Premier Alexander De Croo (Open VLD) kijkt naar het Europese niveau om de stijgende gas- en elektriciteitsprijzen aan te pakken. Daar is de bewegingsruimte evenwel beperkt.
De gas- en elektriciteitsprijzen schieten overal in Europa de lucht in. Door de grote vraag na de coronapandemie, de beperkte gasvoorraden, het gebrek aan wind en de stijgende CO2-uitstootprijzen zal vrijwel iedereen dieper in de buidel moeten tasten wanneer de factuur binnenkort in de bus valt. Volgende inschattingen van de Griekse regering zou de Europese kostprijs aanstaande winter tot ruim honderd miljard euro kunnen oplopen.
Dat zorgt weinig verrassend voor veel politieke zenuwachtigheid. In Frankrijk liggen de demonstraties van de gele hesjes nog vers in het geheugen. President Emmanuel Macron, die in het voorjaar van 2022 voor zowel presidents- als parlementsverkiezingen staat, heeft de gasprijs tot en met april geblokkeerd en wil ook de elektriciteitskost beperken. In Italië heeft premier Mario Draghi een subsidiepakket van drie miljard euro aangekondigd. En ook in Griekenland tracht de regering-Mitsotakis met een combinatie aan subsidies en kortingen de onmiddellijke impact op de geldbuidel van haar burgers te beperken.
Toolbox
In België zijn er voorlopig geen gelijkaardige initiatieven op til. De regering-De Croo liet donderdag optekenen dat het niet van plan is de gas- en elektriciteitsprijzen te bevriezen. Wel gaven ministers van Financiën Vincent Van Peteghem (CD&V) en van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) te kennen dat het sociaal tarief kan worden verlengd of zelfs uitgebreid. Gevraagd naar wat er nog kon gebeuren, antwoordde premier Alexander De Croo (Open VLD) donderdag dat hij ook naar het Europese niveau loert. ‘Men wil die discussie op Europees niveau brengen, omdat alle Europese landen daarmee geconfronteerd zijn’, klonk het.
Men wil die discussie op Europees niveau brengen, omdat alle Europese landen daarmee geconfronteerd zijn.
Het is voorzitter van de Europese Raad Charles Michel die eerder op de week een informeel overleg heeft georganiseerd tussen België, Malta, Spanje en Polen om te kijken wat er op Europees niveau kan gebeuren. Maar de ruimte is beperkt. Elektriciteit en gas zijn marktgoederen en de Europese Unie heeft nauwelijks instrumenten ter beschikking om de prijzen op de markten indringend te beïnvloeden. Maandag staat het onderwerp als eerste agendapunt op de vergadering van de ministers van Financiën in Luxemburg. Daar worden ideeën uitgewisseld over de manier waarop de huidige impasse kan worden aangepakt. Concrete maatregelen worden niet verwacht.
Wel zal de Europese Commissie daags nadien een mededeling formuleren met daarbij een toolbox om een meer geharmoniseerde aanpak tussen de lidstaten te bewerkstelligen. Nog een dag later buigen de Europese ministers van Energie zich opnieuw over de kwestie onder leiding van het Sloveense roterende voorzitterschap. Op dat moment komt het onderwerp ook in de plenaire zitting van het Europees Parlement aan bod. Twee weken later is het aan de staatshoofden en regeringsleiders om het te bewandelen pad in een meer definitieve plooi te leggen.
‘Ketterij’
Tussen de lidstaten circuleren intussen al een heleboel ideeën. Via zogenaamde non-papers hebben Spanje, Polen en en Griekenland enkele vrijblijvende voorstellen en standpuntbepalingen geformuleerd.
Zo vraagt Spanje om een Europees platform waar de Europese lidstaten hun krachten via groepsaankopen kunnen bundelen. Christine Lagarde, voorzitter van de Europese Centrale Bank (ECB), is het idee alvast erg genegen. Daarnaast wil de Spaanse regering de Europese reacties op de stijgende prijzen beter coördineren. ‘Als de spelregels op Europees niveau worden bepaald, dan moet de oplossingen ook daar vormgegeven worden’, klinkt het vanuit Madrid.
Eens je ETS begint te gebruiken om de prijzen te drukken, dan krijg je die deur niet meer dicht. Op die manier dreigen we een waardevol instrument kwijt te spelen.
Polen vraagt dan weer om de nodige flexibiliteit wanneer een land maatregelen neemt en pleit voor langetermijnmechanismen waarmee de energiearmoede in de regio kan worden aangepakt. Ook meent Warschau dat de impact van de financiële markten op het Europees Handelsemissiesysteem (ETS) moet worden beperkt. Via ETS worden er namelijk certificaten verhandeld waarmee bedrijven tegen een steeds duurder wordende prijs CO2 of equivalenten mag uitstoten. Speculanten drijven die prijs zodanig op dat een Duits bedrijf vorige maand al aan de Europese Autoriteit voor effecten en marktenvroeg om stappen te ondernemen.
Griekenland wil tot slot een extra veiling of een vooruitbetaling binnen het Europees Handelsemissiesysteem (ETS) organiseren. Dat heeft twee doelen: tussen de 5 à 8 miljard dollar aan extra inkomsten genereren om de stijgende gasprijzen te compenseren en een bijkomend aanbod creëren om de oplopende ETS-prijzen te stabiliseren. Dat is een erg controversieel voorstel. ETS is in het leven geroepen om de groene transitie te begeleiden en niet als instrument om de energieprijzen te beïnvloeden. Bovendien wordt er momenteel nagedacht om het systeem uit te breiden naar transport en woningen, waardoor die CO2-prijs in het dagelijkse leven meer voelbaar wordt.
Het Griekse voorstel kan daarom op weinig applaus rekenen. ‘We mogen deze discussie rond de energieprijzen echt niet zomaar koppelen aan de klimaatomslag. Eens je ETS begint te gebruiken om de prijzen te drukken, dan krijg je die deur niet meer dicht. Op die manier dreigen we een waardevol instrument kwijt te spelen’, klinkt het in regeringskringen. Ook een andere regeringsbron waarschuwt: ‘Het is toch te zot voor woorden om heffingen voor woningen in te voeren en vervolgens die inkomsten rechtsstreeks terug te storten wegens hoge energieprijzen. Dat is simpelweg een vestzak-broekzakoperatie’. ‘Ketterij’, meent een Europese diplomaat.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
