Poolse verkiezingen: ‘De uitslag is geen goed- of afkeuring van de regering-Tusk’

De tweede ronde van de lokale en regionale verkiezingen in Polen bracht geen verrassingen: het rijkere westen en de grote steden gaan naar de liberale regeringspartij van premier Tusk, het conservatievere oosten naar het nationalistische Recht en Rechtvaardigheid.

De hoofdstad Warschau, de intellectuele heimat Krakau, het bruisende Wroclaw en de havenstad Gdansk: een na een leverden ze gisteravond winst op voor het liberale Burgerplatform van premier Donald Tusk. Ook kleinere trofeeën gaan naar de liberalen: de filmstad Lodz, de militaire hub Rzeszow, de industriestad Katowice, de westelijke stad Poznan.

Maar ook aartsrivaal Recht en Rechtvaardigheid heeft reden tot juichen. In het armere, religieuzere, conservatievere oosten van het land staat de partij nog altijd pal. En in de eerste verkiezingsronde, twee weken geleden, toonde Recht en Rechtvaardigheid zich met 33 procent van de stemmen nationaal nipt de grootste partij. De regerende Burgerpartij van Tusk moest het stellen met 31 procent. Maar met de stemmen van de christendemocratische en linkse coalitiepartners erbij geteld, kan de regering-Tusk rekenen op een meerderheid van 52 procent.

Gepolariseerd

‘Er zijn winnaars noch verliezers in deze stembusslag’, zegt politoloog Jacek Wasilewski van de Universiteit Warschau. ‘Tusk benadrukt dat zijn regering nog altijd over een virtuele meerderheid beschikt, de conservatieven van Recht en Rechtvaardigheid stellen – terecht – dat zij de grootste partij blijven. In die zin is Polen nog altijd gepolariseerd, net zoals onder de regering van Recht en Rechtvaardigheid.’

Vooral in het oosten van Polen ligt nog steeds het hartland van Recht en Rechtvaardigheid. ‘De regio’s rondom steden zoals Lublin en Bialystok zijn steevast armer, katholieker en conservatiever, en zijn dus geneigd om Recht en Rechtvaardigheid te steunen’, zegt Wasilewski. ‘Die kiezers zullen niet zomaar verdwijnen.’

Lokaal maar machtig

Polen koos tijdens de lokale en regionale verkiezingen niet minder dan 50.000 beleidsverantwoordelijken op drie niveaus: 16 provincies, 314 arrondissementen, 66 grote steden met de zeggenschap van een provincie en 2477 gemeenten. Elk van die beleidsniveaus heeft een eigen raad. Dorpen hebben een ‘burmistrz’ (burgemeester), middelgrote en grote steden een ‘prezydent’ (president).

Twee weken geleden raakte geen enkele kandidaat-burgemeester over de drempel van 50 procent van de stemmen. Gisteren stonden de twee best geplaatste kandidaten in een rechtstreeks duel tegenover elkaar. ‘Lokale besturen zijn best wel belangrijk en machtig’, zegt Wasilewski. Zij beslissen welke projecten al dan niet worden gerealiseerd, en hoe de vele Europese subsidies worden besteed. Je kunt gerust zeggen dat de gemeente een soort kassa is die door de Europese Unie wordt gespijsd.’

Kruistocht

Tijdens acht jaar bewind van Recht en Rechtvaardigheid werden heel wat democratische instellingen ondergraven, zoals de onafhankelijkheid van het gerecht en de kritische media.

Minderheden zoals migranten uit het Midden-Oosten en lgbtq-activisten waren voor partijleider Jaroslaw Kaczynski een uitgelezen mikpunt in zijn kruistocht voor een christelijk, conservatief, nationalistisch Polen.

De grote test

Met de EU zijn de relaties intussen opperbest. Europa besliste begin dit jaar om 137 miljard euro uit het cohesie- en herstelfonds voor Polen beschikbaar te stellen. Onder het beleid van Recht en Rechtvaardigheid was dat geld bevroren.

‘Maar je mag de uitslag van deze verkiezingen niet zien als een goed- of afkeuring van de regering-Tusk’, vindt Wasilewski. ‘Bij lokale verkiezingen spelen er plaatselijke besognes mee. En veel kandidaten staan op de lijsten als “partijloze”, dus je weet niet altijd voor welke partij ze rijden. Bovendien was de opkomst vaak minder dan 50 procent. Dat is een te smalle basis voor grote conclusies. Om de populariteit van de regering-Tusk te meten kijken we beter naar de Europese verkiezingen van 9 juni.’

https://www.knack.be/nieuws/wereld/poolse-tv-omroep-tusk-ontmantelt-de-propagandamachine/