‘Ook in Duitsland zijn de groenen nog niet verlost van hun groeipijnen’

‘Het is in Duitsland niet anders dan hier: in de politiek is schaamteloosheid een troef, en dat speelt niet in het voordeel van groene politici’, schrijft Knack-hoofdredacteur Bert Bultinck.

Wie zonder verpinken een goed verhaal vertelt, kan zelfs een mindere uitslag ombuigen in een machtsclaim. Wie niet zo handig is, kan zelfs na forse winst nog een beetje een verliezer lijken. Vergelijk de Duitse christendemocraten van de CDU/CSU met de Duitse groenen, afgelopen zondag. DieGrünen gelden al decennialang als een van de sterkste ecologische partijen van de wereld. En ze mogen dan niet de grote winnaar zijn (dat zijn de sociaaldemocraten), de groenen behaalden dit weekend wel hun beste resultaat ooit. Maar er was geen euforie. Een aantal maanden geleden, toen de groenen piekten in de peilingen (in april haalden ze 30 procent), leek het erop dat ze aan het vervellen waren tot een heuse machtsfactor. Sinds dit weekend weten we: ook in Duitsland is de groene fractie nog niet verlost van haar groeipijnen.

Het was niet lang wachten op de framing van de christendemocraten, de grote verliezers. Al bij de allervroegste prognoses van de Duitse stembusslag gooide Paul Ziemiak zondag zijn hele gewicht in de strijd. De secretaris van de CDU, de partij van de afscheidnemende Angela Merkel, had toen al begrepen dat zijn partij een historische nederlaag tegemoetging. Er was namelijk niet naast te kijken. De CDU en haar Beierse zusterpartij de CSU halen samen voor het eerst in hun bestaan nog geen kwart van de stemmen binnen – een verlies van bijna 9 procent in vergelijking met de uitslag van 2017. Bovendien werden de sociaaldemocraten van de SPD – traditioneel het kleinere broertje – groter dan de CDU/CSU, met een winst van 5 procent. Het is de SPD’er Olaf Scholz die de verkiezingen gewonnen heeft, daar kan weinig twijfel over bestaan. Maar wat deed Ziemiak, met zo’n desastreuze uitslag? Hij zei in het allereerste interview op de toonaangevende Duitse zender ARD prompt dat Duitsland voor een ’toekomstcoalitie’ moet gaan, een coalitie van groenen, liberalen en… christendemocraten. Met CDU-kandidaat Armin Laschet als kanselier, dat spreekt. Niet zo heel veel later bevestigde Laschet dat hij inderdaad kanselier wilde worden. We hebben verloren, dus we gaan winnen: dat soort logica. Geen spatje schaamrood op de wangen.

Vergelijk dat met de speech van Annalena Baerbock, de allereerste groene politica die zich kandidaat stelde voor het kanselierschap. Een glimlach kon er nog wel van af, maar al snel volgde de nuchtere bescheidenheid: ‘We kunnen vanavond niet alleen juichen.’ Baerbock zei dat de groenen een ‘leidende kracht’ hadden willen zijn, en de onuitgesproken implicatie was dat ze dat nu toch niet geworden waren. ‘We wilden meer. Dat is niet gelukt vanwege fouten in de verkiezingscampagne, ook fouten van mezelf.’

Laschet doet na een verpletterend verlies een gooi naar de macht. Baerbock verontschuldigt zich na een historische overwinning voor haar fouten. Die laatste houding is nobeler, maar het is de vraag of Baerbock daarmee haar kiezers vooruithelpt. Net als bij onze federale verkiezingen in 2019 stonden de sterren zelden zo goed voor de groenen als vandaag: alleen een blinde kan de gevolgen van de klimaatopwarming nog ontkennen, de klimaatbetogingen trekken veel volk en veel aandacht, en maar liefst een derde van de Duitsers geeft aan dat ze het klimaat ‘het belangrijkste of tweede belangrijkste’ thema vinden. Toch lukte het weer niet, of dat was toch de boodschap van Baerbock zelf. Daarmee doet ze zichzelf – en haar partij – tekort.

Het goede nieuws voor Baerbock is dat er snel een herkansing komt. Omdat noch de SPD, noch de CDU opnieuw samen willen regeren, worden de liberale FDP en de groenen kingmakers. Als Baerbock het op een akkoordje kan gooien met de FDP, dan zal dat blok kunnen kiezen wie de kanselier mag leveren. In tegenstelling tot wat ze zelf zei, zouden de groenen dit keer wel degelijk een ‘leidende kracht’ van formaat kunnen worden.

Het was een reporter van Der Spiegel die twee weken terug opmerkte dat Baerbock naast boeken van machtspolitici ook een boek van Astrid Lindgren in haar kast heeft staan: Niemals Gewalt, de titel van een zeer invloedrijke speech van de Zweedse schrijfster. ‘Nooit geweld’: ook dat is een loffelijke ambitie. Maar het mes tussen de tanden: dat zou in de komende onderhandelingen toch een haalbare kaart moeten zijn.