Rellen in Britse steden: woede is de brandstof van extreemrechts

De Britse politie wist dat ze een moeilijk weekend tegemoetging. Op 29 juli werden drie kinderen vermoord tijdens een dansles in Southport. Valse geruchten dat hun moordenaar een illegale moslimimmigrant was die in een bootje was aangekomen, verspreidden zich snel over het internet. Dat leidde de volgende dag tot rellen in de noordelijke stad en tot geweld in Londen, Hartlepool en elders.

Premier Keir Starmer bestempelde de onrust als het werk van een ‘kleine, hersenloze minderheid’ van ‘uitschot’ van ‘extreemrechts’. Daaropvolgende betogingen in Manchester en andere steden, die werden georganiseerd via kanalen op X, WhatsApp en Telegram, versterkten dat oordeel. Maar ze brachten ook een breder, sluimerend gevoel van onvrede aan de oppervlakte.

Veel demonstranten in Manchester namen aanstoot aan de bewering dat ze lid waren van extreemrechts en aan het gezang van ‘nazi-uitschot’ van de tegenbetogers. We zijn maar ‘gewone mensen’, zei John Taylor, een ex-marinier die voor het eerst een demonstratie bijwoonde. Hij zei dat hij geen bezwaar had tegen immigratie op zich, maar wel tegen de gewelddadige criminaliteit en de kosten voor de belastingbetaler die het met zich meebrengt als nieuwkomers niet goed worden ‘doorgelicht’ (de persoon die beschuldigd werd van de moorden in Southport was in Groot-Brittannië geboren uit Rwandese ouders). Toch suggereerden gezangen van ‘Mohammed is een pedo’ en ‘Oh, Tommy Robinson’, een extreemrechtse aanhanger van de omvolkingstheorie, dat velen in de menigte de etiketten verdienden die ze van de premier hadden gekregen.

Moskee in brand

Niet alle protesten verliepen even rustig. In Liverpool sprak de politie van ‘ernstige wanordelijkheden’. Sommige demonstranten, vooral jonge mannen, gooiden met flessen, stenen en stoelen. De politie rende op hen af met relschilden en wapenstokken om hen af te weren. En dan hielden beide groepen een adempauze voordat ze weer opnieuw begonnen.

Het geweld in Liverpool werd elders herhaald. In Sunderland gooiden demonstranten bierblikjes en bakstenen naar politieagenten buiten een moskee. Verschillende auto’s en een politiebureau werden in brand gestoken. Zaterdag brak ook geweld uit bij protesten in Blackburn, Blackpool, Bristol, Hull, Nottingham, Preston en Stoke-on-Trent. Yvette Cooper, de minister van Binnenlandse Zaken, zwoer dat de betrokkenen de ‘volle kracht van de wet’ zouden voelen. Meer dan 90 mensen werden gearresteerd. Er worden plannen gemaakt om de rechtbanken langer open te houden om de verwachte toename van het aantal zaken aan te kunnen.

‘In het denken over migratie is er tussen rechts en extreemrechts veel meer tweerichtingsverkeer dan gedacht’

Proud Boys

Onder de gemaskerde gezichten in Liverpool bevond zich af en toe een symbool van extreemrechts – de opvallende zwarte en goudomrande Fred Perry-shirts van de Proud Boys of de doodshoofdmaskers van de Atomwaffen Division, een neonazigroep. Voor hen zijn mensen die zich genegeerd voelen potentiële rekruten. De protesten stellen nieuwkomers bloot aan radicalere ideeën. Het geweld en de onvermijdelijke vervolgingen vestigen de aandacht op hun zaak. Zaterdagmiddag plaatste het ­Independent Nationalist ­Network, een kleine neonazigroep, een af­beelding van een raam op zijn Telegram-kanaal met de tekst ‘Overton window’ (een academische term voor ‘het geheel van sociaal aanvaard­bare ­politieke opvattingen’): al het glas was ingegooid.

Is het echt crisis in het Verenigd ­Koninkrijk? De kans bestaat dat er te sterk wordt gereageerd op de rellen. In Liverpool waren de echte onruststokers vooral jongeren die genoten van de opwinding. Onder volwas­senen is de kruising tussen extreemrechtse ideologen en voetbalhooligans aanzienlijk: sommigen vinden geweld gewoon leuk.

Zeker bij warm weer krijgt het VK soms te maken met uitbarstingen van geweld. Arrestaties en vervolgingen kunnen het enthousiasme van demonstranten snel temperen, zoals tijdens de rellen in Londen in 2011. Maar zelfgenoegzaamheid is ook een vergissing. De woede van de demonstranten over immigratie is echt. Desinformatie kan de spanningen snel opdrijven. En woede is de brandstof van ­extreemrechts.

Brits premier kondigt een ‘paraat leger’ van politieagenten aan, na extreemrechtse rellen