Een dag na de nationale verkiezingen in Spanje heeft links noch rechts genoeg zetels behaald om een absolute meerderheid te vormen. Hoewel de conservatieve Partido Popular van Alberto Núñez Feijóo de meeste stemmen vergaarde, lijkt een rechtse regering weinig waarschijnlijk. Nieuwe verkiezingen of een derde regering-Sánchez zijn realistischer scenario’s, zegt politicoloog Fernando Vallespín (Universidad Autónoma de Madrid). ‘Vox is het toxische element voor de PP.’
Wat denkt u van de Spaanse verkiezingsresultaten?
Fernando Vallespín: Zoals ik in mijn voorbeschouwing heb meegeven, was deze patstelling tussen links en rechts een van de mogelijke uitkomsten van de verkiezingen. Geen enkele van de twee electorale blokken is momenteel sterk genoeg om een meerderheidsregering van 176 zetels op poten te zetten. Wat evenwel niemand had verwacht is dat de socialistische PSOE van ontslagnemend premier Pedro Sánchez zo sterk zou blijven. Het verschil in zetels tussen de PP, met 136 zetels, en de PSOE, met 122 zetels, is veel kleiner dan aanvankelijk gedacht.
Na zwaar verlies bij de regionale verkiezingen besliste Sánchez om nationale verkiezingen uit te roepen. Riskant, volgens velen.
Vallespín: Dat was een fantastische strategische zet. Sánchez is ongelooflijk veerkrachtig. Telkens wanneer je denkt dat hij definitief verslagen is, staat hij toch weer op. Maar de beste zet viel op te merken in het laatste deel van de campagne. Door de lokale coalities die de PP en het extreemrechtse Vox hebben gesloten, kreeg de Spaanse kiezer al een voorsmaakje van wat extreemrechts in een regering zou kunnen betekenen. Dat heeft enorm geholpen om de linkse kiezer te mobiliseren, en daar heeft de PSOE handig op ingespeeld. Dat heeft uiteindelijk het verschil gemaakt.
Het merkwaardige is dat beide blokken regionale partijen nodig hebben om aan een meerderheid te komen. Zo worden de nationalisten eigenlijk de ‘kingmakers’.
Vallespín: Inderdaad. Een derde regering-Sánchez is mogelijk, als hij steun krijgt van een aantal Catalaanse partijen en het Baskische PNV. Dat scenario is niet zonder gevaar. Door op zoek te gaan naar de steun van de nationalistische partijen, zullen verschillende delicate onderwerpen weer op tafel komen te liggen. Denk maar aan een nieuw Catalaans onafhankelijkheidsreferendum, of een grondwetswijziging om meer bevoegdheden naar de regio’s over te hevelen. Zulke gesprekken zijn allerminst evident. De regionale partijen weten donders goed dat Sánchez alleen maar zijn derde regering krijgt als hij hun steun heeft. Ze zullen er dus alles aan doen om zo veel mogelijk toegevingen los te krijgen.
Sommige wijzen naar een mogelijke meerderheid van de PP en Vox, met de Baskische nationalisten van de PNV of zelfs Junts per Catalunya, de partij van de verbannen Catalaanse politicus Carles Puigdemont.
Vallespín: Zo’n formule is compleet uitgesloten. Het Baskische PNV zal een regering bestaande uit PP en Vox nooit steunen. Vox is het toxische element voor de PP, met hen zullen ze nooit regionale partners vinden. Toch kunnen ze, als ze een regering willen, niet zonder Vox.
Dus gaan we naar nieuwe verkiezingen?
Vallespín: Dat was al eens het geval in 2019 en lijkt me nu ook zeker een mogelijkheid.
(Lees verder onder grafiek)
Nieuwkomer in deze verkiezingen is het radicaal-linkse Sumar. Zij doen het iets minder goed dan voorganger Podemos. Hoe komt dat?
Vallespín: Sumar verliest inderdaad zo’n 7 zetels in vergelijking met het aantal zetels dat Podemos en enkele geaffilieerde partijen behaalden in 2019. Een belangrijke evolutie die we in deze resultaten kunnen opmerken, en dat was ook al merkbaar tijdens de regionale verkiezingen in mei, is een terugkeer naar het Spaanse tweepartijenstelsel. De Spaanse kiezer wilde blijkbaar vooral een strategische en nuttige stem uitbrengen. Ook Vox deed het daardoor minder goed dan vooropgesteld.
Diezelfde strategische keuzes zien we ook in het stemgedrag van de Catalaanse en Baskische kiezer. In vergelijking met de vorige verkiezingen heeft de PSOE in beide regio’s een fantastisch resultaat neergezet. De regio’s beseften dat een regering bestaande uit PP en Vox, twee Spaanse nationalistische partijen, een enorme bedreiging voor hun autonomie zou kunnen betekenen. Om dat te vermijden was het uitbrengen van een strategische stem voor de PSOE de beste manier.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier