‘Ik denk dat premier Giorgia Meloni met argusogen volgt wat er in het Verenigd Koninkrijk gebeurt’, zegt de Italiaanse Lisa Jucca, Europe Business Editor bij het persagentschap Reuters.
Nog vóór de nieuwe regering van Italië van start is gegaan, is het gesteggel in het winnende rechtse blok al begonnen. Toch wordt verwacht dat Italië tegen eind deze maand een radicaal-rechtse coalitie krijgt onder leiding van Giorgia Meloni van de partij Fratelli d’Italia. Meloni en haar coalitiepartners – stokebrand Matteo Salvini en zijn antimigratie partij Lega, en de 86-jarige, wegens corruptie veroordeelde Silvio Berlusconi en Forza Italia – dromen van een flat taks, het einde van ‘het Europese feestje’, en een zeeblokkade voor migranten. Maar met een staatsschuld van 150 procent van het bbp, en de rente op staatsobligaties die is verdubbeld tot 4 procent in 6 maanden tijd, kan Italië zich geen politieke avonturen veroorloven.
Wat verwacht u van de regering-Meloni?
Lisa Jucca: Het eerste dossier dat de regering moet aanpakken is de begrotingswet, die tegen het einde van het jaar rond moet zijn. Demissionair premier Mario Draghi heeft die begroting nog opgesteld, maar het is een heel voorzichtige oefening, omdat Draghi wist dat er een nieuwe regering zou komen. De vraag is wat de regering-Meloni zal veranderen. Hoe hard zal ze proberen bakens te verzetten, bijvoorbeeld om de energiecrisis aan te pakken? Draghi had al meer dan 60 miljard euro tegen de crisis aangegooid, maar het gevoel is dat dit niet volstaat. Maar de Italiaanse staat kreunt onder de schulden, veel marge is er niet. Geruststellend is dat Giancarlo Giorgetti van de Lega de nieuwe minister van Financiën zou worden. Meloni zocht een top dog voor die functie. Ze hoopte op econoom Fabio Panetta, lid van de directie van Europese Centrale Bank, maar die heeft bedankt voor zo’n risicovol aanbod. Want het is met de verwachte regering-Meloni zoals met elke Italiaanse regering: hoelang houdt ze stand? De gemiddelde levensduur van een Italiaanse regering is 14 maanden.
De gemiddelde levensduur van een Italiaanse regering is 14 maanden.
Maar Giorgetti, een politicus, geen technocraat, is ook een heel gerespecteerd figuur. Pro Europa, pro financiële markten en gematigd, ook al is hij dan lid van de Lega. Hij zou een uitstekende keuze zijn, waarmee Meloni kan scoren bij investeerders. Los daarvan blijven de uitdagingen waarmee deze regering te kampen krijgt natuurlijk enorm.
En die zijn?
Jucca: Aan de ene kant zijn er gigantische economische problemen. Ook de andere Europese lidstaten worden hiermee geconfronteerd, maar Italië in het bijzonder, vanwege zijn hoge schuld. Aan de andere kant is er de stabiliteit van deze radicaal-rechtse coalitie. Dat is een groot vraagteken. Meloni is in korte tijd ontzettend populair geworden in Italië, zij is de duidelijke winnaar van de verkiezingen. Als zij het goed zou doen als premier, en nog populairder zou worden dan ze al is, gaan Berlusconi en Salvini haar misschien een spaak in het wiel steken en zich willen profileren, om te voorkomen dat hun partijen compleet irrelevant worden.
Weten we al waar brokkenmaker Matteo Salvini terechtkomt?
Jucca: Dat is de inzet van het getouwtrek in de coulissen. Zeker is dat hij in de regering zal zitten. Salvini had zijn zinnen gezet op Binnenlandse Zaken, een portefeuille die hij al eerder had, maar die krijgt hij niet. Omdat Meloni dat niet wil, en omdat hij die ministerspost destijds heeft gebruikt voor zijn persoonlijke campagne. Het zou ditmaal Infrastructuur of Landbouw kunnen worden, twee niet super prominente maar toch best belangrijke departementen, zeker voor de Lega.
