Macron verliest meerderheid, partij van Le Pen boekt grote zetelwinst

De Franse president Emmanuel Macron verliest zijn absolute meerderheid in het parlement. Dat blijkt uit de officiële resultaten van de tweede ronde van de Franse parlementsverkiezingen. Het linkse blok Nupes wordt de belangrijkste oppositieformatie en het radicaal-rechtse Rassemblement national van Marine Le Pen beleeft de grootste zetelwinst.

De coalitie Ensemble! van Macron blijft weliswaar met voorsprong de grootste formatie in de Assemblée Nationale, maar ze komt niet in de buurt van de absolute meerderheid van 289 zetels. Dat maakt het voor de onlangs herkozen president veel moeilijker om beleidsmaatregelen door te drukken. Hij heeft andere partijen nodig om wetsontwerpen door het parlement te loodsen.

Het persagentschap AFP meldt de volledige, officiële resultaten als volgt: Ensemble! van Macron behaalt 245 zetels; het linkse Nupes van Jean-Luc Mélenchon volgt op de tweede plaats met 135 zetels (de krant Le Monde telt daar nog 7 zetels bij, van verkozenen die aanleunen bij Nupes, en komt dus uit op 142); het radicaal-rechtse Rassemblement national van Marine Le Pen realiseert met 89 zetels een historische doorbraak; het centrumrechtse Les Républicains (LR, traditioneel rechts), behaalde 61 zetels en zijn bondgenoot UDI 3, ten opzichte van ongeveer 100 in de vorige legislatuur.

‘Ongeziene situatie’

‘Het is verre van wat we gehoopt hadden’, zo erkende minister Gabriel Attal, de eerste uit het kamp van Macron die reageerde op de uitslag. ‘De Fransen hebben ons geen absolute meerderheid gegeven, maar ook niet aan een andere partij. Wat zich aftekent, is een ongeziene situatie in het politieke en parlementaire leven, die ons gaat verplichten om onze zekerheden en tegenstellingen te overstijgen’, zei hij op televisiezender TF1. 

Macron reikt de hand naar ‘iedereen die het land vooruit wil laten gaan’, zei dan weer regeringswoordvoerster Olivia Grégoire in een eerste reactie op de ‘ontgoochelende’ resultaten. Samenwerking zal de boodschap zijn. ‘Er zijn gematigden, parlementsleden van de rechterzijde die aan onze zijde zullen staan’, aldus Grégoire op de televisiezender France 2.
Donderdag al had Christian Jacob, de voorzitter van de centrumrechtse partij Les Républicains, laten verstaan dat zijn partij ‘een oppositie’ zal voeren ‘die nuttig is voor het land’. De vorming van een alliantie met de partij van Macron na de verkiezingen sloot hij evenwel uit. Dat herhaalde hij ook zondagavond. ‘We blijven in de oppositie.’

Minister van Economie Bruno Le Maire moest in een eerste reactie erkennen dat de situatie ongezien is. Frankrijk wordt niet onbestuurbaar, zo betoogde hij, maar ‘we gaan blijk moeten geven van veel verbeelding’. Hij maakte zich echter sterk dat de meerderheidsgroep die het staatshoofd steunt “de enige is die in staat is om Frankrijk te besturen.

‘Morele mislukking’

Bij Nupes, een coalitie met onder meer het radicaal-linkse La France Insoumise (LFI), de groenen en de socialistische PS, sprak men van een ‘historische’ dag. ‘Nooit eerder heeft links de uittredende president in een relatieve minderheidspositie geplaatst’, juichte Sandrine Rousseau van de groenen. Voor Clémentine Autain van LFI bevestigt de ‘ongelofelijke doorbraak’ dat LFI-voorman Mélenchon de juiste strategie heeft gekozen. 

Ondanks die enthousiaste reacties was er ook de wat zure vaststelling dat Nupes een zogenaamde ‘cohabition’ met een linkse premier niet wist te forceren. Boegbeeld Jean-Luc Mélenchon, die zich als potentiële premier had opgeworpen, oordeelde zondagavond dat ‘de presidentiële partij totaal ontspoord is’. Hij kapittelde de ‘morele mislukking’ van leden van de meerderheid ‘die aan iedereen onophoudelijk lessen geven en zich voordoen als een dam tegen extreemrechts, maar als belangrijkste resultaat hebben gehad dat extreemrechts is versterkt.’

‘Tsunami’

Vooral bij het radicaal-rechtse Rassemblement national was het feest. Met uitzondering van 1986 is het de eerste keer dat uiterst rechts voldoende zetels haalt om een parlementsfractie te vormen. Voorzitter ad interim Jordan Bardella sprak van een ’tsunami’ die het land overspoelt. ‘De les die we vanavond hebben geleerd, is dat het Franse volk van Emmanuel Macron een minderheidspresident heeft gemaakt’, reageerde hij op TF1.  

Boegbeeld Marine Le Pen begroette zondagavond de ‘met voorsprong grootste parlementaire groep uit de geschiedenis van onze politieke familie’. Ze beloofde een ‘krachtige oppositie’, maar ‘met respect voor de instellingen’, want ‘het belang van Frankrijk en het Franse volk is ons enige kompas’.

Dat de partij van Le Pen in het verleden karig bedeeld werd in het parlement had ook met het ‘first past the post’ systeem te maken, waarbij degene die de meeste stemmen haalt per kiesdistrict de zetel binnenhaalt. Bij de parlementsverkiezingen van 2017 behaalde de voorganger van RN, het Front national, amper 8 zetels.

Thuisblijvers in de meerderheid

De Fransen bleken zondag niet happig om voor de vierde keer op korte tijd naar de stembus te gaan. Volgens de officiële cijfers van het ministerie van Binnenlandse Zaken heeft 53,77 procent van de kiesgerechtigden niet gestemd. Dat is hoger dan in de eerste ronde, toen 52,49 procent van de stemgerechtigden niet kwam opdagen. Het diepterecord van 2017 is echter niet bereikt. Toen bleef 57,36 procent van de Fransen thuis.

De dag begon slecht voor de presidentiële meerderheid: in Guadeloupe werd staatssecretaris voor de Zee Justine Benin verslagen door de linkse kandidaat.
En ’s avonds volgde nog meer onaangenaam nieuws: minister van Volksgezondheid Brigitte Bourguignon werd geklopt door haar rivale van RN. Minister van Ecologische Overgang Amélie de Montchalin haalde het niet tegen een kandidaat van links.
Volgens een ongeschreven regel, die Macron al in 2017 toepaste, moeten verliezende ministers de regering verlaten.
Enkele hoge ambtenaren dicht bij Macron, onder wie parlementsvoorzitter Richard Ferrand, moesten ook het onderspit delven. Premier Elisabeth Borne won echter wel haar duel in Normandië.

Minder vrouwen

Het nieuwe Franse parlement zal 215 vrouwen tellen (37,26 procent) en 362 mannen (62,74 procent). Daarmee zullen minder vrouwen in de Assemblée Nationale zetelen dan na de parlementsverkiezingen van 2017 (39 procent). Dat blijkt uit een volledige telling van de 577 zitjes door persagentschap AFP.

In 2017 zetelden met 39 procent meer vrouwen in de Assemblée dan ooit tevoren. Het ging om 12 procentpunten meer dan in 2012 en meer dan het drievoudige van het aantal in 2002, toen vrouwen amper 12 procent vertegenwoordigden.