Portret van Silvio Berlusconi: ‘Hij was de grootste versierder van Italië’

Hoe werd een cruisezanger een van de rijkste mannen ter wereld en de langstzittende premier van het naoorlogse Italië? Volgens het Britse zakenblad The Economist begon het allemaal met genitaliën van vrouwen uit de Kaukasus.

Het begon met een gesprek in de trein, met de ontstemde ondervoorzitter van een pensioenfonds. Berlusconi was wanhopig op zoek naar investeerders voor zijn eerste grote bouwproject. Hij had zijn familieleden laten opdraven als nepkandidaat-kopers van de appartementen die hij in een buitenwijk van Milaan had opgetrokken. Dat plannetje was pijnlijk mislukt. De baas van het pensioenfonds had door dat hij in de maling werd genomen. Maar toen zette de 27-jarige Silvio Berlusconi zijn onweerstaanbare charme in. Hij verleidde de secretaresse van de ondervoorzitter en vroeg haar wanneer haar baas nog eens naar Milaan kwam. Vervolgens boekte hij de plaats tegenover hem.

Toen ze in Milaan aankwamen, zaten ze allebei halfdronken in de bar en beschreef de ondervoorzitter in lyrische bewoordingen de intieme delen van Kaukasische vrouwen. Het project werd gered en de jonge ondernemer kon beginnen aan een nog grotere bouw, de satellietstad Milano Due. Daar bevond zich ook het televisiestation dat het begin zou worden van Berlusconi’s latere media-imperium. Die vergemakkelijkte zijn toetreding tot de Italiaanse politiek en hielp hem bijna dertig jaar lang zijn macht te behouden.

‘De hemel zij dank voor Silvio’

Volgens Berlusconi zelf was dat allemaal onvermijdelijk. Hij was een man met een missie die – ondanks de eerste tegenslagen – uiteindelijk het succes zou krijgen dat hij verdiende. Hij had enorm veel energie, de overtuigingskracht van een volbloed verkoper en een eindeloos zelfvertrouwen. En hij nam het niet zo nauw met de wet als die hem in de weg stond. Hij wist hoe hij dingen voor elkaar kon krijgen en hoe je leiding moet geven, zei hij tegen zijn Amerikaanse biograaf. ‘En ik weet hoe ik mensen van me kan laten houden’, voegde hij eraan toe.

En geliefd was hij. Uit een enquête bij jonge Italianen in 1993, het jaar voordat hij voor de eerste keer premier werd, bleek dat ze meer van hem hielden dan van Jezus. Hoewel hij nooit een meerderheid behaalde bij de verkiezingen, steunden zijn aanhangers hem met een hartstocht die je zeldzaam ziet in een democratische samenleving. Op het hoogtepunt van zijn persoonlijkheidscultus, voor de algemene verkiezingen van 2008, had zijn campagnelied de titel ‘De hemel zij dank voor Silvio’:

‘Zeg het zo,

met een kracht die alleen toebehoort

tot zij puur van geest:

‘Premier, wij zijn met u.’

De hemel zij dank voor Silvio.’

Cosa Nostra

Hij verzekerde zich van de toewijding van zijn medewerkers door verjaardagen te onthouden en bloemen te kopen voor vrouwelijke assistenten. Zoals een van zijn mannelijke plaatsvervangers in zijn partij Forza Italia zei: ze vonden Silvio niet gewoon leuk, ze hielden van hem.

Voor Berlusconi leek dat allemaal vanzelfsprekend. Wat hij maar niet kon begrijpen, was dat zovelen niet van hem hielden. Sommige journalisten – minder dan je zou verwachten – vroegen zich af hoe de zoon van een bankdirecteur in Milaan in een paar jaar zo rijk was kunnen worden. Enkelen suggereerden zelfs dat hij zijn startkapitaal had verzameld met de hulp van de georganiseerde misdaad. De bank van zijn vader zou zijn gebruikt om het geld van Cosa Nostra wit te wassen. Hij zou een maffiabaas ingehuurd hebben om bij hem thuis te werken. De man die Forza Italia voor hem had opgericht, Marcello Dell’Utri, werd later veroordeeld voor samenzwering met Cosa Nostra.

Ook het gerecht en de openbare aanklagers wilden weten of zijn succes als mediamagnaat alleen kwam door zijn zakelijk inzicht. Of had hij dat misschien eerder te danken aan de omkoping van rechters en illegale partijfinanciering? Talloze zaken werden tegen hem aangespannen. Toch wist hij altijd vrijuit te gaan, vaak door verjaring. Tijdens zijn langste ambtstermijn, van 2001 tot 2006, liet hij de wet zo aanpassen dat mogelijke processen die hem boven het hoofd hingen werden geaborteerd. Als premier trof hij bijna twintig maatregelen die hem of zijn bedrijven ten goede kwamen. En dat zakelijke imperium floreerde als nooit tevoren.

Altruïstisch

En toch was hij overtuigd van zijn altruïsme. Tijdens verkiezingscampagnes verweet hij kiezers dat ze zijn onbaatzuchtigheid niet waardeerden. Hij had meer dan twintig huizen over heel de wereld en in plaats van ervan te genieten, werkte hij zich kapot voor het welzijn van zijn ondankbare landgenoten.

Misschien wel het pijnlijkste van alles was dat sommige mensen hem een vrouwenhater vonden. Maar hij hield van vrouwen. Vrouwen die jong en mooi waren dan toch. Niet zoals Angela Merkel. Die had hij omschreven als een ‘vleesklomp die niemand wilde neuken’ en publiekelijk vernederd op een NAVO-top. Niettemin hield hij van zijn moeder Rosa. Na haar dood in 2008, juist voor zijn derde ambtstermijn, raakte hij betrokken in het eerste van vele schandalen rond jonge – soms heel jonge – vrouwen. Zijn tweede vrouw, de voormalige actrice Veronica Lario, besloot daarop de echtscheiding aan te vragen. Ze wilde haar leven niet delen met een man die seks had met minderjarige meisjes.

Zijn aanhangers – de mannen dan toch – hadden die schandalen misschien nog over het hoofd kunnen zien. Maar toen barstte in 2008 een financiële crisis uit. Die paste helemaal niet bij een man als Berlusconi. Zijn verkopers had hij altijd geleerd dat ze ‘de zon in hun broekzak moesten dragen’ en hijzelf straalde alleen maar positiviteit en optimisme uit. Maar de bankencrisis liet zien dat hij haast fysiek niet in staat was om slecht nieuws te communiceren. Hij zei tegen de Italianen dat de crisis hen niet zou treffen. Toen hun economie het jaar daarop kelderde, beseften ook zijn meest toegewijde volgers dat ze waren bedrogen door de grote versierder. Net zoals de ondervoorzitter van het pensioenfonds.

Vertaling: Lara Thierens