Reconstructie #CorruptionEurope: ‘Het lijkt hier wel Ocean’s Eleven’

Op basis van gesprekken met insiders en info uit het strafdossier maken Knack en Le Soir een gedetailleerde reconstructie van #CorruptionEurope, het onderzoek naar corruptie in het Europees Parlement.

DEEL 1: Staatsveiligheid

Voorjaar 2022. Een team van de Staatsveiligheid betreedt discreet een zandsteenkleurig appartementsgebouw van zeven verdiepingen in Schaarbeek, op een halve kilometer van de VRT-toren. Hier woont de Italiaanse ex-politicus Pier Antonio Panzeri (67), maar de Staatsveiligheid heeft voldoende garanties dat hij nu niet thuis is.

Onder het bed in de slaapkamer ligt een eenvoudige zwarte reistrolley op wieltjes. Wanneer de spionnen de ritssluiting openen, treffen ze vier pakketten aan, onder meer gewikkeld in een rode plastic zak van C&A en een plastic winkelzakje van Carrefour. In de pakketten zitten 7601 biljetten van 50 euro, samen goed voor 380.050 euro. Bingo. En dat is nog niet alles.

Ingebouwd in de kleerkast van Panzeri vindt de Staatsveiligheid een zilverkleurig brandkastje met numeriek slot. Zodra dat is geopend, zien ze eerst een boek en een karton liggen. Maar daarachter vinden ze drie geldbundels met stapels eurobiljetten van 50, 100 en 200 euro. Ditmaal gaat het om 320.000 euro.

De Staatsveiligheid fotografeert alle cash. Wanneer de spionnen het pand verlaten, verraadt niets hun onaangekondigde bezoek. Alle sporen zijn uitgewist.

‘Zeer betrouwbare inlichtingen’

Voor de geheime inkijkoperatie bij Panzeri kreeg de inlichtingendienst toestemming van de drie magistraten van de BIM-commissie. Zij zien toe op het gebruik van zogenoemde ‘bijzondere inlichtingenmethoden’.

De operatie past in een intelligence-onderzoek naar inmenging door een vreemde mogendheid, dat de Staatsveiligheid al in 2021 lanceerde. Ze had van een bevriende Europese inlichtingendienst ‘zeer betrouwbare inlichtingen’ ontvangen: Panzeri en het Italiaanse Europarlementslid Andrea Cozzolino zouden zijn omgekocht door de Marokkaanse geheime dienst DGED. In ruil zouden ze heimelijk verklaringen en resoluties in het Europees Parlement en zelfs benoemingen van Europarlementsleden in commissies beïnvloeden.

De Staatsveiligheid zet een brede waaier aan bijzondere inlichtingenmethoden in, waaronder ook telefoontap. Ze werkt in het dossier ook samen met vijf andere Europese inlichtingendiensten.

Strafbare feiten

Na de inkijkoperatie bij Panzeri thuis koppelt de Staatsveiligheid de resultaten terug naar de BIM-commissie. Niet veel later – op 26 april – licht de voorzitter van die commissie schriftelijk het federaal parket in. ‘De diensten van de Staatsveiligheid hebben in een inlichtingenonderzoek doorzoekingen uitgevoerd in de woning van Panzeri’, staat te lezen in het niet-geclassificeerd proces-verbaal, opgesteld door BIM-commissievoorzitter Jean-Claude Claeys. In het document worden de resultaten van de inkijkoperatie door de Staatsveiligheid toegelicht om te besluiten dat er ‘ernstige aanwijzingen zijn, minstens redelijke vermoedens’ dat Panzeri betrokken is bij witwassen.

‘Over het onderzoek zelf kan ik geen uitspraken doen’, zegt de voorzitter van de BIM-commissie in een reactie aan Knack en Le Soir. ‘Ik laat ook in het midden of de Staatsveiligheid zelf al nota’s over deze zaak had doorgegeven aan de gerechtelijke autoriteiten. Maar ik kan wel bevestigen dat de BIM-commissie een niet-geclassificeerd proces-verbaal kan opstellen wanneer een bijzondere inlichtingenmethode vermoedens of aanwijzingen van strafbare feiten aan het licht brengt. In dat ge- val kunnen we bepaalde informatie van de inlichtingendiensten declassificeren en doorspelen aan het parket. Sinds ik in 2016 voorzitter werd van de commissie, is dat toch al tientallen keren gebeurd. Het is dus niet zo uitzonderlijk. En voor alle duidelijkheid: zo’n proces-verbaal is slechts een steunbewijs, het volstaat niet om iemand voor de rechtbank te veroordelen. Het is aan de gerechtelijke autoriteiten om de nodige bewijzen te vergaren.’

