de regering van Tusk het leven zuur te maken.