Poolse verkiezingen in aantocht: verslag van een weekje staatstelevisie

Zondag vinden in Polen de parlementsverkiezingen plaats en dus trekt de Poolse openbare omroep (TVP) alle registers open. Het televisiejournaal blijkt een sloophamer tegen de liberale en linkse oppositie. Verslag van een week TVP-journaal kijken op een roetsjbaan van hele leugens en halve waarheden.  

De Poolse politiek wordt sinds jaar en dag beheerst door het duel tussen partijleider Jaroslaw Kaczynski van de nationalistisch-conservatieve regeringspartij Recht en Rechtvaardigheid (PiS) en kopman Donald Tusk van de liberale oppositie rond Burgerplatform (PO).

Een machtige bondgenoot van de regering is de Poolse openbare omroep TVP. TVP Info heeft een dagelijks journaal om 19u30. Met 2,5 miljoen kijkers is dat de best bekeken nieuwsuitzending van Polen. De ankers Edyta Lewandowska, Danuta Holecka en Michal Adamczyk zijn alom bekend. 

Als opwarmer voor het journaal is er de rubriek met de weinig subtiele titel ‘Kijk hoe ze liegen’ waarin de oppositie en haar leider Donald Tusk gefrituurd worden – en dan moet het journaal nog beginnen.

Maandag 2 oktober

De nieuwsuitzending is nog geen twintig seconden bezig of Jaroslaw Kaczynski en Mateusz Morawiecki zijn al in beeld. Partijleider en premier van de partij Recht en Rechtvaardigheid (PiS) stappen zelfzeker door een massa aanhangers die tijdens ‘de grootste partijconventie’ luidkeels ‘wij gaan winnen, wij gaan winnen’ roepen.

Ankervrouw Danuta Holecka zegt dat ‘deze verkiezingen gaan om de Poolse soevereiniteit en onafhankelijkheid’, een perfecte echo van wat premier Morawiecki eerder vandaag had verklaard. Meer precies gaat het om een duel tussen ‘het veilige, sterke Polen van Jaroslaw Kaczynski’ en ‘de Duitse invulling van Polen van Donald Tusk’.

Van dat sterke Polen is geen sprake bij de oppositie. Volgens een ouder document zou oppositiepartij Burgercoalitie (PO) in geval van oorlog met Rusland de troepen concentreren aan de westkant van de Wisla, de koningin van de Poolse rivieren. Die strategische beslissing wordt smalend ‘Linia Tuska’ (de strategische linie van Tusk) genoemd en ‘dat zou een derde van Polen meteen in handen van de Russen leggen’, aldus een TVP-journalist.

Nee. Dan beter het plan van PiS, dat geen morzel grond aan de Russen wil afstaan. ‘Voor de oppositie is veiligheid geen prioriteit, voor ons wel. Heel Polen moet verdedigd worden’, mag Kaczynski herhalen. En daarvoor is er een sterk leger nodig. De TVP-redactie toont nu foto’s van de ene tank na de ander, van Apache-helikopters, artillerie en wat nog meer.

Wat opvalt is dat politici van PiS zélf over hun programma en beleid mogen vertellen, terwijl de plannen van oppositiepartij PO steevast door journalisten van TVP worden geduid – en niet altijd op even subtiele wijze. Zo krijgt de kijker te horen dat ‘De oppositie niet gekant is tegen de komst van illegale migranten’.

De grootste dosis vitriool houdt het TVP-journaal voor de ‘Mars van een miljoen harten’, de gigantische oppositiebetoging die op 1 oktober plaatsvond in Warschau. Sommigen schatten de opkomst op 500.000 deelnemers, anderen spreken van 800.000. De organisatoren claimen een miljoen betogers, maar TVP telt er amper 100.000. De TVP-reporters ter plaatse slagen erin om een paar individuen te vinden die een middelvinger opsteken, een fles wodka naar binnen werken en grove scheldwoorden tegen PiS roepen. In de studio wordt de mars meteen weggezet als ‘De mars van haat en agressie’.

(Lees verder onder de preview)

Dinsdag 3 oktober

Eigen aan een nieuwsuitzending is dat ze, welja, nieuws bevat. Niet zo bij het TVP-journaal. De uitzending begint plompverloren met een tirade van Kaczynski tegen ‘illegale migranten die drugs en wapens’ meebrengen. Ankervrouw Danuta Holecka voegt eraan toe dat ‘de oppositie wil gehoorzamen aan het dictaat van Duitsland om verplicht illegale migranten op te nemen.’

Donald Tusk, oud-voorzitter van de Europese Raad, wordt weer door de mangel gehaald. In zijn tijd als premier van Polen was hij een handpop van Angela Merkel en Vladimir Poetin, hij stuurde zelfs Poolse generaals naar Moskou voor overleg. Nee, dan liever dit beeld: president Andrzej Duda in gesprek met zijn Amerikaanse evenknie Joe Biden. ‘We voelen ons veilig en we zullen met onze bondgenoten Polen verdedigen’, klinkt het.

