De brexit is ondertussen vijf weken oud en de eerste spanningen in Noord-Ierland komen aan de oppervlakte. Een blunder van de EU heeft de zaken geen goed gedaan.
Het komt misschien niet als een grote verrassing maar de kersverse brexit doet het broze evenwicht tussen Britsgezinde protestanten en Iersgezinde katholieken in de Noord-Ierse samenleving momenteel stevig wankelen. Zo zijn de fysieke controles op producten van dierlijke oorsprong in twee Noord-Ierse havens tijdelijk opgeschort omdat er de voorbije weken steeds meer bedreigingen aan het adres van de controleurs werden vastgesteld. Er is sprake van verbale beschimpingen, maar ook van graffiti waarop de personeelsleden als doelwitten worden bestempeld.
Ook de Europese Commissie heeft haar ambtenaren, die samen met de lokale autoriteiten in de woelige Britse provincie toezien op de uitvoering van het terugtrekkingsakkoord, gevraagd om niet naar het werk te gaan. Het personeel zal pas opnieuw aan het werk gaan wanneer er echte garanties zijn dat ze hun opdracht zonder angst, vrees of ongerustheid kunnen vervullen.
Handelsgrens in Ierse zee
Het is niet duidelijk wie er achter de bedreigingen zit, maar de aanleiding ervan is wel kristalhelder. Sinds het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese eenheidsmarkt op 1 januari worden in de Noord-Ierse havens controles uitgevoerd op goederen die uit de rest van het Verenigd Koninkrijk komen. Deze afspraken tussen de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk in het terugtrekkingsakkoord moeten vermijden dat het Ierse vredesproces in gevaar komt door de herinvoering van fysieke controles op de grens tussen EU-lidstaat Ierland en Noord-Ierland.
Op die manier blijft Noord-Ierland dus deel uitmaken van de Europese eenheidsmarkt en gelden er voor goederen die uit Groot-Brittannië binnenkomen extra formaliteiten en controles, wat de leveringsketen danig verstoord heeft met lege winkelrekken in Noord-Ierse supermarkten tot gevolg.
Heel deze situatie stuit nogal tegen de borst van de Noord-Ierse unionisten, die vrezen dat het Verenigd Koninkrijk, waar Noord-Ierland toe behoort, zo uit elkaar aan het vallen is en Noord-Ierland op weg is naar een hereniging met Ierland. Ook al gebeurt dit niet, toch voelen de omstandigheden voor de unionisten aan alsof de band met Groot-Brittannië verzwakt is.
Van vaccin naar harde grens
Ook de recente suggestie van de EU om een ‘harde grens’ in te voeren voor coronavaccins, viel niet in goede aarde bij zowel het VK, Ierland én Noord-Ierland. De Europese Commissie lanceerde vorige week het idee van controles op het Ierse eiland toen bleek dat verschillende producenten van coronavaccins wilden snoeien in hun leveringen aan Europa. Volgens de Commissie zouden de vaccins die voor Europa bestemd zijn, stiekem naar het VK worden gesluisd. De Commissie wilde daarom een gevoelig artikel van het Ierse protocol activeren, dat deel uitmaakt van het brexitakkoord.
Het protocol moet net verzekeren dat er nooit fysieke controles zouden plaatsvinden op die grens tussen EU-lidstaat Ierland en Noord-Ierland, maar het bewuste artikel biedt de Unie en het VK de mogelijkheid om in uitzonderlijke omstandigheden unilateraal controles in te voeren op de grens tussen de Ierse Republiek en Noord-Ierland.
Zoiets is echter enkel mogelijk in absoilute noodsituaties waarbij ‘geen enkele andere optie voorhanden is’. De Commissie trok het voorstel meteen terug en gaf toe in de fout te zijn gegaan. Er zullen op de grens tussen Ierland en Noord-Ierland dan toch geen controles worden uitgevoerd, maar de export van coronavaccins naar het VK en Noord-Ierland zal geval per geval beoordeeld worden.
De Democratic Unionist party (DUP), de regerende partij in Noord-Ierland, wil trouwens af van dat hele Iers protocol en lanceerde deze week een campagne om ‘onze plek in de interne markt van het VK te herstellen’.
‘Vijandige daad’
De Britse regering spreekt ondertussen van een vijandige daad van de EU en is niet van plan om het hierbij te laten. Ze wil nu maximaal van de blunder van de Commissie profiteren. ‘Het is bijzonder betreurenswaardig dat de Europese Unie twijfel lijkt te zaaien over het Goede Vrijdagakkoord en lijkt op te roepen tot een grens op het Ierse eiland’, zo sprak de Britse premier Boris Johnson. De open grens is immers een van de speerpunten van het vredesakkoord uit 1998. Johnson benadrukte dat hij ‘alles zou doen’ om de eenheid van het Verenigd Koninkrijk te verzekeren en de handelsstromen over de Ierse Zee zo soepel mogelijk te laten lopen. Het VK vraagt daarom aan de EU om de huidige afgezwakte controles op de Europese normen, die lopen tot eind maart, te verlengen tot begin 2023. Dat betekent dat bepaalde Britse producten, van gekoelde vleeswaren tot supermarktwaren, niet over een Export Health Certificate hoeven te beschikken.
De Britse topminister Michael Gove en vicevoorzitter van de Europese Commissie Maros Sefcovic zullen elkaar volgende week in Londen ontmoeten voor verdere gesprekken over de situatie in Noord-Ierland.
Vrees voor sektarisch geweld
Het hele gebeuren doet de vrees rijzen voor nieuw sektarisch geweld. Hier en daar duiken al opschriften op als ‘RIP GFA (Good Friday Agreement)’ aan de kantoren van Noord-Ierse politici.
De Troubles is de naam die aan de Noord-Ierse burgeroorlog tussen protestanten en katholieken door de Britten als eufemisme werd gegeven, hoewel het een van de bloedigste burgeroorlogen in de recente Europese geschiedenis is. Het 30-jarige conflict was verantwoordelijk voor zo’n 3.500 terreurdoden en 50.000 gewonden.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
