Valt de Europese opmars van extreemrechts wat stil?

De Europese opmars van extreemrechts lijkt te vertragen, zo blijkt uit een nieuwe projectie naar aanloop van de Europese parlementsverkiezingen. Centrumrechts is helemaal terug van weggeweest.

Is verzameld extreemrechts in de Europese Unie over zijn hoogtepunt heen? Naar aanloop van de Europese parlementsverkiezingen op 9 juni moeten Vlaams Belang en haar Europese collega’s daar misschien voor beginnen vrezen, althans volgens de laatste projectie die de gespecialiseerde website Europe Elects maandelijks maakt, op basis van de gemiddelden van nationale peilingen.

Tussen maart en december vorig jaar groeide de fractie Identiteit en Democratie (ID) in het Europees Parlement – waarvan Vlaams Belang deel uitmaakt – met maar liefst 30 zetels. Met 93 op de 720 zetels zou ID in één klap de derde grootste fractie in het Europees halfrond worden, groter dan de Europese liberalen (Renew) van Open VLD of de Europese Conservatieven en Hervormers (ECR) van N-VA.

Maar in de laatste projectie valt de ID-fractie evenwel 11 zetels terug in vergelijking met december, tot een aantal van 82 zetels. Daarmee doet ze het nog maar een procentpunt beter dan in 2019, veel minder dan waar Vlaams Belang en co op hopen. Volgens de projectie van Europe Elects steekt Renew extreemrechts bovendien opnieuw voorbij en nadert de ECR tot op slechts een zetel.

In drie lidstaten zijn extreemrechtse partijen momenteel de grootste: het Franse Rassemblement National van Marine Le Pen, de Nederlandse PVV van Geert Wilders en de Oostenrijkse FPÖ onder leiding van Herbert Kickl. Hoewel Vlaams Belang in de Vlaams-Europese kieskring comfortabel op kop staat, blijven in gans België de socialisten van Vooruit en PS samen wel nog de grootste politieke familie.

Brexit

In gans Europa doen de sociaaldemocraten het niet zo goed. Waar de politieke familie in 2019 nog 154 van de 705 zetels kon bemachtigen, valt ze vandaag terug naar 135 van de 720 zitjes – een verlies van 3 procentpunt, dat grotendeels aan de Brexit en de schorsing van de Slowaken toe te schrijven is. Behalve in België zijn de sociaaldemocraten alleen nog in Malta, Cyprus, Litouwen en Zweden de grootste.

Ook de groenen en de liberalen delen in de klappen. In 2019 behaalden de ecologisten, door onder meer de Friday for Future-demonstraties, 75 zetels. Vandaag vallen ze terug naar 52 zetels – min 5 procentpunt. De liberalen komen recent weliswaar terug wat opzetten, maar staan wel op een verlies van 3,5 procentpunt in vergelijking met 2019 – alleen in Denemarken en Estland zijn ze de grootsten.

Wie lijkt te profiteren, is de Europese Volkspartij (EVP), met Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen als meest prominente gezicht. In 2019 behaalde de EVP 182 zetels, maar de partij viel in november 2021 helemaal terug tot 146 zetels. Intussen, ondanks het vertrek van de Hongaren van premier Viktor Orban, zou de EVP maar liefst 184 zetels behalen – procentueel even veel als in 2019.

Vanuit die optiek is Von der Leyen de meest waarschijnlijke kandidate om zichzelf op te volgen als voorzitter van de Europese Commissie. Wel wacht de Duitse nog de moeilijke taak om een meerderheid van het Europees halfrond daarvan te overtuigen. Delen van rechts vinden dat ze een te groen-links beleid heeft gevaren, links neemt haar de recente bochten over de Green Deal en migratie kwalijk.

Meloni

Grootste winnaar is de ECR, die door het vertrek van de Britse Conservatieven weliswaar veel zetels heeft verloren, maar nadien aan een gestage opbouw timmerde. Intussen is de politiek familie, die ideologisch gezien weinig aan elkaar hangt, wel goed voor 81 zetels – een stijging van 3 procentpunt. Alleen in Italië, met de populaire premier Giorgia Meloni, zijn ze de grootste.

Bij de Europese parlementsverkiezingen is er natuurlijk altijd een voor en een na. Momenteel, volgens de projectie, gaat een kleine 8 procent van de stemmen naar partijen die niet bij een fractie horen, maar die na negen juni wel ergens aansluiting kunnen zoeken – wie deel uitmaakt van een fractie krijgt, bijvoorbeeld, een pak meer middelen en spreektijd dan onafhankelijken.

Zal de Hongaarse Fideszpartij van Orban zich bijvoorbeeld bij ECR of ID voegen, en is dat eerste scenario voor de N-VA dan weer voldoende reden voor een vertrek uit de fractie? Vindt de Italiaanse Vijfsterrenbeweging ditmaal wel ergens onderdak? Of weet rechts en extreemrechts zich alsnog helemaal te verenigen, zoals Gerolf Annemans, als voorzitter van de ID Partij, al lang probeert?

Wordt vervolgd.