Plots ziet de kijker een schaapachtig lachende Donald Tusk met een reusachtige ruiker bloemen. Met zin voor cynisme koppelt het nieuwsanker de geste aan ‘het geheime plan van Tusk om de pensioenleeftijd op te trekken naar 67 jaar’. Nu is dat 61 voor vrouwen en 65 voor mannen.

TVP neemt ook Rafal Trzaskowski, de populaire burgemeester van Warschau, onder vuur. Dat de burgemeester zij aan zij met Donald Tusk campagne voert, wordt door ankervrouw Holecka stevig bestraft: ‘Hij brengt meer tijd door in andere steden dan in Warschau. Hij heeft geen tijd voor Warschau, deze burgemeester van de files.’

Deze tijd van het jaar staat voor heel veel Polen in het teken van de paddestoelenpluk. ‘De paddenstoel is mijn leven’, zegt een vrolijke man in het bos. ‘Ook deze traditie moet volgens de Europese Unie verboden worden’, treurt de ankervrouw. Met die nare boodschap stuurt TVP 2,4 miljoen kijkers de avond in.

(Lees verder onder de preview)

Woensdag 4 oktober

Het lijkt vandaag wel ‘migranten-bashdag’ bij TVP. Gisteren had Jaroslaw Kaczynski het nog over ‘illegale migranten die drugs en wapens meebrengen’, vandaag hebben ze ‘machetes en stenen’. In niet minder dan vier nieuwsitems staat migratie in het schietkraam. ‘De vrienden van Tusk in Brussel en Berlijn willen Polen verplichten illegale migranten op te nemen’, is te horen. De kijker leert dat de Britten immigratie willen tegengaan en dat Frankrijk kreunt onder de drugsoorlogen van allochtone bendes. In Zweden moet het leger in de steden patrouilleren. Kortom, volgens ankervrouw Danuta Holecka ‘eindigt het multikulti-experiment overal in een fiasco.’

Ook favoriete schietschijf Donald Tusk krijgt weer de volle laag. We zien hoe twee TVP-journalisten Tusk aanklampen bij zijn campagnebus. Wanneer hij niet op hun vragen wil antwoorden, concludeert ankervrouw Holecka dat ‘Tusk niet houdt van echte journalistiek’.

Een nieuwe peiling zorgt voor vreugde bij onze ankervrouw. Met 39 procent ‘staat regeringspartij “Recht en Rechtvaardigheid” comfortabel aan de leiding’, zegt ze. Het oppositieblok van Donald Tusk haalt 30 procent, de radicaal rechtse Confederatie 10, de coalitie van vier linkse partijen 9 en het samengaan van twee christelijke partijen 8 procent. Dat roept de journalistieke vraag op: waarom negeert TVP compleet de rechtse Confederatie? We zijn drie dagen ver in de nieuwsweek en aan de derde grootste partij heeft TVP nog niet één woord besteed. Is het cynisch te denken dat PiS een coalitieregering met Confederatie mogelijk acht en die partij daarom niet afbrandt?

Eindigen doet het journaal met goed nieuws: krediet wordt goedkoper. Een huis kopen wordt makkelijker. Dat gaat in tegen de internationale trend. Daarom noemt Tusk de cijfers ‘gemanipuleerd’. Jaroslaw Kaczynski pareert de kritiek op geheel eigen wijze: ‘God heeft niet aan iedereen het verstand gegeven om economie te begrijpen.’ 

Donderdag 5 oktober

Jaroslaw Kaczynski houdt een zoveelste verkiezingstoespraak en dus wacht het TVP-journaal braafjes tot wanneer de grote baas klaar is. De volle tien minuten, zo groot is de vertraging, maar niemand die erom maalt.

Records worden gebroken. Gisteren nog was migratie het onderwerp van vier nieuwsitems, vandaag zijn het er vijf. Herhaling troef, filmpjes van gisteren worden opnieuw uitgezonden. Opgewonden, rumoerige Afrikanen die bij rellen betrokken zijn, met dan de dreigende vraag: ‘Willen we dat onze Poolse steden er zo gaan uitzien? PiS belooft een krachtig ‘nee’ tegen het dictaat van Duitsland en Europa over de opvang van illegale migranten.’

Ook de dagelijkse portie kritiek op oppositieleider Donald Tusk is opgewarmde kost. We zien hetzelfde filmpje als gisteren van twee TVP-reporters die Tusk belagen en verontwaardigd roepen dat hij hun vragen niet beantwoordt. Een willekeurig lid van de Sejm (Kamer) mag zich opwerpen als communicatiespecialiste. Ze veegt Tusk de mantel uit en verwijt hem ‘een persoon te zijn die geen idee heeft wat vrije pers betekent. Hij lijkt meer op Loekasjenko (de dictator van Belarus) dan op een Europees politicus.’

Daar is Jaroslaw Kaczynski weer. Dit keer om te melden dat tijdens de acht regeringsjaren van zijn partij ‘de economie zowat elk jaar met 5 procent of meer is gegroeid’. Het leidt Kaczynski tot de boude uitspraak dat ‘Polen over een aantal jaren de levensstandaard van Duitsland zal evenaren’.  