Codenaam ‘Mezzo’

Verwijzend naar de nota van de BIM-commissie van eind april opent het federaal parket op 12 juli 2022 een onderzoek. Federaal procureur Frédéric Van Leeuw vraagt de Staatsveiligheid alle pertinente info door te geven.

Een dag later al stuurt Francisca Bostyn, administrateur-generaal van de Staatsveiligheid, een document met gedeclassificeerde info naar het federaal parket en de federale politie. De dienst beschrijft een ‘netwerk dat namens Marokko, maar ook namens Qatar, inmengingsactiviteiten uitvoert in de Europese instellingen via personen op sleutelposities’.

Het federaal parket vertrouwt het onderzoek toe aan Brussels onderzoeksrechter Michel Claise en aan de Centrale Dienst voor de Bestrijding van Corruptie van de federale politie. Die stelt op 15 juli 2022 een proces-verbaal op met bijkomende info over Panzeri en tien anderen. Ze stelt ook voor om telefoontaps te starten.

Het dossier krijgt intern de codenaam ‘Mezzo’ mee. Het is zo gevoelig dat aanvankelijk slechts een handvol magistraten en onderzoekers op de hoogte is. Ook uit voorzorg – je weet nooit wie meeluistert – gebruiken de speurders kleuren als codenaam voor mensen uit het dossier.

DEEL 2: Marokko

Zaterdag 4 juni 2022. Maria Colleoni (67), de echtgenote van Panzeri, is op bezoek in Marokko. Ze wordt er ontvangen door Abderrahim Atmoun, de ambassadeur van Marokko in Polen. Volgens de Staatsveiligheid is het Atmoun die Panzeri & co. opdrachten geeft namens Marokko.

Colleoni belt haar man op. De Staatsveiligheid luistert stiekem mee.

‘Alles ging goed, we werden behandeld als vips’, zegt Colleoni opgetogen. ‘We zijn bij Atmoun koffie gaan drinken.’

Of ze de ‘dozen heeft gezien’, vraagt Panzeri. Zijn vrouw stelt hem onmiddellijk gerust: Atmoun heeft twee van de dozen geopend en de inhoud getoond. Dan ‘nam hij enkele producten, gooide ze in de zak en zei dat het een geschenk van Atmoun was.’

Westelijke Sahara

De vriendschap tussen Atmoun en Panzeri lijkt terug te gaan tot 2009, toen de Italiaanse socialist werd herkozen in het Europees Parlement. Atmoun en Panzeri werden in die periode samen covoorzitter van de gemengde parlementaire commissie Marokko-EU.

In een diplomatieke telex uit 2013 stelt de Marokkaanse missie in Brussel haar regering een reeks maatregelen voor om ‘het toenemende activisme van onze tegenstanders binnen het EP’ tegen te gaan. De missie was van plan haar ‘optreden te coördineren met de voorzitter van de Maghreb-delegatie bij het EP, de heer Antonio Panzeri, een goede vriend van Marokko’.

Pittig detail: in juli 2014 kreeg Panzeri in Marokko de Orde Van de Troon uitgereikt door koning Mohammed VI. Dezelfde dag kreeg ook zijn vriend Atmoun een medaille.

Later zal Panzeri tijdens een verhoor aan Claise verklaren dat hij zijn mandaat als Europarlementslid nooit verraden heeft. Pas na afloop van zijn derde mandaat, in 2019, zou hij betaalde opdrachten van de Marokkanen hebben aanvaard. Panzeri moest rapporteren aan Atmoun, die volgens de Staatsveiligheid op zijn beurt zou rapporteren aan de Marokkaanse spion Mohamed B. Die laatste is al sinds 2008 bij de Staatsveiligheid bekend, en was eerder ook al actief in Barcelona en Parijs.

Pegasus-spyware

Ook de vriendschap tussen Panzeri en de Italiaan Francesco Giorgi gaat terug tot dezelfde periode. Giorgi, afgestudeerd in politieke wetenschappen aan de universiteit van Milaan, was nog geen 23 jaar toen hij in het kader van een Erasmus-uitwisseling bij de ULB aan de slag ging en een stage deed in het Europees Parlement. Daar ontmoette hij niet alleen het Griekse Europarlementslid Eva Kaili – die later zijn partner zou worden – maar ook Antonio Panzeri.

Aan het begin van zijn tweede Europese mandaat zag Panzeri wel iets in die jonge drietalige landgenoot – Panzeri zelf spreekt enkel Italiaans – en hij bood hem een plek aan als assistent.

Toen Panzeri in 2019 het Europees Parlement verliet, werd Francesco Giorgi de assistent van Andrea Cozzolino. Giorgi bleef wel zijn voormalige baas Panzeri ondersteunen bij de lancering en het beheer van Fight Impunity, de Brusselse non-profit die Panzeri oprichtte en die mogelijk een rol heeft gespeeld bij de financiering van de inmengingsactiviteiten. Andrea Cozzolino nam op zijn beurt in 2019 het covoorzitterschap van de gemengde parlementaire commissie over van Panzeri. Volgens de Staatsveiligheid ontmoette Cozzolino dat jaar ook persoonlijk de baas van de Marokkaanse geheime dienst DGED.

Bovendien is Cozzolino lid van de tijdelijke onderzoekscommissie PEGA van het Europees Parlement. Die onderzoekt het gebruik van Pegasus en soortgelijke spyware in Europa. Speurders gaan na of Cozzolino op vraag van Marokko in die commissie is geïnfiltreerd.

DEEL 3: Qatar

De scène speelt zich af in de Brusselse flat van Antonio Panzeri. We horen twee mannen ongeremd lachen. Ze hebben géén idee dat de Staatsveiligheid stiekem meeluistert. Panzeri heeft afgesproken met de Italiaanse vakbondsman Luca Visentini (59). Zijn carrière bevindt zich op een keerpunt: de topman van het Europese vakverbond is kandidaat om in november 2022 algemeen secretaris te worden van het Internationaal Verbond van Vakverenigingen (ITUC).

Panzeri stopt de vakbondsman enveloppen met bankbiljetten toe. ‘Het lijkt hier wel Ocean’s Eleven’, lacht Visentini.

Aan de onderzoeksrechter zal Visentini – die inderdaad ITUC-topman wordt – later uitleggen dat hij dacht dat het ging om een donatie van de vzw Fight Impunity. In een persbericht licht hij toe dat het ging om ‘een schenking van minder dan 50.000 euro’. De Staatsveiligheid gaat ervan uit dat het geld uit Qatar komt en bedoeld was als steun voor Visentini’s kandidatuur.

Aanvankelijk werkte de inlichtingendienst enkel op het spoor-Marokkko, maar vervolgens achterhaalde de Staatsveiligheid dat het netwerk rond Panzeri ook in opdracht van Qatar zou opereren. ‘De inmenging wordt geleid door de Qatarese minister van Arbeid, Ali Bin Samikh Al-Marri, met de hulp van een assistent’, schrijft de Staatsveiligheid in de nota die aan het federaal parket is bezorgd. ‘De doelstellingen van Qatar verschillen van die van Marokko. Terwijl dat laatste land probeert invloed te krijgen binnen het Europese apparaat om beslissingen in zijn voordeel te beïnvloeden, proberen de Qatari het imago van hun land op het gebied van werknemersrechten te verbeteren.’

Visentini ontkent dat hij door Qatar is gebruikt: ‘Men heeft me niets gevraagd. Ik heb niks gevraagd in ruil voor het geld, en er is me geen enkele voorwaarde opgelegd.’

Suite 412

Zondag 9 oktober 2022. Een Qatarese delegatie – zes mannen, drie zwarte Mercedessen – arriveert in het Steigenberger Wiltcher’s hotel. In dat vijfsterrenhotel aan de Louizalaan verblijft Al-Marri gewoonlijk wanneer hij Brussel bezoekt. De volgende dag hebben Panzeri en Giorgi hier afgesproken. Op camerabeelden zien we de twee mannen om 17.52 uur aankomen in de hotellobby.

De ontmoeting tussen Panzeri en de Qatarese minister van Arbeid in suite 412 duurt minder dan een uur en twintig minuten. De speurders noteren dat Panzeri de kamer verlaat met een tas die voller is dan toen hij aankwam. Later zal Giorgi tijdens zijn verhoor aan de politie uitleggen dat de samenwerking met Qatar in 2019 van start ging, en dat de hotelontmoeting diende om de hoorzitting van Al-Marri in het Europees Parlement voor te bereiden. Die vindt een paar weken later plaats – op 14 november – in de Subcommissie mensenrechten. Volgens Giorgi waren de vragen die sommige Europarlementsleden aan Al-Marri stelden mee voorbereid door Panzeri.

DEEL 4: huiszoekingen

Vrijdag 9 december 2022. Een aantal mensen uit het dossier staan op het punt naar het buitenland te vertrekken voor de kerstvakantie. Het is nu of nooit. In de Wiertzstraat in Brussel – vlak bij het Europees Parlement – wachten speciale eenheden van de federale politie al in de vroege ochtend geduldig tot Giorgi zijn woning verlaat. Door de parlementaire immuniteit van zijn echtgenote Kaili kan de politie er niet zomaar binnenvallen. Uren tikken voorbij. Maar dan is het zover. Giorgi rijdt met zijn Landrover Discovery de garage uit. De inbeslagname van Giorgi’s telefoon en zijn verhoor zijn cruciaal voor het onderzoek. Giorgi’s aanhouding vormt het begin van een reeks van 16 huiszoekingen in de Europese wijk van Brussel en elders in de hoofdstad.

De speurders doorzoeken niet alleen de woning van Panzeri maar ook die van verschillende parlementaire assistenten van de S&D-fractie, Europese ambtenaren en lobbyisten. Om 10.02 uur wordt Panzeri van zijn vrijheid beroofd. Ook Giorgi, Visentini en een lobbyist worden opgepakt voor verhoor (Visentini wordt later vrijgelaten).

Net voor het middaguur brengen Knack en Le Soir het nieuws over de invallen naar buiten – de scoop gaat al snel de wereld rond. De operatie is nu al een succes: niet alleen zijn computers en smartphones in beslag genomen, bij Panzeri thuis hebben de speurders ook 600.000 euro aangetroffen. En het strafste moet nog komen.

Filmset

Vrijdagmiddag lijkt de Europese wijk van Brussel heel even een filmset.

Gealarmeerd door de gebeurtenissen neemt Eva Kaili contact op met haar vader, die op bezoek is in België. De voormalige Griekse tv-presentatrice wéét dat haar man thuis cash geld heeft liggen, en vraagt haar vader om hulp – zo zal ze later in een verhoor aan speurders vertellen.

Even later wordt de vader gearresteerd in het Sofitel-hotel. Hij heeft een tas bij zich met pampers en een papflesje, maar er zitten ook biljetten van 50 euro in, ter waarde van honderdduizenden euro’s. Op heterdaad betrapt. Handig: nu kunnen de speurders wel degelijk een huiszoeking uitvoeren bij Kaili thuis.

In de duplex van Kaili en Giorgi treffen speurders opnieuw cash aan, ditmaal verstopt in handtassen en luxe reistassen. Alles samen 150.000 euro. Kaili wordt om 17.09 uur van haar vrijheid beroofd. Ook haar vader zal een nacht in de cel doorbrengen.

Gierende banden

Zaterdagavond 10 december. De zenuwen staan strak gespannen: het vliegtuig van Roberta Metsola heeft 42 minuten vertraging. Onderzoeksrechter Claise heeft de voorzitster van het Europees Parlement met spoed laten afkomen uit Malta voor een huiszoeking bij het Belgische Europarlementslid Marc Tarabella (PS) in Anthisnes. Tijdens zijn verhoor heeft Giorgi immers verklaard dat hij niet alleen Cozzolino maar ook Tarabella ervan verdenkt geld te hebben ontvangen. Tarabella heeft dat steeds ontkend.

Om 19.32 uur landt de vlucht van Air Malta in Zaventem. Spannend: de rit tot Anthisnes bedraagt meer dan 100 kilometer en de huiszoeking moet voor 21 uur plaatsvinden. Gierende banden. Ze raken er net op tijd. Maar de speurders treffen géén cash aan bij Tarabella. Ze nemen enkel twee mobiele telefoons en een tablet in beslag.

Spoedprocedure

Na het weekend valt de politie binnen in tien bureaus van het Europees Parlement in Brussel. Dat staat toch haast leeg: de Europarlementsleden zijn in Straatsburg samengekomen voor de plenaire vergadering.

Bij het begin van de zitting in Straatsburg geeft Metsola een beklijvende speech: ‘Het Europees Parlement, beste collega’s, wordt aangevallen.’ Nog diezelfde week schaart een kamerbrede meerderheid in het Europees Parlement zich achter de resolutie waarin hervormingen worden vooropgesteld om nieuwe schandalen te vermijden. Al het wetgevende werk met betrekking tot Qatar wordt ‘on hold’ gezet.

Qatar heeft inmiddels gereageerd op het corruptieschandaal. ‘Het is ongegrond om de beschuldigingen hierover in verband te brengen met de regering in Doha’, aldus de Qatarese EU-vertegenwoordiging in Brussel. De Marokkaanse minister van Buitenlandse Zaken Nasser Bourita stelde dat ‘het partnerschap tussen Marokko en de EU wordt geconfronteerd met herhaaldelijke aanvallen’.

Panzeri, Kaili, Giorgi en de lobbyist zitten in voorlopige hechtenis. Het onderzoek gaat intussen voort. Op verzoek van de Belgische justitie leidde Metsola begin januari een spoedprocedure in om de immuniteit van Cozzolino en Tarabella op te heffen. Beiden houden hun onschuld staande en zeggen dat ze willen meewerken aan het onderzoek. Uiteraard geldt voor alle betrokkenen het vermoeden van onschuld, tot een rechtbank anders zou oordelen.