Top in Parijs: Europa geen stap dichter bij onderhandelingstafel

Ook op hun minitop toonden de Europeanen geen tekenen van overeenstemming over een plan om troepen naar Oekraïne te sturen, mocht er een vredesakkoord met Rusland komen dat voor Kiev aanvaardbaar is.

Leiders van de grote Europese landen arriveerden gisteren onder een stralende zon maar in sombere stemming in het Élysée. Ze moesten nog steeds bekomen van de boodschap die dat weekend werd overgebracht door regeringsleden van Donald Trump: dat Europeanen geen plaats hebben aan de onderhandelingstafel tussen Amerika en Rusland over Oekraïne en dat ‘harde strategische realiteiten verhinderen dat de Verenigde Staten zich primair op de veiligheid van Europa concentreren’, zoals minister van Defensie Pete Hegseth het verwoordde. Voorafgaand aan de haastig bijeengeroepen bijeenkomst noemde de Britse premier Keir Starmer het een historische uitdaging voor het continent.

Maar aan het einde van de bijeenkomst, die was georganiseerd door de Franse president Emmanuel Macron, was het niet duidelijk of de Europese leiders daadwerkelijk beter voorbereid waren op die uitdaging.

Zeker is dat ze geen stap dichter bij een plek aan de onderhandelingstafel tussen Amerika en Rusland over Oekraïne waren gekomen. Delegaties van beide landen, onder leiding van de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Marco Rubio en de Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov, treffen elkaar vandaag in Riyad, Saudi-Arabië. Noch de Europeanen, noch de Oekraïners zijn uitgenodigd.

Britse troepen

Ook in Parijs toonden de Europeanen geen tekenen van overeenstemming over een plan om troepen naar Oekraïne te sturen, mocht er een vredesakkoord met Rusland komen dat voor Kiev aanvaardbaar is.

Europese vredestroepen op Oekraïense bodem? ‘Het zou enige improvisatie vergen, maar het is niet onmogelijk’

Macron opperde vorig jaar voor het eerst het idee om Europese boots on the ground te zetten en probeert sindsdien medestanders te vinden. Premier Keir heeft nu beloofd Britse troepen te sturen als onderdeel van een dergelijke troepenmacht, maar een dag na die uitspraak maakte hij in Parijs duidelijk dat elke inzet door de VS gegarandeerd moet worden. ‘Er moet een Amerikaanse backstop zijn, want alleen een Amerikaanse veiligheidsgarantie kan Rusland effectief afschrikken om Oekraïne opnieuw aan te vallen’, stelde hij. Dezelfde dag sloot de Poolse premier Donald Tusk het sturen van troepen uit.

Kort voor de bijeenkomst verklaarde Spanje dat het ‘te vroeg’ was om over troepen op de grond te spreken. Duitsland, dat slechts enkele dagen verwijderd is van federale verkiezingen op 23 februari, is eveneens terughoudend. Bondskanselier Olaf Scholz benadrukte in Parijs dat er ‘geen verdeeldheid over veiligheid’ mag zijn tussen Europa en Amerika. Hij zei zich ‘geïrriteerd’ te voelen dat er over troepen sturen werd gediscussieerd terwijl er nog helemaal geen vredesakkoord was.

Tot algemene verrassing was Scholz echter wel toeschietelijker over extra defensie-uitgaven. Als Europese landen meer dan 2 procent van hun bbp – de huidige NAVO-norm – aan defensie zouden uitgeven, dan zou Duitsland ‘welwillend’ staan tegenover het idee om dat bedrag niet mee te tellen in de begrotingstekorten, stelde de bondskanselier. (De Europese Unie legt momenteel een limiet op van 3 procent voor begrotingstekorten.)

Welk plan heeft Donald Trump voor Oekraïne?

Scholz gaf ook aan dat Duitsland open zou kunnen staan voor gezamenlijke Europese schuldfinanciering voor defensie, iets wat zijn vermoedelijke opvolger, Friedrich Merz, ook niet expliciet heeft uitgesloten.

Dat zou Europa in staat kunnen stellen om veel grotere bedragen te investeren in de versterking van zijn defensiecapaciteiten. Tusk, wiens land in procenten van het bbp meer aan defensie uitgeeft dan welk ander Europees land ook, heeft er bij zijn collega’s nadrukkelijk op aangedrongen dat ze Polen daarin zouden volgen.

Nieuwe fase

Hoewel de Europese leiders Parijs verlieten zonder duidelijke overeenstemming over een van deze kwesties, was er toch één lichtpuntje voor sommige deelnemers: het format van de bijeenkomst zelf, een bijeenkomst van de belangrijkste Europese spelers die nu mogelijk voortgang kan boeken.

In het verleden waren veel Europese leiders, van het Verenigd Koninkrijk tot de Baltische staten, wantrouwig tegenover Macrons lang gekoesterde discours over de vorming van een gezamenlijke Europese defensie.

Ze vermoedden dat hij daarmee ofwel de trans-Atlantische alliantie wilde ondermijnen, ofwel de Franse defensie-industrie wilde bevorderen, of beide. Maar nu Trump dat debat zowel legitiem als urgent heeft gemaakt, is de situatie veranderd.

Niet alle Europeanen waren echter gelukkig met Macrons minitop. De Italiaanse premier Giorgia Meloni was naar verluidt boos over de uitsluiting van kleinere landen, niet het minst omdat dit de aandacht vestigt op de zwakke defensie-inspanningen van Italië (en Spanje).

De Hongaarse premier Viktor Orbán noemde het, voorspelbaar, een ‘bijeenkomst van verliezers’. Maar de aanwezigheid van zowel Britse als NAVO-leiders nam een grotere bezorgdheid weg. ‘Alle deelnemers aan deze bijeenkomst beseffen dat de trans-Atlantische relatie een nieuwe fase is ingegaan’, zei Tusk na afloop.

Premier Starmer, de leider van een land dat de EU heeft verlaten, sprak zelfs over ‘wat wij als Europeanen doen’. De top heeft het Verenigd Koninkrijk dichter bij de rest van Europa gebracht, althans op dit punt. Maar dat is misschien een schrale troost in het licht van de dreigende breuk binnen de trans-Atlantische alliantie. ■