Vrijdag 6 oktober

Record gebroken, bis! Het TVP-journaal hakt maar liefst tien minuten lang in op migratie. ‘Tijdens de Europese top in Granada heeft Polen standvastig ‘nee’ gezegd tegen de verplichte opname van vluchtelingen, zoals het dictaat van Brussel en Berlijn luidt’, aldus ankervrouw Danuta Holecka. Eindelijk is er een concreet cijfer bekend van het aantal migranten dat Polen zou moeten opnemen: 1900 per jaar. ‘De oppositie wil van Polen een tweede Lampedusa maken, maar zondag kan u daar tegen stemmen’, zo klinkt het. En wéér dezelfde filmpjes van geëxalteerde Afrikanen die keet schoppen. De jonge kerel die op het dak van een auto springt, heb ik de voorbije dagen vaker gezien dan mijn vriendin.

Bij een nieuwsstuk over een evenement in Gdansk, het vroegere Duitse Danzig, toont TVP een archiefstuk met een vlekkeloos Duits sprekende Donald Tusk. De suggestie is duidelijk: die man bakt zoete broodjes met zijn Duitse vrienden. In elk ander land zou meertaligheid van een regeringsleider een troef zijn, in het hedendaagse Polen is het een signaal voor gebrek aan patriottisme.

Zaterdag 7 oktober

‘De coalitie van de chaos’, zo doopt TVP een mogelijke regering zonder PiS. Om aan een meerderheid te raken, zou de huidige oppositie een bondgenootschap moeten smeden van waarschijnlijk acht partijen met als belangrijkste het liberale PO van Tusk, en verder de Groenen en zes linkse partijen die samen opkomen als Nieuw Links. ‘Zo’n regering zal zwak zijn en niets kunnen beslissen’, is te horen. Een van de politieke journalisten van TVP roept de kijker op om te kiezen voor ‘een stabiele regering’, versta: een regering waarin PiS de eerste viool speelt.

Naast de verkiezing voor een nieuwe Sejm (Kamer) en Senat (Senaat) mag de Poolse kiezer zich komende zondag uitspreken over vier volksraadplegingen: voor of tegen de verhoging van de pensioenleeftijd tot 67 jaar, voor of tegen de afbraak van de muur die migratie moet tegenhouden aan de grens met Belarus, voor of tegen de verdere privatisering van staatsbedrijven, voor of tegen de opname van migranten ‘zoals de Europese bureaucratie ons wil verplichten’. Het is niet meer dan een open doel: ‘Vier keer neen’, roept Jaroslaw Kaczynski. Volgens peilingen van TVP zelf krijgt het ‘nee’ bij alle vier de vragen ruim 80 procent achter zich.

Volgens TVP geniet oppositieleider Donald Tusk de dubieuze steun van Alexander Loekasjenko, de dictator van buurland Belarus. Een reporter van TVP geeft prompt duiding: ‘Natuurlijk wil Loekasjenko dat Tusk wint, want Tusk is een zwak politicus.’ In de wijde omgeving geen Tusk noch partijgenoot die mag reageren.

(Lees verder onder de preview)

Zondag 8 oktober

Bijna tien minuten lang krijgt de kijker heldere en objectieve verslaggeving en duiding bij de oorlog Israël-Hamas en Hezbollah, het kan dus ook zo. Maar al snel gaat TVP weer vol op het orgel: ‘Polen is vooralsnog gespaard van islamterrorisme omdat wij geen moslimmigranten willen.’ Na zeven dagen kan ik de riedel meelippen: ‘Polen zegt nee tegen de chantage van Berlijn en Brussel over verplichte opvang van illegale migranten.’

Na de migranten is het, traditiegetrouw, de beurt aan oppositieleider Donald Tusk om afgebrand te worden. ‘Onder de regering-Tusk (2007-2014) bedroeg de werkloosheid 14 procent en het uurloon 5 Zloty (1 euro 20 cent). Voor de vele mensen die hun job verloren bij de verkoop van Poolse staatsbedrijven aan buitenlands kapitaal wachtte alleen maar tranen en vernedering.’ 

U kiest dus maar beter voor het ‘concrete programma’ van PiS. Een stortvloed van beloften: goedkoop krediet bij de aankoop van een eerste woning, optrekken van het kindergeld van 500 Zloty (110 euro) naar 800 Zloty (170 euro) , afschaffing van het tolgeld op de autowegen.

‘Donald Tusk heeft verschillende ideeën van PiS gestolen’, zegt een reporter. ‘Tusk en zijn partijgenoten voeren een campagne om de Poolse paus Karol Wojtyla in discrediet te brengen omtrent pedofilieschandalen in de kerk’, zegt een collega. ‘Tusks partijgenoot Rafal Trzaskowski, burgemeester van Warschau, stelt zich op als beschermer van de lgtbq+-prideparade in zijn stad’, luidt een derde mokerslag. Kortom, voor TVP is het duidelijk: ‘Donald Tusk is een gevaar voor het christendom en voor alle Poolse christenen.’ Nog een week te gaan – zondag 15 oktober om 21uur stipt toont TVP de exit-polls.