De regering-De Wever wil omstreden overwinsten gebruiken om de NAVO-defensienorm te behalen. Nochtans was de N-VA daar eerder zelf tegen en kijken onze bondgenoten bezorgd toe.
‘Gaan álle middelen naar Oekraïne of gaat een deel naar de begroting van De Croo?’ Eind 2023 wond N-VA-Kamerlid Sander Loones er geen doekjes om. Het toenmalige oppositielid vroeg zich op zijn sociale media af hoe verregaand en oprecht de Belgische steun aan Oekraïne daadwerkelijk was. Niet geheel onterecht stelde Loones vast dat die hulp vooral gefinancierd werd met nogal omstreden middelen.
Dat zit zo. Sinds de grootschalige invasie in Oekraïne staat bij Euroclear, de Brusselse wereldspeler in de afwikkeling van financiële transacties, ruim 200 miljard euro aan Russische activa geblokkeerd. Euroclear belegt dat geld en verdient daar grof geld mee. Van die winst houdt Euroclear 10 procent bij. Op het resterende bedrag betaalt het vervolgens 25 procent vennootschapsbelasting aan de Belgische schatkist. De overschot tot slot stort het in een EU-pot voor Oekraïne.
De Belgische begroting groeit dus aan door overwinsten – sommigen noemen het zelfs oorlogswinsten. In 2024 ging het om maar liefst 1,7 miljard euro. Maar onze bondgenoten kregen dat handigheidje al snel in de smiezen. Daarop besloot premier Alexander De Croo (Open VLD) uit imago-overwegingen om al die belastinginkomsten via een Oekraïnefonds uitsluitend aan Oekraïne-doeleinden te spenderen.
De Vivaldi-regering vatte die ‘Oekraïne-doeleinden’ wel erg ruim op – te veel wapenleveringen vonden voornamelijk Groen en Ecolo ongepast. Een deel van het fonds ging daarom ook naar de opvang van Oekraïense vluchtelingen in ons land, naar de jaarlijkse Belgische bijdrage aan de Europese Bank voor Heropbouw en Ontwikkeling of naar de nieuwe ambassades die België vorig jaar in Armenië en Moldavië opende.
De miljarden van Vladimir Poetin: troefkaart voor België of tijdbom?
Bondgenoten
Die regeling nam de onvrede bij onze EU-partners niet weg. Omdat België op zulke overwinsten teert en voor zijn Oekraïnesteun geen extra begrotingsinspanningen moet leveren, bestaat er in de EU ook vandaag nog de nodige wrevel. ‘De hebzuchtige Belgische fiscus moet met zijn poten van de Russische tegoeden blijven, zegt het Westen aan Brussel’, zo kopte de Europese nieuwswebsite Politico al in april vorig jaar.
Lees: België profiteert van de oorlog en van het toeval dat Euroclear in ons land gevestigd is.
De kritiek van onze Europese bondgenoten is niet uit de lucht gegrepen. De voorbije drie jaar beloofde België aan Oekraïne zo’n 2,2 miljard euro steun, waarvan intussen 1,9 miljard euro daadwerkelijk werd overgemaakt. Dat is een stuk mínder dan wat de vennootschapsbelasting op de Euroclear-overwinsten de Belgische schatkist heeft opgeleverd sinds het begin van de grootschalige Russische invasie.
Lees: België profiteert van de oorlog en van het toeval dat Euroclear in ons land gevestigd is. Zo zien onze bondgenoten het althans. Onder druk van onder meer Duitsland en de Verenigde Staten ging De Croo daarom nog verder dan zijn eerste toezegging. In de lente van 2024 beloofde hij te onderzoeken of België de miljardeninkomsten rechtstreeks naar de EU-pot voor Oekraïne kon overmaken. Daardoor zou België voortaan wel zelf moeten betalen voor steun aan Oekraïne.
De Croo maakte die politieke belofte aan het einde van zijn volwaardig premierschap, en intussen zit hij samen met zijn partij op de oppositiebanken. De premier was zich op het moment van die toezegging weliswaar bewust van die timing. Hij maakte daarom duidelijk dat het aan de volgende regering was om te bepalen waarvoor ze de uitzonderlijke inkomsten via vennootschapsbelasting van Euroclear zou gebruiken.
NAVO
Het dossier is met andere woorden op het bord van de regering-De Wever beland. En de Wetstraat is naarstig op zoek naar 4 miljard euro om nog dit jaar aan de NAVO-defensienorm te voldoen. Dat moet voorkomen dat ons land op de NAVO-top in Den Haag een flinke bolwassing krijgt van de Amerikaanse president Donald Trump en zijn andere NAVO-bondgenoten.
En daarvoor rekent de regering-De Wever dus ook op de ongeveer 1,2 miljard euro aan vennootschapsbelasting die België dit jaar via Euroclear ontvangt. ‘De voorziene provisie, die volledig aangewend wordt, zal uitsluitend dienen om defensie-uitgaven te verhogen of om bilaterale ondersteuning te bieden aan Oekraïne of Europese initiatieven, op voorwaarde dat deze meetellen voor de NAVO-comptabiliteit’, stelt de tekst die Knack kon inkijken.
‘In dit dossier is de N-VA in geen tijd van een principiële naar een pragmatische partij veranderd.’
Met andere woorden: de regering-De Wever wil met een deel van de overwinsten de eigen defensie-uitgaven optrekken en met het overige deel Oekraïne steunen. Die steun aan Oekraïne zal ons land ofwel rechtstreeks aan het getroffen land leveren ofwel via Europese weg overmaken. Dat laatste alleen als de NAVO het als defensie-uitgaven erkent zodat ons land makkelijker aan de tweeprocentnorm raakt – dat is voorlopig nog onduidelijk.
Sympathie
Na een onderhoud met de Oekraïense president Volodymyr Zelensky begin maart kondigde minister van Defensie Theo Francken (N-VA) aan dat België 1 miljard euro uittrekt voor Oekraïne. Een regeringsbron zegt aan Knack dat het door Francken vermelde bedrag voor heel 2025 zal gelden. 200 miljoen van de overwinsten moet dus dienen voor defensie-uitgaven die níét voor Oekraïne bestemd zijn.
De regering-De Wever mag zich, net zoals de regering-De Croo, dan ook opmaken voor kritiek van haar bondgenoten. ‘Vrijwel nergens in Europa bestaat er sympathie voor de manier waarop België dit aanpakt. Zelfs al zou het volledige bedrag naar Oekraïne gaan, dan nog blinkt België zijn statistieken op met oorlogswinsten. Dat wordt niet geapprecieerd’, vertelt een Europese bron.
Ook voor de N-VA zelf is het wat lastig. ‘Gaat een deel naar de begroting van De Croo? Dat zou gewoon onethisch zijn’, besloot Loones zijn kritiek op de regering-De Croo in 2023. ‘Een begroting in evenwicht en de NAVO-norm zijn momenteel belangrijker. In dit dossier is de N-VA in geen tijd van een principiële naar een pragmatische partij veranderd’, merkt een regeringspartner op.
Maandag trekken premier Bart De Wever (N-VA) en minister van Buitenlandse Zaken Maxime Prévot (Les Engagés) samen met tien bedrijfsleiders uit de defensie-industrie naar Kiev voor een nieuwe ontmoeting met Zelensky en diens entourage. Afwachten of Zelensky, en later ook onze Europese bondgenoten, het onderwerp zullen aansnijden. De Wever kan alvast antwoorden dat ook andere Europese landen – denk aan pakweg Duitsland met defensiebedrijf Rheinmetall – grof geld verdienen aan de oorlog.
