‘Nederlandse oud-premier Mark Rutte is nu het gezicht van de NAVO. Wat gaat hij er doen?’

Met Mark Rutte levert Nederland voor de vierde keer een secretaris-generaal van de NAVO. Heeft de oud-premier – die nooit heeft laten zien veel op te hebben met defensie – iets te zoeken bij de NAVO? En voor welke uitdagingen komt hij te staan?

In het zomernummer van EW, juli 2022, was hij heel stellig. ‘Ik ga niet naar de NAVO en ik ga niet naar de Europese Unie,’ zei Mark Rutte, op dat moment net de langstzittende premier van Nederland. Het werd meteen ook de kop boven het artikel.

Dinsdag 1 oktober 2024, wordt de 57-jarige drs. Mark Rutte uit ’s-Gravenhage op het hoofdkwartier van de NAVO in de Brusselse gemeente Evere plechtig geïnaugureerd als nieuwe secretaris-generaal van de verdragsorganisatie.

Rutte woont op stand in Brussel

Na Dirk Stikker (1961-1964), Joseph Luns (1971-1984) en Jaap de Hoop Scheffer (2004-2009) is Rutte de vierde Nederlander in deze functie.

Vanaf vandaag woont Rutte ook op stand in Brussel. Hij strijkt neer in een  stadspaleis in een kleine gated community aan het zuidelijke eind van de chique Avenue Louise, tegen het Ter Kamerenbos aan. Het Square du Bois wordt ook wel ‘Square du Milliardaires’ genoemd (in Belgische francs, dat wel). Paloma Picasso woonde er, de champagnefamilie Taittinger en oud-VVD-minister Onno Ruding toen hij de vertegenwoordiger was van Citicorp Bank in Europa.

Wel premier, geen SG

Premier wilde JOVD’er Rutte, op het Haagse Maerlant-Lyceum gecoacht door rector en VVD-Eerste Kamerlid Ton van Boven, al op piepjonge leeftijd worden. Op de ambitie om secretaris-generaal van de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO) te worden, is Rutte nooit betrapt. In militaire dienst is hij nooit geweest, en tijdens zijn veertienjarige premierschap is er vooral bezuinigd op Defensie.

Wel liepen de kabinetten-Rutte III en IV voorop bij de steun aan Oekraïne. Rutte is er heilig van overtuigd dat je de Russische agressie beter vroeg dan laat moet zien te stoppen.

Rutte op zijn plek bij de NAVO?

Is Rutte op zijn plek bij de machtigste militaire alliantie ter wereld? Veel waarnemers vermoeden van wel. Allereerst is hij een geboren diplomaat. Met zo veel gedoe in de NAVO is dat een groot voordeel.

Gedoe over defensie-uitgaven (negen van 32 lidstaten durven zelfs nu nog minder dan 2 procent van het bbp daaraan uit te geven) en gedoe over de aanwezigheid van enkele Poetin-goedgezinde landen in de verdragsorganisatie bijvoorbeeld.

De NAVO is ook niet een per se militaire organisatie. Zij is in 1949 opgericht vanuit de overtuiging dat vrede gediend is met vrijheid. Dat idee is onverwoestbaar. Democratie en rechtsstaat blijven de manier om oorlogen te voorkomen. Zo ziet Rutte het ook.

NAVO-landen hebben verschillende kijk op veiligheid

De NAVO-landen hebben allemaal een andere kijk op veiligheid. Rutte moet ze bij elkaar houden.

De Zuid-Europese lidstaten zien vooral in migratie uit Afrika en het islamitisch extremisme gevaar en denken minder te duchten te hebben van Rusland. Voor de Baltische staten, Polen, Roemenië en de Midden-Europese lidstaten geldt uiteraard het tegendeel.

Rutte heeft als voordeel dat hij als de beste weet hoe de Europese Raad van regeringsleiders functioneert. Want als het gaan om veiligheid, en om het produceren van wapens, ligt er nogal wat op het bordje van Europa.

Europa moet zijn defensie versterken

Zo moet Rutte niet alleen de Amerikaanse steun voor Oekraïne proberen te behouden, maar vooral de Europese steun aan Oekraïne vergroten. Belangrijk is ook dat de Europese defensie zodanig wordt versterkt (lees: de lidstaten moeten ruim meer dan 2 procent van hun nationaal inkomen aan defensie uitgeven) dat de Europese NAVO-bondgenoten in staat zijn om zelfstandig het eigen continent te kunnen verdedigen.

Want voor eeuwig rekenen op de Amerikanen kan een kapitale inschattingsfout zijn. Rutte zal misschien tijdelijk de isolationistische tendensen in de Verenigde Staten kunnen dempen – of de volgende president nou Kamala Harris heet of Donald Trump – maar de Amerikanen zullen hoe dan ook de militaire steven meer in de richting wenden van China en de rest van Azië.

Aan Rutte de taak om de Amerikanen ervan te blijven overtuigen dat ook zij, en niet alleen de 31 andere bondgenoten, voorlopig nog belang hebben bij de gezamenlijkheid van de NAVO.