Op het CDU-partijcongres in Berlijn: ‘Nee, we zullen niet met AfD samenwerken’

Na een samenwerking met extreemrechts staan de Duitse christendemocraten van de CDU in het oog van de storm. Maar in de aanloop naar de Bondsdagverkiezingen eind februari schaart de partij zich volop achter kanselierskandidaat Friedrich Merz, zo stelt Knack in Berlijn vast.

‘CDU! AfD! Beides eine Scheißidee!’ Maandagmiddag, voor de toegangspoorten van de City Cube-evenementenhal in Berlijn, laten een vijfhonderdtal linkse demonstranten luidkeels hun ongenoegen blijken. ‘We moeten de democratie beschermen’, zo staat te lezen op een spandoek die een tiental Greenpeace–sympathisanten omhooghouden.

Aanleiding van hun protest is het jaarlijkse partijcongres van de Duitse christendemocraten (CDU), waarvoor de netjes uitgedoste partijleden uit alle uithoeken van het land zijn afgezakt. Het treffen vindt precies twintig dagen voor de Bondsdagverkiezingen plaats, nadat de verkeerslichtcoalitie van afscheidnemend bondskanselier Olaf Scholz in november haar meerderheid in de Bondsdag verloor.

Het is geen toeval dat de demonstranten het extreemrechtse Alternative für Deutschland (AfD) en de CDU in één adem noemen. Eind januari werd een niet-bindende resolutie van CDU-partijvoorzitter en kanselierskandidaat Friedrich Merz voor een strenger migratiebeleid met hulp van de AfD goedgekeurd. Al dan niet toevallig op hetzelfde moment als Trumps inauguratie stelde Merz stelde permanente grenscontroles voor – wat indruist tegen het Europees recht.

Daarop barstte er een hevige discussie uit over het cordon sanitaire – de Brandmauer – in het land. Niemand die dat enkele weken geleden had kunnen voorspellen. Tot voor kort draaide de campagne vooral rond de sputterende Duitse economie. Maar na de dodelijke mesaanval in Aschaffenburg door een illegale migrant – niet de eerste in de voorbije maanden – gooide de 69-jarige politicus het roer om.

Waarom? In de peilingen raakte de CDU niet veel verder dan 30 procent. Niet slecht, maar evenmin een uitstekende score na vier jaar oppositie voeren tegen een tegenvallende coalitie van sociaaldemocraten, groenen en liberalen. Die staan in de peilingen allemaal op bodemkoers – daar vallen dus geen stemmen meer te halen. Bij de AfD of de twijfelende kiezer daarentegen wel, meent Merz.

‘De Duitse “brandmuur” tegen extreemrechts wankelt’

‘Poorten naar de hel’

Bij de AfD werd de opening van Merz alvast met open armen ontvangen. Volgens partijcovoorzitter Alice Weidel bewijst het CDU-manoeuvre dat de AfD het met zijn migratiepolitiek al jarenlang bij het rechte eind heeft. Het daaropvolgende tumult in de Duitse Bondsdag greep de AfD dankbaar aan om te benadrukken dat niet zijzelf, maar wel de traditionele partijen het land in chaos storten.

‘De CDU opent de poorten naar de hel’, reageerde sociaaldemocratische fractievoorzitter Rolf Mützenich (SPD) in het Duitse halfrond op Merz’ manoeuvre. ‘Men heeft geen sloopkogel nodig om het huis in brand te steken. Enkele boorgaten in de brandmuur volstaan’, vulde Die Grünen-minister van Buitenlandse Zaken Annalena Baerbock aan.

Beide partijen wijzen er niet onterecht op dat Merz enkele weken geleden nog te kennen gaf dat hij nooit met de AfD zou samenwerken. Merz valt niet op zijn woord te geloven, luidt hun boodschap samengevat. De CDU-voorzitter kreeg in het verleden al meermaals de kritiek dat hij zijn emoties niet onder controle kan houden, en ook dit voorval zou dat alweer bewijzen.

Die Grünen en de SPD zien natuurlijk kansen. Vier jaar geleden stonden beide partijen er net als vandaag niet goed voor, totdat toenmalig CDU-kanselierskandidaat Armin Laschet na zware overstromingen al lachend tijdens een toespraak van bondspresident Frank-Walter Steinmeier voor de camera’s verscheen. Voor Laschet en de CDU het begin van het einde, voor Scholz een godsgeschenk.

Maar ook bij de christendemocraten veroorzaakte de eenmalige meerderheid met de AfD – de eerste keer op nationaal niveau – de nodige vertwijfeling. In een zeldzaam optreden toonde bondskanselier Angela Merkel zich kritisch voor Merz. Michel Friedman, een prominent partijlid en vicevoorzitter van de Joodse Centrale Raad,  sprak over een ‘onvergeeflijke taboebreuk’ en stapte prompt uit de partij.

Beierse minister-president Markus Söder: ‘Bart De Wever is een rechts-populist’

Overleven

Van die vertwijfeling is er op het partijcongres amper een spoor. Onder de aanwezigen lijdt het dan ook geen twijfel: met een strenge migratiepolitiek en een donkerblauw economisch programma zal Merz Duitsland uit het slop halen. Merkel wordt niet bij naam genoemd, maar haar kritiek bewijst voor veel partijleden vooral dat Merz een broodnodige breuk met het verleden belichaamt.

Dat is niet alleen inhoudelijk het geval. Na twintig jaar Merkel en Scholz krijgt Duitsland met Merz vermoedelijk iemand  aan het roer die liever spreekt dan zwijgt. Toch lijkt het dat Merz nog aan zijn nieuwe status moet wennen. Wanneer hij het spreekgestoelte betreedt, krijgt hij van de zaal minutenlang een staande ovatie. ‘Laat me alstublieft spreken’, vraagt de ietwat ongemakkelijke maar tevreden politicus meermaals.

In zijn half uur durende toespraak belooft Merz een strengere migratiepolitiek, een sterkere Duitse economie door minder ‘Europese en nationale regeldrift’. De klimaatverandering is ontegensprekelijk een gevaar, maar volgens Merz mag dat niet tot apocalyptisch alarmisme leiden – een uitspraak die zeker bij de landbouwers op bijval kan rekenen.

En dan komt de AfD aan bod. ‘We zullen niet met de AfD samenwerken. Ze zijn onze belangrijkste tegenstander. We zullen er alles doen om de partij zo klein mogelijk te houden en te marginaliseren.’ Ook dan gaan de handen op elkaar – enkele demonstranten steken een spandoek met Brandmauer omhoog en worden hardhandig uit de zaal verwijderd door het bewakingspersoneel.

Onduidelijk is nog met wie Merz een coalitie wil smeden. Omdat de liberale FDP momenteel onder de kiesdrempel van vijf procent peilt, komen voorlopig alleen Die Grünen en de SPD in beeld – partijen die Merz als oppositieleider volop aanvalt. ‘Rood en groen strijden om hun overleven, wij voor een andere politiek. Dat zal evenwel een democratische centrumpolitiek zijn. Anders zal ons land door links- of rechts-populisme ten ondergaan.’

Afspraak op 23 februari.