Vaccindoden onder Oekraïense kinderen zijn Russisch fake news

Via een wereldwijd netwerk van Russische fake news-websites circuleerde een nepverhaal over ‘dodelijke vaccinproeven’ in Oekraïne. Alweer het werk van pro-Russische desinformatiepogingen.

‘Anna Sakhno’, een vrouw met een witte doktersjas, beschermingsbril en mondmasker, spreekt in Engels met een onbestemd accent haar volgers op TikTok toe. Ze beweert een medewerker te zijn van farmabedrijf Pfizer in de Oekraïense hoofdstad Kiev, en zegt schokkend nieuws te hebben: bij geheim onderzoek naar een ‘nieuwe generatie coronavaccins voor kinderen’ wordt er in Oekraïne ‘geëxperimenteerd’ op nietsvermoedende proefpersonen. Er zijn al 40 kinderen gestorven, beweert ‘Sakhno’, maar de Oekraïense gezondheidsdiensten en president Volodymyr Zelensky hebben dat hoogstpersoonlijk toegedekt.

Oud logo

Klinkt ongeloofwaardig? Dat is het ook: het verhaal is compleet verzonnen. ‘Sakhno’ presenteert documenten die zogenaamd van het recente project afkomstig zijn, maar waarop bovenaan nog het oude Pfizer-logo staat – de vaccinproducent voerde het in 2021 af. Het vaccinnummer dat in die documenten vermeld wordt, blijkt niet te bestaan. Ook in publieke databanken van lopende klinische onderzoeken is geen enkel kindervaccinatieonderzoek in Kiev terug te vinden.

Een woordvoerder van Pfizer deelde mee aan de Oekraïense factcheckers van Stop Fake dat het bedrijf geen personeelslid met de naam ‘Anna Sakhno’ in dienst heeft. Sinds de Russische inval in februari 2022 heeft het bedrijf geen nieuwe klinische onderzoeken opgestart in het land.

Toch zijn er mensen die erin trappen, ook in ons land. ‘Meer dan 40 dode kinderen door ernstige schendingen van medische en ethische normen’, meldt een profiel op X (het vroegere Twitter), met ‘Sakhno’s’ filmpje erbij. Het bericht verzamelt meer dan 1000 likes en retweets.

Nepnieuwssites

Het nepverhaal over de ‘dodelijke vaccinproeven’ werd aanvankelijk verspreid via de website van de Chicago Chronicle, zogezegd een nieuwsmedium uit de gelijknamige Amerikaanse stad. 100 jaar geleden bestond er in Chicago wel degelijk een krant met die naam, maar nu moeten we de stichters elders zoeken.

De site claimt te zijn opgericht in 2021, maar werd in werkelijkheid pas geregistreerd op 18 januari 2024. Op de ‘Over ons’-pagina stonden nonsensicale teksten in het Latijn. Links liepen dood, en verschillende artikels bevatten stukken in het Russisch die de makers klaarblijkelijk vergaten te vertalen. Het bedrijf dat de hosting van de Chicago Chronicle verzorgde, heeft de website ondertussen offline gehaald.

Portal Kombat

Het verhaal van ‘Anna Sakhno’ was ook terug te vinden op websites uit het zogenaamde Portal Kombat-netwerk. Die cluster van 193 Russische propagandasites werd vorige week door onderzoekers van het Franse cyberveiligheidsagentschap Viginum blootgelegd. Zowel in Oekraïne als in West-Europese landen probeert het de bevolking te beïnvloeden met nepnieuws en pro-Kremlinboodschappen.

Op sociale media hoeven verspreiders van desinformatie weinig moeite te doen om fake news zoals dat over ‘dodelijke Oekraïense kindervaccins’ te lanceren. Door thematisch in te spelen op bestaande gevoeligheden in extremistische kringen – in dit geval antivaccinatiegevoelens – worden de nepverhalen organisch verspreid, door mensen die geen flauw benul hebben dat ze zich voor het karretje van het Kremlin laten gespannen.