Meloni, schreef u, heeft haar overwinning grotendeels te danken aan de verslechterde economische omstandigheden waaronder veel Italianen te lijden hebben. Welke beloftes heeft ze haar kiezers beloftes gedaan?
Jucca: Haar verkiezingsprogramma was ontzettend vaag, je kunt er alle kanten mee uit. Maar ze pleit voor belastingverlaging. Ze zou kunnen bezuinigen op het basisinkomen dat in 2019 is ingevoerd door de populistische regering van de Vijfsterrenbeweging en de Lega. Daarmee kan ze misschien een bescheiden belastingverlaging doorvoeren, maar ook niets revolutionairs. Feit is dat Meloni, en om het even wie vandaag Italië zou besturen, nauwelijks beleidsruimte heeft, zeker omdat Italië volgens het IMF op een milde recessie afstevent. Na de coronapandemie was de Italiaanse economie heel sterk opgeveerd – zelfs dit jaar zal Italië nog eindigen met meer dan 3 procent economische groei. Maar de groei vertraagt en zal door de energiecrisis mogelijk helemaal stilvallen.
Meldoni is een erg ervaren politica. Wat ze mist, is een solide entourage om op te steunen.
Maar Meloni is een erg ervaren politica – ze zit in de politiek sinds haar vijftiende – weet goed wat er in de wereld gebeurt en zal vermoedelijk een voorzichtige houding aannemen. Wat ze mist, is een solide entourage om op te steunen. De partij is zo snel gegroeid – niet zo lang geleden was Fratelli d’Italia maar 4 procent groot – dat ze weinig expertise in haar rangen heeft. En experts van buitenaf willen op dit moment nog liever niet met haar worden gezien.
Hoe bang moet Europa zijn voor Giorgia Meloni?
Jucca: Meloni heeft gezegd dat ze opnieuw wil onderhandelen over sommige aspecten van de tientallen miljarden aan leningen en subsidies die Italië krijgt uit het EU-herstelfonds. Maar ook al heeft ze in de grond misschien gelijk, het probleem is: er is heel weinig tijd. Elke nieuwe onderhandeling zal het proces vertragen, en Italië heeft dat geld echt nodig. Je wilt daarover dus zeker geen ruzie met Brussel. Over het algemeen zag je dat Meloni tot nu altijd met dubbele tong sprak. Tegenover zakenmensen, bedrijfsleiders, of een internationaal publiek gaf ze geruststellende boodschappen. Dat ze voor Europa is, en de begrotingsregels zal volgen. Tijdens haar campagnemeetings sprak ze andere taal en in het verleden heeft ze zich geuit als een euroscepticus. Maar ik denk dat ze heeft begrepen dat ze om te slagen een Europese koers moet volgen, zeker in de beginfase, en dat het vruchteloos is om met de EU in de contramine te gaan. Wat er gaat gebeuren in Italië op het vlak van burgerlijke vrijheden en migratie is een open vraag. Meloni is tegen migratie en wil dat de Italianen meer kinderen krijgen, maar willen de Italianen dat wel? De Italiaanse bevolking is in minder dan een decennium met 2 miljoen gekrompen.
Hoe reageren de financiële markten op de politieke toestand in Italië?
Jucca: Tot dusver heel gematigd. Al heel lang gaven de peilingen aan dat Meloni de verkiezingen zou winnen, dus de uitslag was geen verrassing. Ik denk dat Meloni ook met argusogen volgt wat er momenteel in het Verenigd Koninkrijk gebeurt, waar de financiële markten Lizz Truss een realitycheck hebben gegeven. In 2018 en 2019 probeerden de Vijfsterrenbeweging en de Lega in Italië ook onconventionele begrotingsmaatregelen door te drukken. De markten hebben toen meteen de regering afgestraft. De spread, het verschil in ontleenkosten met Duitsland, werd groter, en de regering heeft vrij snel een u-bocht gemaakt, want het is heel lastig om stand te houden tegen de druk van de financiële markten. En of je nu binnen of buiten de euro zit, als je begrotingsbeleid geloofwaardigheid verliest, zullen investeerders minder bereid zijn om je geld te lenen. En wij Italianen we hebben echt mensen nodig die ons schuldpapier willen kopen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier