Puigdemont schiet Spaanse premier Sánchez te hulp, rechts blok valt uiteen

Om zijn premierschap te verlengen hoopt de socialistische Spaanse premier Pedro Sánchez op pragmatisme van de Catalaanse separatist Carles Puigdemont. In ruil voor toegevingen toont die laatste zich voorzichtig bereid om mee te werken. Intussen dreigt het rechterkamp uit elkaar te vallen.

Meteen na zijn familievakantie in Marokko moet de Spaanse en socialistische interim-premier Pedro Sánchez opnieuw vol aan de bak. Tijdens zijn voorzitterschap van de Europese lidstaten wacht Spanje namelijk op een nieuwe regering, en bij de vervroegde verkiezingen in juli bleek dat het linker- noch het rechterkamp in het parlement zomaar aan voldoende zetels zou raken. Donderdag kwam het parlement voor de eerste keer samen na het reces en kon de koehandel meteen beginnen.

Door de verkiezingsnederlaag van het radicaal-rechtse Vox volstond de overwinning van de centrumrechtse Partido Popular (PP) niet voor een tweepartijenmeerderheid. Op andere mogelijke partners moeten de twee niet rekenen – door Vox weigeren andere partijen toe te happen.

Door die uitzichtloze situatie heeft Vox begin augustus al aangekondigd dat het de Partido Popular-leider Alberto Nunez Feijóo ook zonder eigen regeringsdeelname wil steunen. Dat manoeuvre heeft weinig uitgehaald, Feijóo heeft met het verbond de verkiezingen gewonnen en de formatie verloren.

Voor Sánchez liggen de kaarten beter, tenminste als hij voldoende steun vindt bij de zeven andere partijen in het parlement. De Catalaanse banneling Carles Puigdemont speelt daarbij een cruciale rol. Puigdemont, die sinds het onafhankelijkheidsreferendum van 2017 vervolging riskeert en daarom in België verblijft, zet als partijvoorzitter nog steeds de grote lijnen uit bij de Junts per Catalunya. Die behaalde bij de verkiezingen zeven zetels – steun die Sanchez broodnodig heeft voor een meerderheid van 176 stuks. Sinds 23 juli is Puigdemonts politieke carrière plots opnieuw springlevend.

Spionage

In Spanje legt de kandidaat-premier aan het parlement een inhoudelijk programma voor, maar maken de partijen die dat programma steunen niet noodzakelijk deel uit van de regering – wat Vox bij de Partido Popular dus al aankondigde.

Sánchez sprak sinds de verkiezingen alleen nog maar over een regeringsalliantie met Sumar – waar het radicaal-linkse en uiteengeslagen Podemos sinds kort deel van uitmaakt. Samen kunnen ze slechts rekenen op 152 van de 350 zetels, een minderheidsregering dus.

(Lees verder onder de afbeelding)

Sánchez probeert Puigdemont en andere regionalisten het hof te maken. ‘Spanje spreekt Spaans. Maar ook Catalaans, Baskisch en Castiliaans’, klonk het woensdag. ‘We gaan het gebruik van zulke talen bevorderen.’ Ook beloofde Sánchez een speciaal onderzoek naar het gebruik van de spionagesoftware Pegasus tegen de separatisten.

Bovendien heeft Sánchez zijn partijgenote Francina Armengol voorgedragen als voorzitter van het Spaanse Lagerhuis – als voormalig minister-president van de Balearen vormde zij eerder een coalitie met regionalistische partijen.

De Junts per Catalunya gaven donderdagochtend op het laatste nippertje hun steun aan Armengol. Ze haalde het met 178 stemmen, de PP-kandidate strandde op 139 stuks na een breuk met Vox. Toch blijft het afwachten of Sánchez’ flirt voor Puigdemont volstaat voor de regeringsvorming.

‘Ik vertrouw de Spaanse politieke partijen niet. Ik wil harde garanties’, aldus Puigdemont. Zo eist de Catalaan meer zelfbeschikking voor de regio’s en amnestie voor al wie na het onafhankelijkheidsreferendum vervolgd werd. Sánchez heeft echter aangegeven dat zoiets niet binnen de grondwettelijke mogelijkheden ligt.

Koningskwestie

Sánchez heeft er desondanks een goed oog op. Woensdag kondigde hij aan het vertrouwen van het parlement te zullen vragen. Maar dat moet nog blijken. Volgens de Spaanse grondwet beslist het staatshoofd – Koning Felipe VI – over het formateurschap. Bij de eerste poging moet die een absolute meerderheid van 176 zetels kunnen verzamelen, bij de tweede poging volstaat een gewone meerderheid – onthoudingen spelen dan een cruciale rol. Is dat twee maanden na de eerste poging bij geen enkele formateur gelukt, dan wordt het parlement ontbonden en volgen er nieuwe verkiezingen.  

Koning Felipe VI, die het dagelijkse politieke gewoel moet overstijgen, zit momenteel in een ietwat lastig parket. De PP meent dat de grootste partij en verkiezingswinnaar formateur moet worden, maar heeft tegelijkertijd nauwelijks uitzicht op een succesvolle formatie – ook niet na de ogenschijnlijke breuk met Vox donderdagochtend.

Volgens Sánchez doet het niet ter zake wie de grootste partij is, wel wie in het parlement het meeste steun geniet en een democratische meerderheid kan vormen – hij ligt duidelijk in polepositie, en dat kan Koning Felipe VI na donderdagmiddag ook niet zijn ontgaan.

Voor PP-kopman Feijóo is het voorlopige pact tussen de PSOE en de Catalaanse separatisten slecht nieuws. Ook al won zijn partij bij de verkiezingen 48 zetels en staat de partij in sommige regio’s erg sterk, in eigen rangen komt hij sinds de stembusgang in juli steeds meer onder druk.

De overwinning kwam er ondanks en niet dankzij hem, luidt het bij critici in de partij. De populaire president van de Madrileense autonome gemeenschap Isabel Díaz Ayuso, die Feijóo voorlopig wel publiekelijk blijft steunen, staat te boek als zijn gedoodverfde opvolger.