Regeringscrisis in Parijs: storten de financiële markten Frankrijk de dieperik in?

Mag kersvers Frans premier Michel Barnier alweer zijn koffers pakken? Woensdagmiddag slaan uiterst links en rechts naar verwachting de handen in elkaar om hem wandelen te sturen. De financiële markten kijken bezorgd toe, president Emmanuel Macron is haast nergens te bespeuren.

Frankrijk zit in de rats. Onze zuiderburen kampen dit jaar met een sputterende economie, een begrotingstekort van 6,1 procent en een staatsschuld van een kleine 113 procent ten opzichte van het bruto binnenlands product. Niet alleen verwacht de Europese Commissie dat die schuldgraad de komende jaren nog sterk zal stijgen, ze meent ook dat de rentelasten op die schulden in 2025 zullen oplopen tot maar liefst 2,5 procent van het bbp. Dat is meer dan wat Frankrijk, het land met veruit de grootste overheidsuitgaven van de Europese Unie, momenteel uitgeeft aan onder meer defensie.

Tegen die achtergrond wil de Franse premier Michel Barnier volgend jaar maar liefst 60 miljard euro besparen. Dat is dubbel zoveel als wat zijn voorganger François Hollande tijdens de financieel-economische crisis in 2012 in twéé jaar tijd wilde besparen vinden – wat toen leidde tot een sociaal bloedbad en felle protesten. Maar Barnier heeft sinds de vervroegde verkiezingen van juli geen meerderheid meer in de Assemblée Nationale. Daarom beroept hij zich op een omstreden presidentieel decreet dat toelaat om een voorstel zonder discussie voorbij het parlement te loodsen.

Meloni

Voor de linkse oppositie is het reden genoeg om een motie van wantrouwen tegen Barnier en zijn regering in te dienen. Dinsdagnamiddag gaat het spektakel van start. 288 parlementsleden volstaan om de voormalige Brexitonderhandelaar de laan uit te sturen. Het manoeuvre van de linkse Nouveau Front Populaire-coalitie hoeft nauwelijks te verbazen. Na haar verkiezingsoverwinning in juli was het NFP meer dan verbolgen over het feit dat de Franse president Emmanuel Macron alsnog een centrumrechtse kandidaat-premier voordroeg, in plaats van de eigen Lucie Castets.

Emmanuel Macron heeft gegokt, verloren en werd gered door een ander

Bij verlies valt Barnier de bedenkelijke eer te beurt de kortst zittende Franse premier van de Vijfde Republiek te zijn – en de eerste die door een motie van wantrouwen wandelen wordt gestuurd sinds 1962. Voor Barnier komt het desalniettemin als een koude douche. Aanstaande donderdag zou hij normaliter op de koffie gaan bij zijn Italiaanse ambtgenote Giorgia Meloni, op zoek naar bondgenoten om het EU-Mercosur-handelsakkoord te blokkeren, maar naar verwachting zal de Franse premier zijn eerste officiële bezoek in het buitenland niet eens kunnen aanvatten.

Rechtszaak

Barnier mag waarschijnlijk zijn koffers pakken, want bij het Rassemblement National (RN) gaven kopstukken Marine Le Pen en Jordan Bardella meermaals te kennen de linkse motie van wantrouwen te zullen steunen. Het blijft afwachten of het RN daadwerkelijk de daad bij het woord voegt, aangezien de partij de voorbije week de verhoging van zowel de elektriciteits- als de medicijnenprijzen kon tegenhouden. Het zijn overwinningen die Le Pen met verve zou kunnen claimen, zeker nu het RN zich al een tijdlang probeert te profileren als de partij van het goed bestuur met een sociale smoel.

Uit peilingen blijkt echter dat de RN-achterban de regering-Barnier zonder omwegen kopje onder wil. Bovendien lijkt er binnen het RN ook paniek te heersen over de rechtszaak die Le Pen boven het hoofd hangt over jarenlang misbruik van Europese middelen in het vorige decennium. In dat kader eist het Franse parket vijf jaar cel, een boete van 300.000 euro en dat Le Pen zich vijf jaar lang niet verkiesbaar kan stellen. In maart weten we normaliter meer. Aast Le Pen, net zoals haar radicaal-linkse tegenhanger van La France Insoumise (LFI) Jean-Luc Mélenchon, daarom snel op nieuwe presidentsverkiezingen?

‘Spookbedrijf’ van Marine Le Pen passeert langs de Europese kassa

Donald Trump

Het is president Emmanuel Macron die daar uiterlijk over beslist, maar die is dezer dagen in geen Franse velden of wegen te bekennen. In tegenstelling tot de voorbije zeven jaar, waarin Macron nauwelijks uit de openbaarheid weg te slaan was, lijkt hij er nu op te hopen dat de impasse niet op hemzelf afstraalt. Vorige week zat hij in Brazilië voor de G20-top, momenteel vertoeft hij in Saudi-Arabië. Dit weekend wordt hij wel opnieuw in Parijs verwacht voor de feestelijke heropening van de Notre-Dame-kathedraal, waar ook toekomstig Amerikaans president Donald Trump wordt verwacht.

Hoe dan ook is het onduidelijk wat er zal gebeuren als Barnier daadwerkelijk de vertrouwensstemming verliest. Het parlement ontbinden en nieuwe verkiezingen uitschrijven, kan Macron pas vanaf juni volgend jaar. Macron moet dus op zoek naar een andere kandidaat-premier – volgens Le Monde komen huidig defensieminister Sébastien Lecornu of MoDem-voorzitter François Bayrou in aanmerking. Maar ook zij zullen voortdurend kampen met een politieke realiteit waarin de drie politieke blokken in het Franse halfrond elkaar het licht in de ogen niet gunnen.

Griekenland

Het blijft met andere woorden aanmodderen, en dat is ook de financiële markten niet ontgaan. In Parijs was de opluchting groot vorig weekend, toen ratingbureau Standard & Poors ’s lands kredietwaardigheid niet naar beneden bijstelde. Maar daarmee zijn de begrotingsproblemen en de instabiliteit niet van de baan. Vorige week nog kwam de Franse tienjaarsrente bijvoorbeeld op een hoger niveau dan die van Griekenland, dat zijn veel grotere staatsschuld dankzij de bloeiende economie en een stabieler politiek landschap in sneltempo afbouwt.

Als het regent in Parijs, druppelt het in Brussel: verliezen de financiële markten het vertrouwen in Frankrijk, dan dreigt ook België snel in het vizier te komen. Reden tot paniek is er niet meteen, maar de Arizona-partijen en formateur Bart De Wever (N-VA) houden de ontwikkelingen bij onze zuiderburen maar beter nauwgezet in de gaten. Het zou namelijk niet de eerste keer zijn dat een Belgische regering gevormd wordt onder druk van de financiële markten en de ratingbureaus.